Yuqori samarali suyuqlik xromatografiya usuli reja: Suyuq xromatografiyaning printsipi hplc ning ishlatilish sohalari

Adsorbsion xromatografiya. Suyuqlik xromatografiyasining adsorbsion turida 
qo‘zg‘almas faza va qo‘zg‘aluvchi fazaning qutbiga bog‘liq holda normal fazali 
(NFX) va teskari fazali (TFX) xromatografiyaga ajratiladi. NFX da qutbli 
qo‘zg‘almas faza va qutbsiz qo‘zg‘aluvchi faza qo‘llaniladi, TFX da aksincha. 
Ikkala usulda ham qo‘zg‘aluvchi fazani tanlash muhim hisoblanadi. Odatda 
qo‘zg‘aluvchi faza elyuirlovchi kuchi o‘zgarganda ajralish sodir bo‘ladi. 
Taqsimlanuvchi xromatografiya. Bu usulda modda ikki bir-biriga 
aralashmagan suyuqlikda erish darajasiga qarab taqsimlanadi. Hozirgi kunda 
qo‘zg‘almas tashuvchi yuzasiga kimyoviy ulangan qo‘zg‘almas fazadan 
foydalaniladi. 
Ion almashinuv, ionli, ion-juftli xromatografiya. Bu usul qattiq fazaga 
bog‘langan ionlarning kolonkaga tushadigan elyuyent ionlari bilan surib chiqaruvchi 

---

dinamik jarayonga asoslanadi. Bunda organik va noorganik ionlarni ion 
almashgichda bir belgi zaryadi bilan ajratish amalga oshiriladi. 
Eksklyuzion xromatografiya – komponentlarni ajralishi molekulalarning 
sorbent g‘ovaklaridagi erituvchi va kolonkadan o‘tuvchi erituvchida o‘lchamiga 
muvofiq holda taqsimlanishiga asoslanadi. ajratish jarayonida mayda zarralar 
polimer to‘rda ushlab qolinadi, kattalari qo‘zg‘aluvchi faza bilan yuvib chiqariladi. 
Avval katta zarralar, so‘ng o‘rtacha, oxirida mayda zarralar elyuirlanadi. 
Asbob odatda gazsizlantirish tizimiga ega bo'lgan mobil faza tayyorlash 
moslamasidan, nasos tizimidan, mobil fazali aralashtirgichdan (agar kerak bo'lsa), 
namuna quyish moslamasidan (injektor), xromatografiya ustunidan (haroratni 
nazorat qilish ustunidan foydalanish mumkin) iborat. detektor va ma'lumotlarni 
yig'ish va qayta ishlash tizimi (birlashtiruvchi qurilma yoki magnitafon). Bundan 
tashqari, xromatograf quyidagilarni o'z ichiga olishi mumkin: namuna tayyorlash 
tizimi va ustundan oldingi reaktor, ustunni almashtirish tizimi, ustundan keyingi 
reaktor va boshqa jihozlar. Bir yoki bir nechta konteynerlardan harakatlanuvchi faza 
odatda doimiy tezlikda ustun orqali, keyin esa detektor orqali oqadi.