‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I

I
— p ed a g o g ik tizim n i b o sh q a rish n i d e m o k ra tiy a la sh va insonparvarlashtirish;
— b o s h q a r ish n in g t iz im lilig i va y a g o n a lig i;
— b o sh q a rish n in g m a r k a zla sh tirilg a n va m ark azlash tirilm agan h olatlarin in g
ra tsio n a l u y g ‘un lig i;
— yak k a h o k im lik b ila n ja m o a t c h ilik b o s h q a ru v in in g birligi;
— t a ’lim tiz im in i b o s h q a r ish d a a x b o r o tla rn in g o b ’e k tiv lig i va t o ‘liq ligi
37-chizma. Т а ’lim muassasasini boshqarish tamoyillari
P e d a g o g i k
t i z i m n i
b o s h q a r i s h n i
d e m o k r a t i v a l a s h
va 
insonparvarlashtirish. Pedagogik kadrlarni tanlov va sh artn o m a asosida 
ishga qabul qilish, qabul qilinayotgan qarorlarni ochiq m uhokam a qilish, 
a x b o rotla rning b archa u c h u n o chiq va tu sh u n arli joriy etish, t a ’lim 
muassasasi jam oatchiligi o ld id a m a ’m uriyatning m u n ta z a m hisobot 
berishi, 
0
‘qituvchi va o ‘quvchilarga t a ’lim muassasasi hayotiga oid o ‘z 
fikrlarini bildirishga im k o n berish, t a ’lim m uassasasida d em okra tik 
g ‘oyalarning ustuvor o ‘rin tutish in i anglatadi.
T a ’lim t i z i m i n i b o s h q a r i s h d a sh ax sg a a l o h i d a h u r m a t bilan
m u n o s a b a td a b o ‘lish, unga ishonish, pedagogik faoliyatda subyektning 
subyektga m unosabati darajasiga erishish, o ‘quvchi va o ‘qituvchining 
h u q u q va m a n fa a tla rin i h im o y a qilish, o ‘z iste’dodlari va kasbiy 
m ahoratlarini erkin n am o y o n etish uchun sharoit yaratish insonparvarlik 
tam oyiliga asoslangan bosh q aru v m ohiyatini anglatadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

I
I
B o s h q a r i s h n i n g tizimliligi va v a g o n a l i g i . T a ’lim m u a ssa sa s in i 
b o s h q a r i s h g a n i s b a t a n tiz im ii y o n d a s h u v a s o s i d a r a h b a r t a ’lim 
muassasasini bir b u tu n yaxlit tizim sifatida va unin g belgilari haqida 
aniq tasavvurga ega b o ‘ladi. Tizim ning birinchi belgisi yagonaligi ham da 
uni boMaklar, tarkibiy qismlarga ajratish m u m k in lig id ad ir. Ikkinchi 
belgisi tiz im n in g ichki tuzilishining m avjudligini an glata di. U c hinchi 
belgisi tizim n in g integrtsiyalana olishidir. T iz im n in g h a r b ir tarkibiy 
qismi o ‘ziga xos sifatga ega b o ‘lgani b ila n , o ‘z a ro h a r a k a t orqali 
tizim ning yangi integratsiyalana olish sifati hosil b o ‘ladi. T o ‘rtinchi 
belgisi t a ’lim m u a s s a s a la r in i n g t a s h q i m u h it b i l a n c h a m b a r c h a s
bog‘liqligidir. C h u n k i t a ’lim muassasalari tashqi m u h itg a m oslashib, 
ushbu t a ’lim ja ra y o n in i qayta quradi h a m d a o ‘zining m aqsadlariga 
erishish u c h u n tashqi m uhitni o ‘ziga b o ‘ysundiradi. Boshqaruvdagi 
tizimlilik va yagonalik rahbar bilan pedagogik j a m o a o ‘rtasidagi o ‘zaro 
harakat va aloqani t a ’minlaydi, b i r y o q l a m a b oshqaruvning oldini oladi.
B o s h q a r i s h n i n g m a r k a z l a s h t i r i l g a n va n i a r k a z l a s h t i r i l m a g a n
h o l a t l a r i n i n g ra ts i o n a l uyg‘u n l i g i . B o s h q a r u v n i m a r k a z l a s h t i r i s h
keragidan o rtiq boMganda, albatta, m a ’m uriy b o sh q aru v kuchayadi. 
Bu holat o ‘qituvchilar va o ‘quvchilarning ehtiyojlari, talab va istaklarini 
hisobga olm aslikka, rahbar va o ‘qitu v ch ila rn in g keraksiz m e h n a t va 
vaqt sarflashlariga olib keladi.
S h u n in g d e k , m arkazlashtirilm aslikka h a m keragidan o rtiq e ’tibor 
berilsa, pedagogik tizim faoliyatining sustlashishi k o ‘zga tash lan a d i.
T a ’lim m u a s s a s a s i ichidagi b o s h q a r u v d a m a r k a z l a s h t i r i s h va 
m a rk a z la s h tirm a s lik n i uyg‘u n l a s h t i;i s h m a ’m u r i y va j a m o a t c h i l i k
boshqaruvi rahbarlarining faoliyatini j a m o a m anfaatiga q a ra ta d i h a m d a
kasb malakasi darajasida qarorlarni q abul qilishga sharoit yaratadi.
Ya k k a -h o k im lik bilan jam oatchilik b o sh q a ru v in in g birligi tam ovili 
pedagogik j a r a y o n n i boshqarishda y ak k a h o k im lik k a y o ‘l q o ‘ym aslikka 
qaratilgan. Boshqarish faoliyatida o ‘qituvchilarning tajribasi va bilimiga 
tayanib, turli qarashlarni taqqoslab, o q ilo n a x u lo salar ch iq arish o ‘ta 
m uhim dir. Vazifalarni kollegial hal qilish h a r b ir j a m o a a ’zosining 
javobgarligini y o ‘q q a chiqarm aydi.
0
‘z n a v b a t i d a y a k k a h o k i m l i k n i n g o ‘zig a x o s j i h a t l a r i b o r. 
Y akkahokim lik pedagogik ja ra y o n d a t a r t ib - i n ti z o m , vakolat doirasi va 
. unga am al qilishni t a ’minlaydi.
Q arorni qabul qilishda kollegial yon d ash u v m a ’qul b o ‘lsa, qarorning 
ijrosini t a ’m in la s h d a yakkahokim likka b o ‘ysunish m a ’quldir.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

