Yosh fiziologiyasi va gigienasi

7.3. Skeletning qismlari.


Gavda skeleti. Gavda skeleti umurtqalar pog’onasi va kukrak qafasidan iborat buladi.
Umurtqa pog’onasi. Odamning umurtqa pog’onasi 33-34 umurtqalardan tashkil topgan bo’lib; unda 7 ta umurtqadan iborat bo’yin, 12 ta umurtqadan iborat ko’krak, 5 ta umurtqadan iborat –bel, 5 ta umurtqadan iborat –dumg’aza va 4-5 umurtqadan iborat –dum bo’limlari farqlanadi. Voyaga yetgan odamlarda dumg’aza umurtqalari bitta dumg’aza suyagiga birikib ketishsa, dum umurtqalari – dum suyagiga birikadilar.

31-rasm. Odam skeletining old (A) va orqa (B) tomonidan ko’rinishi.
1-bosh suyagi, 2-umurtqa pog’onasi, 3-o’mrov, 4-kurak, 5-to’sh suyagi, 6-qovurg’a, 7-elka suyagi, 8-tirsak suyagi, 9-dumg’aza, 10-bilakuzuk, 11-bilak, 12-kaft, 13-barmoqlar suyaklari, 14-chanoq suyagi, 15-kichik tos suyagi, 16-o’tirg’ich suyagi, 17-son suyagi, 18-tizza suyagi, 19-katta boldir suyagi, 20-kichik boldir suyagi, 21-tovon suyagi, 22-tovon, 23-barmoq suyaklari

Umurtqa pog’onasi tana uzunlgini 40 % ni egallaydi va tananing asosiy ustuni yoki tayanchi hisoblanadi. Umurtqalar teshigi orqa miya joylashadigan umurtqa pog’onasi kanalini hosil qiladi. Umurtqalarning o’simtalariga muskullar kelib birikkan bo’ladi.

Umurtqalar oralig’ida tolali tog’aylardan iborat bo’lgan umurtqalararo disklar joylashgan bo’lib, ular umurtqa pogonasini harakatchanligini ta’minlaydi. Yosh ulg’ayishi bilan disklarning balandligi o’zgaradi.
Umurtqa pog’onasining suyaklanish jarayoni homilaning rivojlanish davridayoq boshlanadi. Tug’ilganidan keyin yangi suyaklanish nuqtalari yuzaga keladi. Bolalar 14 yoshga yetgunicha faqat, tananing o’rta qismlaridagi umurtqalar suyaklashib bo’ladi. Boshqa qolgan umurtqalarning suyaklanishi 21-23 yoshga kelib tugaydi.
1,5 yoshgacha umurtqa pog’onasi tekis o’sadi, 1,5 dan 3 yoshgacha bo’yin va yuqorigi ko’krak umurtkalarining o’sishi nisbatan sekinlashadi, 10 yoshga kelib esa bel va ko’krakning pastki umurtqalari jadal o’sa boshlaydi.
Yangi tug’ilgan bolalarda umurtqa pog’onasi to’g’ri, voyaga yetgan odamlardagi kabi uning egilishlari boshlanadi va sekin-asta rivojlana boshlaydilar.