‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I
-chizm a. « K a d rla r tayyorlash m illiy d a sta ri» n in g m o h iy a ti v a ta r k ib iy tu zilm a si
Yüklə 80 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
1-chizm a. « K a d rla r tayyorlash m illiy d a sta ri» n in g m o h iy a ti v a ta r k ib iy tu zilm a si
www.ziyouz.com kutubxonasi Kadrlar tayyorlash milliy modelining asosiy, tarkibiy qismlari. Kadrlar tayyorlash milliy modeli faqat ta ’lim-tarbiya jarayoninigina qamrab olmay, ishlab chiqarish va ijtimoiy munosabatlarni ham o ‘z ichiga oladi. Kadrlar tayyorlash milliy modeli shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz t a ’lim, fan va ishlab chiqarish kabi tarkibiy qism larning o ‘zaro hamkorligi, ular o ‘rtasidagi o ‘zaro aloqadorlik asosida «yuksak m a ’naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlarni tayyorlash Milliy tizimi» mohiyatini aks ettiruvchi andoza, loyiha hisoblanadi (2- chizma): 2 - ch izm a. K a d rla r tayyorlash m illiy m odelining asosiy, ta rk ib iy qism lari o'rta sid a g i o 'za ro a lo q a d o rlik va bog'liqlik «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ning asosida kadrlar tayyorlash milliy modeli va uning mohiyati yoritiladi. Milliy modelning o'ziga xos xususiyati mustaqil ravishda t o ‘qqiz yillik umumiy o ‘rta hamda uch yillik o ‘rta maxsus, ka sb-hunar t a ’liminining joriy etilishi bilan belgilanadi. Bu esa o ‘z navbatida umumiy t a ’lim dasturlaridan o ‘rta maxsus, k asb -h u nar t a ’limi dasturlariga o ‘tilishiga zamin yaratadi1. www.ziyouz.com kutubxonasi K a d rla r tayyorlash milliy m odelining asosiy tarkibiy qismlari quyidagilardan iboratdir: 1. Shaxs kadrlar tayyorlash tizimining bosh subyekti va obyekti, t a ’lim sohasidagi x iz m a tla rn in g iste ’m o lc h isi va ularni am alga oshiruvchidir. Shaxs uzluksiz t a ’lim j a r a y o n id a d u n yo v iy, ilmiy bilim larni o ‘zlashtiradi, fan asoslarini puxta egallaydi, ishlab chiqarish sohalari bilan tan ish a d i, shuningdek, o ‘zida ijtimoiy t a ’sirlar y o rdam ida m a ’naviy-axloqiy sifatlarni tarbiyalab boradi. Shaxsda o ‘zlashtirilgan bilim, faoliyat ko'nikmalari va hayotiy tajriba asosida kasbiy mahorat ham shakllanib boradi. Yuksak m a ’naviy-axloqiy sifatlar va yuqori darajadagi kasbiy malakaga ega bo ‘lish uchun shaxs o ‘z oldiga muayyan maqsadni qo'ya olishi hamda unga erishish yo‘lida tinimsiz izlanishi, o ‘q ib -o ‘rganishi lozim. Shundagina u ijtimoiy raqobatga chidamli, malakali kadr bo'lib shakllanadi. O 'z - o 'z i n i anglash tuyg 'u sig a ega b o 'Iis h , t a ’lim sohasidagi xizm atlardan to'laqonli, samarali foydalana olish, ilmiy va kasbiy bilimlarni puxta o'zlashtirishga erishish shaxsga yetuk mutaxassis bo'la olishi uchu n poydevor yaratadi. Inson kamoloti, eng avvalo, uning o'ziga bog'liqdir. Shu bois milliy dasturda shaxs va uning kamolotini shakllantirishga alohida e ’tibor qaratilgan. «Ta’lim xizmatlarining iste’molchisi sifatida shaxsga davlat ta ’limini olish va kasb-hunar tayyorgarligidan o'tish kafolatlanadi. T a ’lim olish jarayonida shaxs davlat t a ’lim standartlarida ifoda etilgan talablarni bajarishi shart. Shaxs t a ’lim xizmatlarining yaratuvchisi sifatida tegishli malaka darajasini olgach, ta ’lim, moddiy ishlab chiqarish, fan, madaniyat va xizmat ko'rsatish sohasida faoliyat ko'rsatadi va o 'z bilimi ham da tajribasini o'rgatishda ishtirok etadi»2. 