Yosh voleybolchilarni tanlash va texnik taktik mahoratlarini takomillashtirish texnologiyasi

Ключевые слова: волейбол, соревнования, технические, тактиче-
ские навыки, совершенствование, технология, спорт, тренировка.

---

Таълим ва инновацион тадқиқотлар (2021 йил №1)
ISSN 2181-1709 (P)
82
Education and innovative research 2021 y. № 1
TECHNOLOGY OF SELECTION AND IMPROVEMENT 
OF TECHNICAL AND TACTICAL SKILLS OF YOUNG 
VOLLEYBALL PLAYERS
R. A. Khamiraev
Lecturer at the Department of Physical Education, Faculty of Physical 
Education, Navoi State Pedagogical Institute
Abstract: The article describes the theoretical and practical experience 
of the selection of young volleyball players and the technology of improving 
their technical and tactical skills. Young athletes train in stages. During 
training, young volleyball players master the elements of volleyball technique 
and tactics, develop their physical qualities. At the same time, young athletes 
are trained spiritually, morally and spiritually. The preparatory period is 
held before the start of the competition.
Key words: volleyball, competition, technical, tactical skills, improvement, 
technology, sport, training.
O’zbekistonda voleybol taraqqiyotini boshqaruvchi davlat tashkilotlari, 
ularning tarkibi va shahobchalari Respublikamizda voleybol taraqqiyotini 
boshqarish funksiyasini jismoniy tarbiya va sport bo‘yicha davlat tashkilotlari 
tarkibiga kiruvchi tuman, shahar, viloyat shahobchalari bajaradi.
Sportchi rezervlarini va yuqori malakali sportchilarni yetishtirishni 
boshqarish mas’uliyati O’zbekiston Respublikasi jismoniy tarbiya va sport 
qo‘mitasi qaramog‘idagi sport o‘yinlari shubasiga yuklanadi. Bunday 
qo‘mitalar respublikamizning har bir tuman, shahar va viloyatlarda mavjud 
bo‘lib, ular joylarda voleybol taraqqiyotini ta’minlashga javobgardirlar.
Respublikamizning milliy terma jamoalari nafaqat yuqori malakali 
voleybolchilarni tayyorlash, balki voleybol bo‘yicha iste’dodli o‘rinbosarlarni 
yetishtirish tadbirlariga rahbarlik qilish, ularga nazariy va uslubiy yordam 
ko‘rsatib turishi zarur.
BO’SM larda, umumiy ta’lim maktablarida, texnikum va oliy 
o‘quv yurtlarida voleybolni rivojlantirish vazifalari va uning ahamiyati 
Respublikamizning barcha o‘quv yurtlarida voleybol eng ommaviy sport 
turlaridan biri bo‘lib hisoblanadi.
Voleybol o‘quv mashg‘uloti sifatida barcha o‘quv yurtlarining o‘quv 
dasturidan joy olgan. Voleybolga bunchalik e’tibor kuchliligining sababi 
uning soddaligi va jismoniy tarbiya tizimida arzon, hammabop vosita ekanligi.
«Sport tanlovi» – bu muayyan sport turi bo‘yicha muntazam 
o‘tkaziladigan o‘quv mashg‘ulotlari, shu jumladan musobaqalar bilan 
bog‘liq bo‘lgan aynan shu jarayonlarda yuqori natijalarga erisha oladigan 
istiqbolli bolalarni izlab topishga imkon yaratadigan ko‘p yillik pedagogik 
jarayonidir. Tanlovni maqsadga mos tashkil qilish, bolalardagi nasliy va 

---

Образование и инновационные исследования (2021 год №1)
ISSN 2181-1717 (E)
83
http://interscience.uz
hayot davomida o‘zlashtirgan harakat qobiliyatlari, ruhiy xislatlari hamda 
funksional imkoniyatlarni obyektiv baholash, voleybolga bo‘lgan iste’dod 
va bo‘lajak mahorat belgilarini aniq bashoratlash uchun turli me’yoriy test 
(mashqlar)lar majmuasidan foydalanish odat tusiga kirgan.
Sport tanlovi ko‘p yillik sport tayyorgarligi bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, 
sport malakalarini o‘zlashtirishning dastlabki bosqichigacha boshlab eng 
yuqori bosqichida, ya’ni milliy terma jamoalari faoliyatida ham amalga 
oshiriladi. «Tanlov» tushunchasi o‘z ichiga «munosiblik», ya’ni insonni 
bir sohaga (ma’lum faoliyatga) iste’dodi bo‘yicha yarashi yoki yaramasligi 
masalasini kiritadi. Bu degan so‘z inson nafaqat o‘z imkoniyatlari (qaddi-
qomati, jismoniy sifatlari, ruhiy xususiyatlari va h.k.) bilan muayyan faoliyatga 
(kasbga, ishga, sportga va h.k.) mos kelishi kerak, balki aynan shu faoliyat 
mazkur inson mijoziga munosib bo‘lishi maqsadga muvofiqdir (emotsiya, 
aktivatsiya, motivatsiya masalalari). «Tanlov» atamasi o‘z tarkibiga yana 
sportga oid «chamalov» tushunchasini kiritadi.
Chamalash – bog‘chalarda, maktablarda va sport maktablarining 
boshlang‘ich guruhlarida amalga oshirilishi mumkin. To‘g‘ri chamalash 
murabbiyning iste’dodiga, uning bilimi va tajribasiga bog‘liq. Bolaning 
nasliga, turmush tarzi ko‘rsatkichlariga qarab chamalash ham e’tiborli 
ahamiyatga ega.
Sport tanlovi – ko‘p yillik pedagogik jarayondir. Ko‘p yillik sport 
tayyorgarligi tizimi o‘z mohiyati va maqsadiga binoan ko‘p yillik sport 
tanlovini o‘z ichiga oladi va mazkur jarayonni 4 bosqichda amalga oshirishni 
taqozo etadi:
I. Dastlabki tanlov – (7-14);
II. Sportchilarni o‘yin ixtisosligiga (funksiyasiga) saralovchi maxsus 
tanlov (15-17);
III. Yuqori jamoalarga tanlov (18-20);
IV. Terma jamoalarga tanlov.
Ko‘p yillik sport tayyorgarligi tizimida tanlov jarayonini tashkiliy tartibi 
quyidagi blok-andozada berilgan.
Bolalarni dastlabki tanlovga tayyorlash maktab sharoitida jismoniy 
tarbiya o‘qituvchisi tomonidan amalga oshiriladi, o‘quvchilar dastur asosida 
va baholovchi mashqlar, harakatli halq o‘yinlari yordamida saralanishi 
mumkin. Mazkur saralovchi vositalar aynan voleybol o‘yinining mohiyatiga 
nihoyatda yaqin bo‘lishi maqsadga muvofiq. Bunday vositalar tavsiya 
qilingan adabiyotlarda keng yoritilgan. Dastlabki tanlovga tayyorlash 
jarayonida o‘quvchilar muntazam tibbiy ko‘rikdan o‘tib turishlari shart. 
Bu tadbir qanchalik sifatli va samarali amalga oshirilsa, shunchalik sport 
maktablarida uyushtiriladigan tanlovni sifat darajasi yuqori bo‘ladi.
Dastlabki tanlov. Dastlabki tanlov odatda 3 bosqichda amalga oshiriladi 
I-bosqich. Targ‘ibot-tashviqot ishlarini uyushtirib, o‘quvchi bolalarni 

---