T a ’lim tizimini boshqarishning davlat-jam oatchilik xarakteri ushbu 
ta m o y iln i am alga oshirishga sharoit yaratadi.
T a ’lim tizimini boshqarishda axborotlarning obvektivligi va t o ‘liqligi. 
T a ’lim tizimini boshqarishning samaradorligi axborotlarning qanchalik 
aniq va t o ‘liqligiga h a m b o g ‘liq. Agar axb o ro tla r aniq, t o ‘liq yig‘ilsa 
yoki h a d d a n ziyod k o ‘p b o ‘lsa, q a ro r qabul qilishda chalkashlikka olib 
keladi.
Biz t a ’lim-tarbiya ja ra y o n id a o ‘quvchilarning o ‘zlashtirishi haqidagi 
m a ’lu m o tla r n i yig‘am iz, lekin ularning qiziqishlari, xulq-atvori, shaxs 
sifatidagi yo'nalishiga e ’tib o r beramiz. A na shun in g uch u n h am tarbiya 
ja ra y o n id a k o ‘plab o g ‘ishlar kuzatiladi.
T a ’lim muassasasining rahbari o ‘zining faoliyatida m enejer vazifasini 
h a m bajaradi. Shuning u c h u n u o ‘z faoliyatida kuzatish, anketa, test, 
instruktiv va metodik m ateriallardan keng foydalana bilishi lozim. T a ’lim 
m u a s s a s a s i m a ’m u r i y a t i m a k t a b i c h i d a g i a x b o r o t l i b o s h q a r u v
texnologiyasini ishlab chiqish va uni t a ’lim jarayoniga tatbiq etishga 
alo h id a e ’tibor qaratishi kerak.
B o s h q a ru v j a r a y o n id a a x b o r o td a n s a m a ra li foydalanish t a ’lim 
m uassasasi faoliyatining muvaffaqiyatli am alga oshirilishiga yordam
beradi. T a ’lim m uassasasini boshqarishda foydalaniladigan axborotlar 
t u rlic h a d ir (3 8-chizm a).
A x b o ro tlar j a m g ‘arm asini shakllantirish va u n d a n jadal foydalanish 
b o s h q a ru v ishini ilmiy tashkil etishni yuksaltiradi.
M a k ta b ichki b o sh q a ru v in in g o ‘ziga xosligi quyidagi vazifalarda 
an iq k o ‘rinadi:
1. T a ’lim -tarbiya ja ra y o n in i pedagogik tahlil qilish.
2. M aqsad q o ‘yish va rejalashtirish.
3. Tashkil qilish.
4. M ak tab ichki boshqaruvini nazorat qilish.
5. Tartibga solish.
Boshqaruv axboroti
I 
I 
1
I 
. 
I
M u d d atig a
k o 'ra
v
J
Vazifasiga k o 'ra 
^ 
J