2. Davlat va iamivat ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimining faoliyatini tartibga solish va nazorat qilishni amalga oshiruvchi kadrlarni tayyorlash va ularni qabul qilib olishning kafillaridir. Shaxs kam oloti nafaqat o 'z i u c h u n , balki davlat va jam iy a t taraqqiyoti, ravnaqi uchun ham m uhim ahamiyatga egadir. Binobarin, fuqarolari yuksak m a’naviyatga ega jamiyat h ar to m o n la m a taraqqiy eta oladi. www.ziyouz.com kutubxonasi Shaxs va davlat (jamiyat) o ‘rtasidagi aloqa ikki t o m o n la m a xususiyatga ega. Shu bois har qanday davlat (jamiyat) o ‘z fuqarolarining yashashi, m ehnat qilishi, iqtidori va salohiyatini ro‘yobga chiqarishi, uni namoyon eta olishi uchun yetarli darajada shart-sharoit yaratib bera olishi lozim. Respublika ta ’lim tizimida davlat va jamiyat shaxsning har tomonlam a shakllanishi, o ‘zligini namoyon eta olishi uchun yetarli darajada shart-sharoit yaratib berish mas’uliyatini o ‘z zimmasiga oluvchi subyekt sifatida namoyon bo‘ladi. Davlat va jam iy a t t a ’lim m u assa sala rin in g yuqori m alakali raqobatbardosh mutaxassislarni tayyorlash yo‘lidagi faoliyatini ham uyg‘unlashtiradi ham da quyidagilarga kafolat beradi: — fuqarolarning bilim olish, kasb tanlash va o ‘z malakasini oshirish huquqlarining ro‘yobga chiqarilishiga; — majburiy umumiy o ‘rta t a ’lim hamda akademik litsey yoki kasb- hunar kollejida t a ’lim olish yo‘nalishini tanlash huquqi asosida majburiy o ‘rta maxsus, kasb-hunar t a ’limini olishga; — davlat grantlari yoki pulli-shartnomaviy asosda oliy t a ’lim va oliy o ‘quv yurtidan keyingi t a ’limni olish huquqiga; — davlat t a ’lim muassasalarini mablag‘ bilan ta ’minlashga; — ta ’lim oluvchilarning o ‘qishi, turmushi va dam olishi uchun shart- sharoitlar yaratish borasidagi vazifalarning hal etilishida jamoatchilik boshqaruvini rivojlantirishga; — t a ’lim ja ra y o n i q a tn a sh c h ila rin i ijtimoiy jih a td a n q o ‘llab- quvvatlashga; — sog‘liq va rivojlanishida nuqsoni bo ‘lgan shaxslarning ta ’lim olish iga1. 3. Uzluksiz t a ’lim malakali, raqobatbardosh kadrlar tayyorlashning asosi bo ‘lib, ta ’limning barcha turlari, davlat ta ’lim standartlarini, kadrlar tayyorlash tizimi tuzilmasi va uning faoliyat ko‘rsatish muhitini o ‘z ichiga oladi. Uzluksiz t a ’lim kadrlar tayyorlash tizimining asosi, 0 ‘zbekiston Respublikasining ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotini ta ’minlovchi, shaxs, jamiyat va davlatning iqtisodiy, ijtimoiy, ilmiy-texnikaviy va madaniy ehtiyojlarini qondiruvchi ustuvor soha bo ‘lib, ijodkor, ijtimoiy faol, m a’naviy boy shaxsning shakllanishi va yuqori malakali raqobatbardosh www.ziyouz.com kutubxonasi kadrlarning jadal tayyorlanishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratadi1. Uzluksiz t a ’lim jarayoni shaxsning har to m o n la m a qaror topishi uchun eng qulay davr sanaladi. Mazkur davrda shaxs fan asoslari hamda k a sb -h u n a r m a ’lumotlarini o ‘zlashtiradi, yuksak m a ’naviy-axloqiy sifatlarga ega shaxs va malakali kadr sifatida kamol topib boradi. U nda muayyan dunyoqarash shakllanadi. 