‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o liy va o rta m a X su s ta’lim vazirligi ‘rta m axsus kasb-hunar ta’limi markazi

pog‘ona
balandligi 
deb yuritiladi. Pog‘on a ustki maydonini qazib olingan 
b o ‘shliq bilan chegaralovchi chiziq 
pog‘ona ustki qirrasi, 
ostki 
maydoni bilan chegaralovchi chiziq esa 
pog‘ona ostki qirrasi 
deyiladi.
Zam onaviy kaiyer (razrez)larda pog‘ona balandligi (H ) 10- 
15 m , ayrim hollarda 20-40 m etrni tashkil etadi, pog‘o na ishchi 
m aydonining kengligi 40-50 m va u n dan keng, pog ‘o na qiyalik 
burchagi 65-80°ni tashkil etadi. Karyer m aydonida joylashgan
11

---

foydali qazilma va qoplam a jinslar gorizontal qatlamlarga ajratilib 
qazib olinadi. Gorizontal qatlamlaming o‘zi esa m a'lum kenglikka 
ega bo ‘lgan uzun tiliklar b o ‘ylab qaziladi. Qazib olinayotgan tilik 
kengligi 10-15 metrni tashkil etadi va bu kenglik 
kirma 
(zaxodka) 
deb ataladi. kirmaning old qismi qazish kayjoyi, 
kavjoy yoknalishi
b o ‘ylab qazishga tayyorlangan pog‘ona tilikning bir qismi esa, 
qazish fronti 
deb yuritiladi. Foydali qazilma yotqizig'i ustini qoplab 
yotgan jinslarni qazib olib, foydali qazilm ani ochish bilan bog‘liq 
b o ‘lgan jarayonlar majmuyi 
ochish Lshlari 
deb ataladi. Shunga ko‘ra, 
ochish ishlari hajm i son jih atd an maxsus ko lrsatkich - ochish 
koeflitsiyenti orqali tavsillanadi. Bir birlikdagi foydali qazilm ani 
qazib olish u chun qazib olinadigan qoplam a jinslar m iqdori - 
ochish koeffitsiyenti 
deyiladi va bu ko ‘rsatkich t /t, m 3/ m 3, m 3/t 
birliklarida o ‘lchanadi. O chish koeflitsiyenti qator k o ‘rinishlarga 
ega:
1)
Chegaraviy ochish koeffitsiyenti 
(Қ*) - m uayyan sharoitda 
iqtisodiy jih atd an konlarni ochiq usulda qazib chiqarish uchun 
aniqlangan ochish koeflitsiyentining m aksim al m iqdori b o ‘lib, 
muayyan konni ochiq yoki yerosti usulida qazib olish chegarasini 
belgilaydi (yoki karyeming chegaraviy chuqurligini belgilaydi);
2)