Yorqinoy mirzayeva tut ipak qurti

 
 

---

 
 
25- rasm. Yovvoyi ipak qurtlarining tuxumlari va pillasi . 
Olimlarning izlanishlari natijasida o‘rganilgan tut ipak qurti, Samia kanakunjut 
ipak qurti, Assam eman ipak quti, Hind eman ipak qurtlarining 5 yosh qurtlari, 
pillalari va ipak tolalarini tuzilishi o‘rganilgan natijalar quyidagi jadvalda aks 
ettirilgan.
1-2 Tut ipak qurti
3.Samia 
kanakunjut 
ipak qurti
4.Assam eman 
ipak qurti
5.Hind eman
ipak qurti
26-rasm. [27]1-2.Tut ipak qurtini beshinchi yosh qurti ,pillasi va ipak tolasining ko‘rinishi 
3.Samia kanakunjut ipak qurtining beshinchi yosh qurti ,pillasi va ipak tolasining ko‘rinishi. 
4.Assam eman ipak qurtining beshinchi yosh qurti ,pillasi va ipak tolasining ko‘rinishi. 
5.Hind eman ipak qurtining beshinchi yosh qurti ,pillasi va ipak tolasining ko‘rinish 

---

27- rasm. [27]Yovvoyi va yarim xonakilishtirilgan eman ipak qurtlari. 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
28 - rasm. [27] Yovvoyi va yarim xonakilishtirilgan eman ipak qurtlarini kapalaklari.
 
29-rasm. [27] Ilmiy izlanishlar natijasida yaratilayotgan ipak qurtlari. 
30- rasm. [27] Ilmiy izlanishlar natijasida yaratilgan rangli pillalar.
Kapalaklar tuxumlarini asosan daraxt kavaklari yoki po‘stlog‘i orasiga qo‘yadi. 
Ko‘klamda bu tuxumlardan (tabiiy sharoitda) qurtlar jonlanib chiqadi. 
Yaponiya, Koreya va Uzoq Sharqda yovvoyi va yarim xonakilashtirilgan 
ipak qurtlari tabiiy sharoitda mavjud bo’lgan eman o‘rmonzorlarida oziqlanadi. 
Bir necha avlod beradigan Hind eman ipak qurtini tabiiy sharoitdagi ko‘rinishi aks 

---

ettirilgan rasmlarni kuzatamiz. 
31- rasm. [27]1.2. Hind eman ipak qurtining tabiiy sharoitda ko‘paytirish jarayoni. 
32-.rasm [27] a.Tabiiy sharoitda 
yetishtirilayotgan yarim yovvoyi ipak 
qurtlariga pilla o‘rashi uchun qo‘yilgan dasta
b. Yaponiyada Xitoyda tut daraxtida tabiiy 
sharoitda oq pilla zotlarini yetishtirish 
Biologiya fanida tut ipak qurtining tuzilishi va hayotini o‘rganishda ko‘p ishlar 
amalga oshirilgan.
Malpigi, Verson, Lombardi, Payo va boshqa chet el olimlarining ilmiy 
izlanishlaridan olgan natijalari ham fanda juda mashhurdir. 
Sohamiz olimlaridan – Rebrov, Maslov, Tixomirov, Shavrov, Poyarkov, 
Slonim, Mixaylov, Strunnikov, Toirov va boshqalar ham ipakchilik sohasini 
rivojlanishiga o‘zlarining munosib hissalarini qo‘shishgan. 

---

33- rasm [ 21] Turli rangdagi pillalarni ko‘rinishi 
Tut ipak qurti ustida olib borilgan biologik tadqiqot ishlari, Rossiyada 
ipakchilik sohasida bittagina ilmiy muassasa – Kavkaz ipakchilik stansiyasi 
bo‘lgan bo‘lsa, asosiy pilla yetishtiradigan - O‘zbekistonda birorta ham muassasa 
mavjud bo‘lmagan. Keyinchalik bir qator yirik ilmiy tekshirish institutlari va 
stansiyalari: O‘rta Osiyo, Tbilisi va Ozarbayjon ipakchilik ilmiy tekshirish 
institutlari, Ukraina, Pyatigorsk ipakchilik ilmiy tekshirish stansiyalari, Tojikiston, 
Armaniston, Qirg‘iziston, Turkmaniston, Qozog‘istondagi qishloq xo‘jaligi va 
dehqonchilik ilmiy tekshirish institutlari qoshida ipakchilik bo‘limlari barpo 
qilindi. Tut ipak qurtining biologiyasiga oid masalalar boshqa ilmiy tekshirish va 
o‘quv institutlari – MDU, ToshDAU , Turkmaniston qishloq xo‘jaligi instituti, 
Moskva pedagogika instituti, Ukraina Fanlar Akamdemiyasi zoologiya instituti, 
Ozarbayjon Fanlar Akademiyasi biologiya bo‘limida olib borilayotgan ilmiy 
izlanishlari ishlab chiqarishga tavsiya etilmoqda. 
Olimlarimiz tut ipak qurti biologiyasi ustida ishlab, muhim kashfiyotlar 
yaratishdi. E.F.Poyarkov, V.P.Ivanov, A.A.Tixomirov, S.YA.Demyanovskiy, 
L.B.Astaurov, E.N.Mixaylov, M.I.Slonim, V.A.Strunnikov, U.N.Nasirillaev va 
boshqa olimlarning ishlari natijasida qator muhim biologik qonuniyat belgilandi. 
Bu qonuniyatni ipakchilikda amalda qo‘llash pilladan juda yuqori va yaxshi sifatli 
hosil olish, ya’ni qishloq xo‘jaligini rivojlantirish sohasida qo‘yilgan vazifalarni 
bajarish imkoniyatini beradi. 
Ipakchilik sohasida dunyo olimlarining olib borayotgan tajribalari ilmiy 
ishlari natijasida turli xil ranglarda ipak beruvchi zotlar yaratilmoqda. Yovvoyi va 
yarim xonakilashtirilgan zotlardan turli kasalliklarga chidamli, yuqori hosil 

---

beruvchi, ipak mahsuloti chiroyli, yaltiroq, yangi zot duragaylari yaratilmoqda. 
34- rasm.a [27]. Ilmiy ishlar natijasida yaratilayotgan rangli ipak qurtini ipak bizi va pillasi 
35-rasm.b.[27] A,. Ilmiy ishlar natijasida yaratilgan rangli ipak qurti va pillasi. B Tut ipak qurti 
va pillasi