0 ‘zbekiston Respublikasida uzluksiz ta ’lim Davlat t a ’lim standartlari h a m d a o ‘quv dasturlari talablariga muvofiq tashkil etiladi. Uzluksiz t a ’limni tashkil etish muayyan tamoyillarga asoslanadi. Jumladan: — t a ’limning ustuvorligi; — t a ’limning demokratlashuvi; — t a ’limning insonparvarlashuvi; — t a ’limning ijtimoiylashuvi; — t a ’limning milliy y o ‘naltirilganligi; — t a ’lim va tarbiyaning uzviy bog‘ 1 iqligi, bu ja ra yonning har to m o n lam a kamol topgan insonni shakllantirishga yo‘naltirilganligi; — iqtidorli yoshlarni aniq iash , ularga t a ’lim ning eng yuqori darajasida, izchil ravishda fundamental va maxsus bilim olishlari uchun shart-sharoitlar yaratish2. «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da uzluksiz t a ’limni isloh qilish yo ‘nalishlari ham aniq ko‘rsatib berilgan. M azk ur y o ‘nalishlar sirasiga quyidagilar kiradi: kadrlar salohiyatini tubdan yaxshilash; pedagoglarning kasbiy nufuzini oshirish; davlat va nodavlat t a ’lim muassasalarining turlarini rivojlantirish; t a ’lim tizimini tarkibiy jih a td a n qayta qurish; t a ’lim dasturlarini tubdan o ‘zgartirish; majburiy o ‘rta umumiy ta ’limdan o ‘rta maxsus, kasb-hunar t a ’limiga o ‘tilishini t a ’minlash; yangi tipdagi o ‘q u v m u a s s a s a la rin i v u ju d g a k e ltir is h ; y a n g i k a s b - h u n a r va mutaxassisliklar b o ‘yicha kadrlar, shu ju m la d a n , boshqaruv tizimi kadrlarini tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish; t a ’limning barcha daraja va bo‘g‘inlarida ta ’lim oluvchilarning m a ’naviy- a x lo q iy fazilatlarini rivojlan tirish; t a ’lim n i b o s h q a ris h tiz im in i takomillashtirish, ta ’lim muassasalarini mintaqalashtirish; shaxsga t a ’lim berish va uni tarbiyalashda oila, o ta -o n a la r, j a m o a t tashkilotlari, 1 K adrlar tayyorlash milliy dasturi //O liy ta ’lim: m e’yoriy hujjatlar to ‘plami. — Toshkent: Sharq nashriyot-m atbaa aksiyadorlik kom panfyasi Bosh tahririyati. 2001. — 31-bet. ! Q ‘slja m anba. 31-32-betlar. www.ziyouz.com kutubxonasi mahallalar, xayriya va xalqaro fondlarning rolini kuchaytirish; t a ’lim jarayoni va kadrlar tayyorlash sifatiga xolis baho berish tizimini yaratish; t a ’lim tizimini moliyaviy, moddiy-texnika va boshqa tarzdagi resurslar bilan t a ’minlash mexanizmlarini shakllantirish; uzluksiz t a ’limni fan va ishlab chiqarish bilan integratsiyalashtirishning puxta mexanizmlarini ishlab chiqish; chet el va xalqaro tashkilotlar bilan ham korlikni kengaytirish; tu b yerli millatga m an su b b o ‘lmagan shaxslar zich yashaydigan joylarda ularning o ‘z on a tillarida ta ’lim olishlari uchun tashkiliy va pedagogik shart-sharoitlarni yaratish; ta’limning barcha darajalarida t a ’lim oluvchilarning huquqiy, iqtisodiy, ekologik va sanitariya-gigiyena t a ’limi hamda