YUSUPOVA MANZURAXON UMARJONOVNA
So’roq gaplarning pragmatic vaziyat bilan bog’liq xususiyatlari
mavzusidagi
BITIRUV MALAKAVIY ISHI
Yo‘nalish (guruh) Ona tili va adabiyot fani o‘qituvchilari 1-guruhi
Tinglovchining ish joyi O’zbekistontumani 17-maktab Kafedra mudiri _____________ Nosirova U. Imzo Malaka ishi rahbari (taqrizchi) _____________Hakimov M. Imzo Tinglovchi ____________Yusupova M.
Imzo
I Kirish_______________________________________________________ 2-4
II Asosiy qism 2.1 Gap − sintaksisning asosiy birligi________________________________4-9
2.2 So`roq gaplarning grammatik xususiyatlari________________________9-16
2.3 So`roq gaplarning pragmatik vaziyat bilan bog`liq xususiyatlari________16-26
2.4 So`roq gaplar va kommunikativ intensiya_________________________26-31
III Xulosa_____________________________________________________31-33
IV Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati_____________________________33
Kirish Mavzuning dolzarbligi. Mustaqillik milliy qadriyatlar qatorida ona tiliga yangicha munosabatni shakllantirdi. Milliy tilimizning ijtimoiy mavqeyini tikladi, ona tilimizning davlat tili sifatidagi maqomi, ijtimoiy-siyosiy hayotdagi nufuzini yuksaltirdi. O`zbek tilshunosligi fanining yangi taraqqiyot bosqichiga ko`tarilishi uchun keng yo`l ochdi. Ayniqsa, til hodisalarining milliy tabiati, o`ziga xos xususiyatlarini o`rganishga yo`lboshchilik qildi. Mamlakat va millat taraqqiyotida ona tilining milliy ong va mafkurani shakllantirishdagi o`rni va vazifalariga davlat siyosatining ustuvor yo`nalaishlari darajasida alohida e’tibor qaratildi. Shunga muvofiq, tilshunoslik fanida o`zbek tilining ilmiy va amaliy tadqiqi ham jadal rivojlanmoqda. Fanimizda bir necha yangi yo`nalishlar shakllandi. O`zbek tilining pragmatik tadqiqi Mustaqillik davrida pragmatik lingvistikaning rivojlanishiga sabab bo`ldi. Tilni tizim sifatida o`rganish natijalari ommalashib, ona tili ta’limi mazmunini yangiladi. Lisoniy birliklar sistemaviy, struktural, semantik va substansial tadqiq usullari asosida o`rganildi. Natijada til birliklarining lisoniy imkoniyatlarini muayyan nutqiy faoliyat jarayonida tahlil qilish ehtiyoji paydo bo`ldi. O`zbek tilshunosligida til birliklariga xos lisoniy imkoniyatlarni nutqiy faoliyat jarayonida tahlil qilishni maqsad qilib qo`ygan pragmatik tilshunoslik yuzaga keldi. Bu ilmiy yo`nalishda T.A.Bushuy, Sh.Iskandarova, M.Kamolova, S.Mo`minov, A.Nurmonov, S.Raximov, B.Rahmatullayeva, Sh.Safarov, M.Hakimov kabi tilshunoslarning sohaga oid izlanishlari nazariy asoslarning shakllanib borayotganligidan darak beradi. Endigina rivojlanayotgan bu yo`nalishda tadqiqiqni kutayotgan muammolar anchagina. Ushbu bitiruv-malakaviy ishda so`roq gaplarning pragmatik xususiyatlarini tahlil qilish masalasi shunchaki qo`yilgan emas. Chunki o`zbek pragmatik tilshunosligida gap va uning turlarini sintagmatik tahlil yo`nalishidan pragmatik tahlilga o`tish davri yetilgan.Bu ilmiy yo`nalishdagi tadqiq muammolari aniq yechimlarini kutmoqda. Pragmatik lingvistikaning tilshunoslik turkum fanlari orasidagi o`rni, lingvistik pragmatikaning amaliy va nazariy shakllanishi, pragmatik birliklar va ularning tahlil kabi muammolar nafaqat o`zbek tilshunosligida, balki jahon tilshunosligida ham dolzarb masalalalardan sanaladi. Tadqiq mavzusining dolzarbligi mazkur muammolarga aloqadorligi bilan belgilanadi.