‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I

joriy tekshirishdir. 
Joriy tekshirish ta ’lim 
olu vchilar to m o n id a n o ‘quv dasturida belgilangan ayrim alohida 
eiem entlam i o ‘zlashtirish darajasini tashxislash imkonini beradi. Mazkur 
tekshirishning asosiy vazifasi o ‘rgatishdir. Bunday tekshirishning shakl 
va m e t o d l a r i t u r l i c h a b o ‘lib, u la r o ‘quv m a te ria li m a z m u n i, 
murakkabligi, o ‘quvchilarning yoshi va tayyorgarligi, t a ’lim bosqichi 
va maqsadlari, muayyan pedagogik sharoitlarga bog‘liq b o ‘ladi.
Takroriy tekshirish
bilim, ko ‘nikma va malakalarni tekshirishning 
uchinchi b o‘g ‘ini 
sanalib, joriy tekshirish kabi mavzuli bo ‘lishi mumkin. 
Yangi mavzuni o ‘rganish bilan birga o ‘quvchilar avval o ‘rganilganlarni 
ta k r o r la y d il a r . T a k ro riy tek s h iris h b ilim larni m u sta h k a m lash g a
ko‘m aklashadi, biroq o ‘quv ishlari bosqichini tavsiflash, bilimlarni 
o ‘zlasht irish mustahkamligi darajasini tashxislash imkonini bermaydi. 
U shbu tekshirish tashxisning boshqa turlari va metodlari bilan birga 
qoMlanilsagina kutilgan samarani beradi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Tizimning 
to'rtinchi b o ‘g ‘ini
o ‘quvchilarning bilim, ko'n ikm a va 
malakalarini yaxlit boMim yoki kursning alo h ida mavzusi b o ‘yicha 
davriy tekshirish hisoblanadi. M a zk u r tek sh irishning m aqsadi — 
kursning turli qismlarida o ‘rganilgan o ‘quv niaterialining strukturaviy 
e le m e n t l a r i o ‘rta sid a g i o ‘z a ro a lo q a l a r n i o ‘zla s h tiris h s if a tin i 
tashxislash. Davriy tekshirishning asosiy vazifasi — tizimlasht irish va 
umumlashtirish.
Tekshirishni tashkil etishda 
beshinchi b o ‘g ‘in
t a ’lim oluvchilarning, 
t a ’lim jarayonining barcha bosqichlarida egallangan bilim, k o 'nik m a
va malakalarini yakuniy tekshirish va hisobga olishdir. 
0
‘zlashtirishning 
yakuniy hisobi har bir chorak va o ‘quv yili oxirida o ‘tkaziladi. U olingan 
b a h o l a r n i q o ‘shib, o ‘r ta c h a a r i f m e ti k b a lln i m e x a n ik t a r z d a
chiqarishdangina iborat boMmasligi lozim. Bu, avvalo, mazkur bosqichda 
belgilangan maqsadga muvofiq tarzda amaldagi t a ’lim olganlik darajasi 
(sifati)ni tashxislashdir.
Tekshirishdan tashqari nazorat o ‘z ichiga baholashni (jarayon 
sifatida) va bahoni (natija sifatida) h am oladi. 
Baholash
deb bilim, 
k o 'n i k m a va m a la k a la rn i o ‘quv d a s t u r i d a k o ‘rsa tilg a n e t a l o n
(k o ‘rstakich, qolip, o ‘lchagich)lar bilan solishtirishni aytamiz. 
Baho
deb baholashning ball shaklida ko‘rsatilgan son jihatdan oMchamiga 
aytiladi. 
0
‘zlashtirish tabellari, sinf, guruh jurnallari, reyting daftarchalari 
va shu kabilarda baholar shartli belgilar, kod signallari, xotiralash 
belgilari va hokazolar baho ko ‘rinishida qayd etiladi. 
0
‘quvchining 
o ‘zlashtirish darajasini baholash uchun nazorat yakunlari (natijalari) 
asos boMadi. Bunda o ‘quvchilar ishining ham sifat, h am m iq d o r
ko'rsatkichlari hisobga olinadi. M iqdor ko ‘rsatkichlari ko ‘proq ballar 
yoki foizlarda, sifat ko‘rsatkichlari esa a ’lo, yaxshi, qoniqarli va hokazo 
baholovchi fikrlar yordamida qayd etiladi. H ar bir baholovchi fikrga 
oldindan kelishilgan (belgilangan) ball, ko‘rsatkich (masalan, o ‘rin —
1, 2, 3, 4 va hokazo) tayinlanadi. Bunda baho oMchash va hisoblashlar 
natijasida olinadigan son emas, balki baholovchi fikrga yuklangan m a ’no 
ekanini unutmaslik muhim. Baholarni son sifatida qoMlashga berilib 
ketishning oldini olish uchun bir qator m am lakatlarda baholar harfli 
(A, V, S, D va hokazo) ifodaga ega.
Bahoni amalda egallangan bilim, ko‘nikma va malakalar bilan davlat 
t a ’lim standartiga k o‘ra o ‘zlashtirilishi belgilangan bilim, ko‘nikma va 
m a la k a la r u m u m iy h ajm i o ‘rta sid a g i nisbat s ifa tid a t u s h u n i s h
( ta ’riflash)dan ta ’lim darajasining miqdoriy m azm uni kelib chiqadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

0 ‘zlashtirish ( ta ’lim samaradorligi) ko‘rsatkichi B-AT*100% nisbat 
asosida hisoblanadi. Bunda:
В — o ‘zlashtirish (ta’lim samaradorligi) bahosi;
A — amalda o'zlashtirilgan bilim va malakalarning hajmi;
T — o ‘zlashtirish uchun taklif etilgan bilim va malakalarning t o ‘liq 
hajmi.
Ko‘rinib turibdiki, o ‘zlashtirish ko‘rsatkichi (baho) bu o ‘rinda 100%
— axborotni to ‘liq o ‘zlashtirish va 
0
% — uning umuman mavjud emasligi 
o ‘rtasida bo ‘ladi. M a’lumki, baholash funksiyasi ta’lim darajasini qayd 
etish bilangina cheklanmaydi. Baho — pedagog ixtiyoridagi o ‘qishni, ijobiy 
motivatsiyani rag‘batlantirishning va shaxsga ta’sir ko‘rsatishning yagona 
vositasi. Aynan xolis (obyektiv) baholash ta ’sirida, o ‘quvchilarda adekvat 
o ‘z -o ‘zini baholash, shaxsiy muvaffaqiyatlarga tanqidiy munosabat yuzaga 
keladi. Shu bois bahoning ahamiyati, vazifalarining xilma-xilligi o'quvchilar 
o ‘quv faoliyatining barcha jihatlarini aks ettiradigan va ularni aniqlashni 
t a ’minlaydigan ko‘rsatkichlarni izlab topishni talab etadi.
0
‘qituvchi o ‘qitish bilan bir vaqtda 
0
‘quvchilarning o ‘rganilayotgan 
mavzuni qanday qilib idrok etishini, esda saqlashga harakat qilishini 
va uni am alda q o ‘llash malakalarini egallashini hisobga olib borishi 
kerak.