tarbiyasini takomillashtirish1. Uzluksiz t a ’lim quyidagi t a ’lim turlarini o ‘z ichiga oladi: — maktabgacha t a ’lim; — umumiy o ‘rta t a ’lim; — o ‘rta maxsus, kasb-hunar t a ’limi; — oliy t a ’lim; — oliy o ‘quv yurtidan keyingi t a ’lim; — kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash; — maktabdan tashqari t a ’lim. Maktabgacha t a ’lim bolaning sog'lom, har tomonlam a kamol topib shakllanishini t a ’minlaydi, unda o ‘qishga intilish hissini uyg‘otadi, uni m untazam t a ’lim olishga tayyorlaydi ham d a bola olti-yetti yoshga yetguncha davlat va nodavlat maktabgacha t a ’lim muassasalari va oilalarda amalga oshiriladi. Bu kabi t a ’lim muassasalarining faoliyatini tashkil etishda mahallalar, jam o at va xayriya tashkilotlari, xalqaro fondlar faol ishtirok etadi. Keyingi yillarda maktabgacha ta ’lim muassasalarining yangi tarmog‘i shakllanib bormoqda. Bu o ‘rinda «Xonadon bog‘chasi» hamda «Bolalar bog‘chasi — boshlang‘ich maktab» majmualarini misol qilib keltirish mumkin. M aktabgacha t a ’lim muassasalarida bolalarga tasviriy s a n ’at, musiqa, til va k om puter savodxonligini o ‘rgatuvchi guruhlar tashkil etilmoqda. Bu kabi harakatlar maktabgacha ta ’lim yoshidagi bolalarning «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» talablari asosida m a ’naviy-axloqiy tarbiyalashga xizmat qiladi. U m um iy o ‘rta t a ’lim t o ‘qqiz yillik majburiy xarakterdagi umumiy www.ziyouz.com kutubxonasi h a m d a uch yillik majburiy-ixtiyoriy xarakterdagi o ‘rta maxsus, kasb- h u n a r t a ’limidan iborat. U m um iy o ‘rta t a ’lim boshlang‘ich t a ’limni h a m qamrab oladi. M azkur bosqichda o ‘quvchilarning fanlar asoslari b o ‘yicha muntazam bilim olishlari, ularda bilim olish ehtiyojining yuzaga k e li s h i, asosiy o ‘q u v - i l m i y va u m u m m a d a n i y b i l i m l a r n i n g o ‘zlashtirishlari, milliy va um umbashariy qadriyatlarga asoslangan m a ’naviy-axloqiy fazilatlar, mehnat, ijodiy fikrlash, atrof-muhitga ongli m u no sa b a td a boMish, shuningdek, kasb tan la sh ko ‘n ikm alarinin g shakllanishi uchun pedagogik shart-sharoit yaratiladi. Davlat tom onidan tasdiqlangan namunadagi attestat o ‘quvchilarning um umiy o ‘rta va o ‘rta maxsus, kasb-hunar m a ’lumotiga egaliklarini belgilaydi. 0 ‘quvchilarni kasb-hunarga yo ‘naltirish vazifasi m aktab jam oasi va o ta -o n a la r hamkorligida o ‘quvchilarni kasb-hunarga y o ‘naltirish va psixologik-pedagogik tash h is m arkazlari rahbarligida a m a lg a oshiriladi. Q ‘qish muddati uch vil boMgan maiburiv o ‘rta maxsus. kasb -hunar t a ’limi uzluksiz t a ’lim tizim ining mustaqil turi sanalib, u m um iy o ‘rta t a ’lim negizida tashkil etiladi. 