Yusifov E. F., Hacıyev V. C
Yüklə 2,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
23
II BÖLMƏ Biosfer Rezervatlar konsepsiyası haqqında Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, Biosfer Rezervat konsepsiyası 1974-cü ildə YUNESKO-nun hazırladığı «İnsan və Biosfer» proqramı əsasında hazırlanmış, 1976-cı ildən isə həyata keçirilmişdir. Yaradılmış bu şəbəkə insanla təbiət arasında davamlı tarazlığın yaradılmasında, bioloji müxtəlifliyin qorunması və iqtisadi inkişafa kömək sahələrində çox mühüm əhəmiyyət daşıyır. Digər tərəfdən, biosfer rezervatlar elə həssas bir institutdur ki, burada davamlı inkişafın təklif olunan prinsipləri sınaqdan keçirilir, dəqiqləşdirilir və alınmış müsbət təcrübə digər ərazilərdə yayılaraq genişləndirilir. Adi qoruq ərazilərindən fərqli olaraq biosfer ərazilər spesifik ərazi zonalarına bölünürlər: ərazinin mərkəzində ciddi qoruq reciminin şamil edildiyi nüvə zonası yerləşir. Nüvənin ətrafında müəyyən fəaliyyət növlərinin icazə verildiyi bufer zonası yerləşir. Bu zonalar dəqiq sərhədlərə malik olurlar. Bu zonada ancaq konkret və müəyyənləşdirilmiş şəkildə məhdud fəaliyyətlərə – monitorinq və digər elmi tətqiqatlara, ekoloji turizmə icazə verilir. Biosfer rezervatın üçüncü zonası isə keçid zonası adlanır. Bu zonaya bəzən tranzit zona və ya əməkdaşlıq zonası da deyilir. Bu zona yuxarıda adı çəkilən zonalardan fərqli olaraq dəqiq sərhədlərə malik olmur və əsas xarakterik cəhəti ondan ibarətdir ki, bu ərazidə təbiətə qarşı loyal olan istənilən təsərrüfat fəaliyyəti həyata keçirilə bilər. Burada yaşayış məntəqələri, bəzi hallarda hətta liman da olur. Bəzi ölkələrdə buraya dördüncü zona da – sanasiya zonası əlavə edilir. Hal-hazırda dünyanın 97 ölkəsində 442, o cümlədən Rusiya Federasiyasında 31 biosfer rezervat fəaliyyət göstərir. Biosfer ərazi öz fəaliyyəti zamanı əsasən üç funksiyanı həyata keçirir: • mühafizə funksiyası; • inkişaf funksiyası; • elmi-texniki yardım funksiyası. Birinci funksiyaya əsasən landşaftın, ekosistemlərin, bioloji və genetik müxtəlifliyin qorunması məsələləri aiddir. İkinci funksiya əsasən iqtisadi və sosial rifahın yüksəlməsini, sosial-mədəni və ekoloji cəhətdən davamlı inkişafa kömək məqsədini daşıyır. Üçüncü funksiya isə: 24 • nümayiş-sərgi layihələrinə yardım; • ətraf təbii mühitin mühafizəsi sahələrində ekoloji maarifləndirmə və kadr hazırlığı; • ətraf təbii mühitin mühafizəsi və davamlı inkişafın təmin olunması üzrə yerli, regional, milli və qlobal məsələlər ilə bağlı elmi tədqiqatlar və monitorinq işlərinə yardım etmək kimi vəzifələri daşıyır. Biosfer ərazilərin yaradılmasında əsas məqsədlər aşağıdakılardır: • Zəngin təbii və irsi əhəmiyyətə malik olan təbii ərazilərin mühafizəsi, bərpası və istifadəsi; • Ərazilərin uzunmüddətli, davamlı iqtisadi və sosial inkişafını, təbii resursların mühafizəsi və bərpasını təmin etmək şərti ilə bu ərazilərin rekreasiya məqsədi üçün istifadə olunması; • Uzunmüddətli ekoloji nəzarət, monitorinq və ekoloji tədqiqatların, eləcə də ekoloji maarifləndirmə və ekoloji tərbiyə tədbirlərini həyata keçirir. Biosfer ərazilər anlayışının tərifinə və statusuna gəldikdə onu demək olar ki, biosfer ərazilər – bioloji müxtəlifliyin davamlı balansını, mədəni sərvətlərin iqtisadi inkişafını və mühafizəsini təmin edən, quru və su ekoloji sistemləri və ya onların müxtəlif kombinasiyalarıdır. Bu ərazilərin zonaları və təbiətdən istifadə recimi adətən aşağıdakı şəkildə həyata keçirilir. Əvvəldə qeyd edildiyi kimi, biosfer ərazilər mühafizə recimlərinə və istifadə qaydalarına görə üç zonaya bölünürlər: • Yüklə 2,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|