Yosh fiziologiyasi va gigienasi

6.6 Teri analizatorlarining yoshga oid xususiyati va gigiyenasi

Teri ko’p qavatli epiteliy to’qimasidan tashkil topgan bo’lib, organizmni tashqi tomondan o’rab,uni tashqi muhitning barcha mexanik, fizik, kimyoviy va boshqa ta’sirlardan himoya qilib,organizm tanasini butunligini ta’minlaydi. Teri organizmni tashqi muhitdan organizmning ichki organlari faoliyatiga ham salbiy ta’sir ko’rsatuvchi termik, mexanik, fizikaviy va boshqa ta’sirlarni sezadi. Bulardan tashqari issiqlikni boshqarishda va moddalar almashinuvida ham qatnashadi.

Teri qalin bo’lib, tanada o’rtacha 1,6 sm² sathga ega. U uch qavatdan ustki epiteliy qavat - epidermisdan, o’rta qavat-biriktiruvchi to’qimadan iborat. Asl teri - dermisdan va ichki qavat teri osti yog’ klechatkasidan tashkil topgan. Ostki qavatda yangi hujayralar hosil qilib turadi. Yosh bolalarda epidermis yupqa bo’ladi. Epidermis qavati tekis, yaxlit bo’lganligi uchun organizmga infeksiya o’tkazmaydi.
Haqiqiy teri - derma qalin bo’lib, epidermisning ostki qismida joylashgan.Haqiqiy terida ter bezlari, soch va tuklar ildizi, qon tomirlari, retseptorlar va pigment hujayralari bo’ladi.
Ter bezlari terining hamma qismida tarqalgan bo’lib, faqat labning pushti qismida, jinsiy organda va quloq suprasida bo’lmaydi. Ular qo’l-oyoq kaftida, chot bo’g’imida, qo’ltiq ostida zich joylashgan bo’ladi. Odamning 1sm² terisida 500-1000 tagacha ter bezlari bo’ladi. Ular bir kecha kunduzda o’rtacha 500 ml ter ajratib chiqaradi.
Ter bezlarining naychasi ingichka bo’lib, uzunligi 2 mm keladi, u terining epidermis qismida teshik bilan tashqariga ochiladi. Ter bezlarining faoliyati tufayli organizmdagi o’rtacha suv, siydik va turli tuzlar tashqariga chiqib organizmda suvg’tuzlar muvozanatini ta’minlashda faol ishtirok etadi.. Ter bezlari faoliyatini boshqaruvchi markazlar orqa miyaning ko’krak va bel sigmentlarida, yuqori markazlari esa bosh miya po’stlog’i va gipotalamusda joylashgan. Ter bezlarining faoliyati asosan simpatik asab tizimi bilan boshqariladi.Terning ajralishi reflektor jarayon bo’lib, ta’sirlanish ta’sirida ya’ni issiqni sezuvchi retseptorlarning ta’sirlanishi natijasida hosil bo’ladi.
Terining ko’p qismi soch va tuklar bilan qoplangan, ularning ildizi haqiqiy terida joylashgan. Soch, tuklar o’zgargan epiteliy hujayralaridan iborat, piyozchasi tirik bo’ladi. Soch ildizi piyozchasi qon tomirlar va nerv tolalari bilan juda yaxshi ta’minlangan. Soch piyozchasining ikki yonida yog’ bezlari bo’lib, ular sochni moylab turadi. Soch va tuklarning rangi, ularning tarkibidagi pigmentga bog’liq. Soch va tuklar ildizining yonida ular holatini o’zgartiradigan silliq muskullar joylashgan. Haqiqiy terida qon tomirlari juda ko’p. Ular teri osti klechatkasida anastomoz hosil qilib, qon tomirlar to’rini vujudga keltiradi.