‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I oliy va ‘rta m a X s u s ta’l im vazirligi

yicha hisoblash mumkin:
•%
— *c.u. Q
clo "
joo nom*
Qisqa tutashuv holatidagi reaktiv isroflar q u y id a g , fo r m u la
b o ‘yicha topiladi:
U 6

---

II
= k s
^Zk.nom 
\ 0 0
n o m *
A°ar podstansiyada o'm atilgan tra n sfo rm a to rla rn in g tiplari 
voki nominal quvvatlari har xil bo‘lsa, u holda ularning iqtisodiy 
ish holatlarini aniqlash uchun keltirilgan isroflar egri c h iziq lan - 
dan fovdalaniladi. Faraz qilaylik, podstansiyada ikkita 7 
1
va 
T2
t r a n s f o r m a t o r
o ‘rnatilgan bo‘lib, ikkinchi transform atorning n o ­
minal q u w ati birinchi transformatornikiga nisbatan katta. B u n ­
d a y
h o l a t d a
ularning har biri uchun
S 2
P
=
(P g 
K 'Q o )
(^k.nom 
^c^k.nom 
) с 2
^nom
lam a asosida keltirilgan isroflar egri c h iz iq la r i q u rila d i 
,7 i 4_rasm). Bu yerda 
P'
— keltirilgan isroflar; 
S
— haqiqiy 
uklama; 
Snom —
transformatorning nom inal q u w ati.
7 .
14-ram.
T ransform alorlarning к е Ш * а п
1 -
T1 transform ator uchun; 
2
-
-
3
— ikkala tra n s f o r m a t o r
uchun.
U m um iy ^
1
ка.т а
« c h u n
k X n g a n T s r o f l a r
egrUhizigM quyidagi tenglama asosida quriladi:
2
ПОП1
117

---

7.14-rasmdan koYmadiki, y u k la m a o sh ib b o r g a n d a isroflam i 
kamaytirish maqsadida 
A
nu q tad a 
T1
tr a n s f o r m a t o r n i uzib , T2 
transformatorni ulash, 
В
n u q ta d a esa, h a r ik k a la tr a n s f o r m a -
torni ulash maqsadga muvofiqdir.
1. T r a n s f o r m a t o r va a v t o t r a n s f o r m a t o r q a n d a y v a z i f a l a r n i b a j a r a d i ?
U la r n in g p r in s ip ia l s x e m a l a r i n i c h i z i n g .
2. A v to r a n s f o r m a t o r t r a n s f o r m a t o r d a n
nim a bilan farq q ila d i?
3. Transformator va avtotransform atorlam ing n o m in a l va ruxsa t e til­
gan ish
Iiolatlarini 
xarakterlang.
4. Transformator va artotransform atorlar o 'ta y u k la n is h la r in in g t u r ­
lari, o'ta yuklanish
c h e g a r a l a r i h a m d a u l a r
bo g 'liq b o 'lg a n a s o s iy
f a k to rla r.
5 T r a n s f o r m a t o r va a v t o t r a n s f o r m a t o r l a m i n g s o v i t i s h t i z i m l a r i n i
a h a m i y a t i n i m a l a r d a n ib o ra t?
6. Sovitish tiz im in in g tuzilishlari va u la rn in g ishlash p r i n s i p l a r i q a n d a y ?
7.
T ra n s fo rm a to rla r n i fazalash q a n d a y m a q s a d l a r d a a m a l g a o s h i r i l a d i ?
8. T r a n s f o r m a to r la r n i f a z a l a s h n i n g
qanday usullari m a v ju d va ularga
m u v o f i q
fazalash
q a n d a y
tartibda amalga oshiriladi?
9. T r a n s f o r m a t o r va a v t o t r a n s f o r m a t o r l a r d a o ' r n a t i l g a n k u c h l a ­
n i s h n i ro stla sh q u r ilr n a la r in in g tu rla ri, s x e m a l a r i va u l a r n i n g i s h ­
lash p r in s ip la r i q a n d a y ?
10. K u c h l a n i s h o ‘z g a r g a n d a q a n d a y h o l a t l a r r u x s a t e t i l a d i ?
11. T r a n s f o r m a t o r c h u l g ‘a m l a r i n i n g q a n d a y t u t a s h u v g u r u h l a r i m a v ­
j u d va u l a r q a n d a y hosil q ilin a d i?
12. T r a n s f o r m a t o r c h u ! g ‘a m la r in in g tu ta s h u v g u r u h l a r i n i a n i q l a s h n i n g
q a n d a y u su lla ri m a v ju d ? Bu u s u l l a r n i n g m a ’n o s i n i t u s h u n t i r i n g .
13. T r a n s f o r m a t o r l a r n i n g parallel ishlatish s h a r tla r i n i m a l a r d a n i b o r a t ?
14. Q a n d a y h o l a t l a r d a t u r l i c h a n o m i n a l q u v v a t l i t r a n s f o r m a t o r l a r n i
p a r a lle l is h la tis h m u m k i n ? S a b a b i n i l u s h u n t i r i n g .
15. P a r a l l e l
ishlash shartlari 
b a j a r i l m a g a n h o l a t d a t r a n s f o r m a t o r l a r n i
parallel 
ishga tu sh ish i q a n d a y o q i b a t l a r g a o l i b k e l i s h i m u m k i n ?
S a b a b i n i tu s h u n tir in g .
16. P o d s t a n s i y a d a g i t r a n s f o r m a t o r l a r n i n g i q t i s o d i y i s h h o l a t l a r i
d e y ilg a n d a q a n d a y h o l a tla r t u s h u n i l a d i ?
17. P o d s ta n s iy a d a g i t r a n s f o r m a t o r l a r n i n g i q t i s o d i y is h h o l a t l a r i n i -
m a la r g a b o g ‘liq va u la r q a n d a y a n i q l a n a d i ?
18. T r a n s f o r m a t o m i n g k eltirilg an is r o f la r e g ri c h i z i g ' i q a n d a y h o s il 
qilin ad i va u n i m a m a q s a d d a f o y d a la n ila d i?
118

---

8. 
TRANSFORMATORLAR VA 
AVTOTRANSFORMATORLARNI TA’M IRLASH
8.1. Kuch transformatorlari va avtotransformatorlarning
gabaritlari