0 ‘rta maxsus, k a sb -h u n a r t a ’limining ikki m uhim yo ‘nalishi boMgan — akadem ik litsey yoki k a s b -h u n a r ko lle jid a t a ’lim olish o ‘q u v c h ila r t o m o n i d a n ixtiyoriy ra v ish d a tanlanadi. Akademik litsey o ‘quvchilarning imkoniyatlari va qiziqishlarini hisobga olgan holda ularning jadal intellektual rivojlanishi c h u q u r, so h a la sh tiriig an , ta b a q a la s h tirilg a n , kasbga y o ‘naltirilgan t a ’lim olishlarini t a ’minlash m aqsadida davlat t a ’lim standartlariga muvofiq o ‘r ta m ax su s t a ’lim b e r u v c h i , y u r id i k m a q o m g a e ga t a ’lim muassasasidir. Akadem ik litseylarda o ‘q uv c h ila r o ‘zlari ta n la b olg an t a ’lim y o ‘nalishi (gumanitar, texnika, agrar va boshqa sohalar) b o ‘yicha bilim saviyalarini oshirish hamda o ‘zlarida fanni c huqur o ‘i^anishga qaratilgan maxsus kasb-hunar k o ‘nikmaiarini shakllantirish imkoniyatiga ega boMadilar. Akademik litseylar asosan oliy o ‘quv yurtlari qoshida tashkil etiladi. K a s b -h u n a r kollejlari esa o ‘quvchilarning m uayyan k a s b -h u n a rg a moyilligi, layoqatlari, bilim va ko ‘nikmalarini c h u q u r rivojlantirish, ularning tanlangan yo‘nalishlar b o ‘yicha bir yoki bir necha z am onaviy kasb sirlarini egallash imkonini beradi. K asb-hunar kolleii 0 ‘quvchilarning kasb-hunarga moyilligi, bilim www.ziyouz.com kutubxonasi va ko'nikmalarini c h u qur rivojlantiruvchi, tanlab olingan ka sb-hunar b o 'y ich a bir yoki bir necha ixtisosni egallash imkonini yaratish maqsadida tegishli davlat t a ’lim standartlari doirasida o ‘rta maxsus, k a s b - h u n a r t a ’lim in i b e ru v c h i, y u rid ik m a q o m g a ega t a ’lim muassasasidir. K asb-hunar kollejlari yangi tipdagi t a ’lim muassasalari b o ‘lib, u l a r n i n g j i h o z l a n g a n l i k d a ra ja s i, p e d a g o g ik ta r k i b n in g p u x ta tanlanganligi, shuningdek, o ‘quv jarayonining zamonaviy texnika va texnologiyalar yordamida tashkil etilishi alohida e ’tiborga loyiq. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlarining bitiruvchilariga davlat t o m o n i d a n tasd iq la n g a n n a m u n a d a g i d ip lo m la r beriladi. U shbu diplomlar asosida bitiruvchilar t a ’limning keyingi bosqichlarida o'qishni davom ettirish yoki egallangan ixtisos va kasb-hunar bo'yicha mehnat faoliyati bilan shug'ullanish huquqini qo'lga kiritadilar. Oliy t a ’lim o 'r ta maxsus, kasb-hunar t a ’limi negiziga asoslanib, ikki b osqich (bakalavriat h a m d a m a g is tra tu ra )d a tashkil etilib, mutaxassisliklar yo'nalishlari bo'yicha xalq xo'jaligining turli sohalariga oliy m a ’lumotli mutaxassislarni tayyorlaydi. Oliy t a ’lim muassasalariga talabalar qabul qilish davlat grantlari negizida va pullik-shartnomaviy asosda amalga oshiriladi. Bakalavriat — mutaxassisliklar yo'nalishi bo'yicha fundamental va amaliy bilim beradigan, t a ’lim olish muddati kamida to'rt yil davom etadigan tayanch oliy t a ’lim. Bakalavr darajasiga ega bo'lgan shaxs oliy ta ’lim tizimi yo'nalishidagi o'zi tanlagan soha bo'yicha oliy m a ’lumotli mutaxassis hisoblanadi va davlat klassifikatorida belgilangan lavozimda ishlash huquqiga ega bo'ladi. Magistratura aniq mutaxassislik bo'yicha fundamental va amaliy bilim beradigan, bakalavriat negizida ta ’lim muddati kamida ikki yil davom etadigan oliy t a ’lim bo'lib, magistraturadagi tahsil yakuniy klassifikatsion davlat attestatsiyasiga muvofiq olib boriladi. Magistr bakalavr darajasidagi mutaxassisdan farqli m a ’lum ixtisoslik bo'yicha t a ’lim olgan yuqori malakali