Yulduzli osmonning ko’rinishi, ayniqsa oysiz tunda, shu qadar jozibador va tarovatliki, bamisoli bizni o’rab turgan olam o’zgarmas va cheksizdek tuyuladi. Biroq XX asrning boshida bunday tasavvurning xom xayol ekani ma’lum bo’ldi. Kuzatuv ma’lumotlari Koinotning kengayib borayotganini ko’rsatdi. Har biri Quyoshimizga o’xshagan yuz milliardlab yulduzlardan tashkil topgan yuz milliardlab galaktikalar juda katta tezlikda har tomonga shiddat bilan tarqaladi.
Taxminan 13.7 milliard yil muqaddam butun Koinot no’l o’lchamli nuqtaga siqilganligi, uning zichligi esa cheksiz katta bo’lganligi anglashiladi. Xozirgi Koinot qachonlardir ro’y bergan Katta Portlash natijasida paydo bo’lgan va vaqt hisobi o’shandan boshlanadi.
Massasi katta bo’lgan yulduzlar evolyutsiyasi ancha tezroq kechadi va ular ba’zan halokatli o’zgarishlarni boshidan kechiradi. Yulduz o’ta gigant fazasidan o’tadi va hatto portlashi ham mumkin. Bunday jarayon o’ta yangi yulduz chaqnashi deyiladi. Agarda yulduzning portlashdan keyingi massasi 1.4 – 2.0 Quyosh massasini tashkil etsa u neytron yulduzga aylanadi, bordi-yu uning massasi 2,0 Quyosh massasidan katta bo’sa, bunday yulduz qora o’raga aylanadi.
Massasi katta bo’lgan yulduzlar evolyutsiyasi ancha tezroq kechadi va ular ba’zan halokatli o’zgarishlarni boshidan kechiradi. Yulduz o’ta gigant fazasidan o’tadi va hatto portlashi ham mumkin. Bunday jarayon o’ta yangi yulduz chaqnashi deyiladi. Agarda yulduzning portlashdan keyingi massasi 1.4 – 2.0 Quyosh massasini tashkil etsa u neytron yulduzga aylanadi, bordi-yu uning massasi 2,0 Quyosh massasidan katta bo’sa, bunday yulduz qora o’raga aylanadi.
Inson bo’lmagan paytda ham yulduzlar osmonda porlab turgan. Shuni aytish kerakki nafaqat insonlar balki hayvonlar ham o’zining boshlang’ich astronomik ma’lumotlariga ega. Lekin fanning ming yullik rivoji davomida insoniyat oddiy lekin shu bilan birga ulkan ma’lumotlarni, Yulduzlar – bu ko’proq yoki kamroq Quyoshga o’xshash ob’ektlar ular uzoq masofalarda joylashgan. Yulduzlargacha bo’lgan masofani birinchi bo’lib Nyuton aniqlagan. Buyuk ingliz olimidan 200 yil keyin yulduzlar joylashgan juda katta o’lchamdagi fazo absolyut bo’shliq ekanligi bizga ma’lum bo’ldi.
Inson bo’lmagan paytda ham yulduzlar osmonda porlab turgan. Shuni aytish kerakki nafaqat insonlar balki hayvonlar ham o’zining boshlang’ich astronomik ma’lumotlariga ega. Lekin fanning ming yullik rivoji davomida insoniyat oddiy lekin shu bilan birga ulkan ma’lumotlarni, Yulduzlar – bu ko’proq yoki kamroq Quyoshga o’xshash ob’ektlar ular uzoq masofalarda joylashgan. Yulduzlargacha bo’lgan masofani birinchi bo’lib Nyuton aniqlagan. Buyuk ingliz olimidan 200 yil keyin yulduzlar joylashgan juda katta o’lchamdagi fazo absolyut bo’shliq ekanligi bizga ma’lum bo’ldi.