mutaxassis hisoblanib, u ilm- fan sohasida, ishlab chiqarishning mas’uliyatli lavozimlarida faoliyat ko'rsatadi. U aspiranturaga kirish huquqiga ega. O'zbekiston Respublikasida quyidagi turdagi oliy ta ’lim muassasalari faoliyat ko'rsatadi: www.ziyouz.com kutubxonasi Oliv o ‘quv vurtidan kevingi t a ’lim jamiyatning oliy malakali ilmiy va ilmiy pedagog kadrlarga boMgan ehtiyojlarini qondirish, shaxsning ijodiy t a ’lim — kasb-hunar manfaatlarini qanoatlantirishga qaratilib, oliy o ‘quv yurtlari va ilm iy-tadqiqot m uassasalarida aspirantu ra, a d ’yunktura va doktoranturada t a ’lim olish, shuningdek, mustaqil tadqiqotchilik faoliyatini tashkil etish asosida amalga oshiriladi. Oliy o ‘quv y u r tid a n keyingi t a ’lim n o m z o d l ik yo k i d o k t o r l ik d is s e r ta ts iy a la r in in g him o y a si b ila n y a k u n la n a d i. 0 ‘z b e k is to n Respublikasi Oliy Attestatsiya Komissiyasi to m o n id an olib borilgan yakuniy davlat attestatsiyasi natijalari tegishli ravishda fan nom zodi va fan doktori ilmiy darajasi ha m d a davlat to m o n id a n tasdiqlangan namunadagi diplomga ega boMish huquqini beradi. Har ikki (aspirantura, doktorantura) darajada ham maqsad muayyan m u taxassisliklar b o ‘yicha oliy toifali ilm iy -p e d ag o g ik k a d rla rn i shakllantirishdan iborat. Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash jarayonida asosiy e ’tibo r mutaxassislarning kasb bilimlari va k o ‘nikm alarini yangilash h am da chuqurlashtirishga qaratiladi. K adrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash ana shu yo‘nalishda faoliyat yurituvchi t a ’lim muassasalarida amalga oshiriladi. Bu muassasa tinglovchilari www.ziyouz.com kutubxonasi o ‘qish natijalariga ko ‘ra davlat tom onidan tasdiqlangan namunadagi guvohnoma yoki sertifikatga ega bo ‘ladilar. M aktabdan tashqari t a ’lim maktabdan tashqari davlat va nodavlat t a ’lim muassasalarida davlat organlari, jamoat tashkilotlari, yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan madaniy-estetik, ilmiy, texnikaviy, sport va boshqa y o ‘nalishlarda yo‘lga q o ‘yilib, bolalar hamda o ‘smirlarning t a ’limga b o ‘lgan, yakka tartibdagi, ortib boruvchi talab-ehtiyojlarini qondirish, ularning b o ‘sh vaqti va dam olishini tashkil etish maqsadida olib boriladi. 1. Fan yuqori malakali mutaxassisni tayyorlovchi va ulardan foydalanuvchi, ilg‘or pedagogik va axborot texnologiyalarini ishlab chiqaruvchi b o ‘lib, «kadrlar tayyorlash milliy tizimida tabiat va jamiyat taraqqiyoti qonuniyatlari t o ‘g‘risidagi yangi fundamental va amaliy bilimlardan foydalanishni, yuqori malakali ilmiy va ilmiy-pedagog kadrlar tarkibini shakllantirishni, ulardan t a ’lim tizim ida unumli foydalanishni, shuningdek, kadrlar tayyorlas'h jara y o n in in g ilmiy tadqiqotlar infrastrukturasini yaratish, ta ’limning axborot tarmoqlarida foydalanish uchun bilimning turli sohalari bo‘yicha axborot bazasini shakllantirishni hamda ilmiy tadqiqotlar darajasiga yangicha qarashlar zamirida yosh olimlarning, ilmiy-pedagogik xodimlarning ijtimoiy mavqeyi va ob ro‘sini oshirishni va shu kabilarni qamrab oladi»1. Kadrlar tayyorlash milliy modelining tarkibiy qismlaridan biri sifatida fan, yana shuningdek, «ta’lim mazmunini tubdan yangilashda: ta ’lim s ta n d a rtla ri, t a ’lim dasturlari, o ‘quv darsliklari va q o ‘llanm alar tayyorlashda, ilmiy-metodik ta ’minotni amalga oshirishda bevosita va bilvosita ishtirok etadi»2. 2. Ishlab chiqarish — kadrlarga bo ‘lgan ijtimoiy ehtiyojni shuningdek, ularning tayyorgarlik sifati va saviyasiga nisbatan qo‘yiladigan talablarni belgilovchi asosiy buyurtmachi, kadrlar tayyorlash tizimini moliyaviy va m oddiy-texnika jihatdan t a ’minlash jarayonining qatnashchisi. «Ishlab chiqarishning talab-ehtiyojlari kadrlar tayyorlash tizimining yo‘nalishi, darajasi va miqyoslarini shakllantiradi, kasb tayyorgarligining maqsadi, vazifalari va m azm unini belgilaydi, malaka talablarini ilgari suradi, t a ’limning zamonaviy texnologiyalari va shakllarini tanlashni 1 Barkamol avlod orzusi //Tuzuvchilar Sh.Qurbonov, H.Saidov, R.Ahliddinov. — Toshkent: Sharq nashriyot-m atbaa konserni Bosh tahririyati, 1999. — 172-bet. 2 O 'sh a asar, 171-bet. www.ziyouz.com kutubxonasi taqozo.etadi. Ishlab chiqarish pirovard natijada kadrlarning sifati va raqobatbardoshligiga baho beradi»1. Ishlab chiqarish muassis, homiy va boshqa sifatlarda alohida mutaxassislarni tayyorlashni, guruhlarni va o ‘quv yurtlarini moliyalash jarayonida ishtirok etib, mutaxassislarning kasbiy rivojlanishi va shaxsiy faolligini rag‘batlantiradi, ularni moddiy va m a ’naviy jihatdan qoMlab- quvvatlashda bevosita ishtirok etadi»2. Avvallari ishlab chiqarish tayyor kadrlar kuchi va salohiyatidan foydalanuvchi iste’molchi sifatidagina faoliyat olib borgan b o ‘lsa, bugungi kunda ushbu faoliyatning mazmuni tubdan o ‘zgardi. Endilikda ishlab chiqarish kadrlarni tayyorlash sifati va saviyasiga nisbatan o ‘z talablarini q o ‘ya oladi. Shu bilan birga sifatli ham da yuksak saviyali mutaxassisni tayyorlab yetishtirish yo‘lida uzluksiz t a ’lim ham da fan tarmoqlarining moliyaviy, moddiy-texnik jihatdan q o ‘llab-quvvatlash majburiyatini o ‘z zimmasiga oladi. Shu asosida kadrlar tayyorlash tizimining faol ishtirokchisiga aylandi. Milliy model Konsepsiyasining m azm uni o ‘zbek xalqining milliy turm ush tarzi va m a’naviy-axloqiy a n ’analari bilan hamnafasdir. Zero, xalq orasida qad im dan « m a ’rifatli inson» tu sh u n c h a si qoMlanilib kelingan boMib, u o ‘zida keng m a’noni ifoda etadi. Bilim olishga intilish, m a ’rifatli boMish o ‘zbek xalqi, niillatining ruhiyatida ustuvor o ‘rin tutuvchi omil sanaladi. M a’rifatlilik — faqatgina bilim va malakaga ega boMish emas, ayni vaqtda chuqur m a’naviy axloq hamdir. Bilimli, komil inson qiyofasida ana shunday xislatlarga ega shaxslar namoyon boMadi. Shuning uchun ham kadrlar tayyorlash milliy modelining butun mohiyati o ‘zbek xalqining milliy tarixi va hayot tarzi bilan bogManib ketgan. Mustaqil 0 ‘zbekiston Respublikasida o ‘ziga xos, takrorlanmas, tarixiy a n ’analarga asoslangan ham da bugungi kun talablariga toMa javob bera oladigan kadrlar tayyorlash milliy modeli yaratildi. Yüklə 80 Kb. Dostları ilə paylaş:
|