‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I



Yüklə 11,97 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə164/243
tarix19.10.2023
ölçüsü11,97 Mb.
#157327
1   ...   160   161   162   163   164   165   166   167   ...   243
Toxtaxodjayeva M.X. va bosh. Pedagogika

Nazorat uchun savollar:
1. Dunyoqarash nima?
2. Ilmiy dunyoqarash tushunchasi qanday m a ’noni anglatadi?
3. Sharq m utafakkirlarining shaxs d u n y o q a ra sh in i sh akllantirish 
borasida qarashlardan n am unala r keltiring.
4. Aqliy tarbiya mohiyati nim alardan iborat?
5. Iqtisodiy tarbiya o ‘quvchi dunyoqarashini shakllantirishda qanday 
o ‘rin tutadi?
6
. 0 ‘quvchi dunyoqarashining shakllanishiga ekologik tarbiya qanday 
t a ’sir ko ‘rsatadi?
T est topshiriqlari:
1. Mohiyatiga ko'ra qanday dunyoqarashlar mavjud?
a) tabiiy va notabiiy;
b) oddiy va murakkab;
d) oddiy va ilmiy;
e) keng va tor;
0
barqaror va beqaror.
2. N u tq , diqqat, xotira, tafakkur va ijodiy xayol kabi psixologik 
qobiliyatlarni rivojlantirishda ijtimoiy tarbiyaning qaysi y o ‘nalishi m uhim
ahamiyatga ega?
a) ekologik tarbiya;
b) huquqiy tarbiya;
d) axloqiy tarbiya;
e) aqliy tarbiya;
f) iqtisodiy tarbiya.
www.ziyouz.com kutubxonasi


FUQ ARO LIK TARBIYASI
Fuqarolik tarbiyasining mazmuni va vazifalari. 
Mustaqil 0 ‘zbekiston 
Respublikasida sh akllanayotgan milliy istiqlol g ‘oyalari fuqarolarni 
Respublika Konst it utsiyasida e ’t i r o f etilgan insonparvar, dem okratik
h uquqiy davlat va huq u q iy ja m iy a tn i barpo etishdek ezgu maqsad 
atrofida birlashtirishga xizmat qiladi. H a rb irfu q a r o n in g ijtimoiy-siyosiy, 
huquqiy faolligini yuzaga keltirish, huquqiy madaniyatini q a r o r toptirish
— fuqarolik (huquqiy) j a m iy a tn in g asosiy talabi sanaladi.
Jam iyat t o m o n id a n q o n u n c h ilik yo ‘li bilan belgilangan talablar 
fuqaro xulqini baholash, xatti-harakatlari mohiyatini tahlil qilish uchun 
m ezo n b o ‘lib xizm at qiladi. A n a shu talablarga m uvofiq fuqaroning 
xulq-atvoridagi ayrim k o ‘rinishlar, harakatlar yoki o d atlar m a ’qullanadi 
yoki qoralanadi.
0 ‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining m aqsadi erkin, demokratik, 
insonparvar huquqiy davlat va jam iyatni qurishdir. Bu jam iyatni bunyod 
etish j a r a y o n i d a yangi ijtim o iy fuqa rolik tarb iy a sin i tash k il etish 
vazifalarini y a n a d a m urakkablashtiradi. Zero, d e m o k ra tik , huquqiy 
jamiyat b a rp o etilishining m uvaffaqiyati fuqarolarning ijtimoiy-siyosiy 
onglilik darajasi, fuqarolik fazilatlarining q a ro r topganligi va ijtimoiy 
faollik k o ‘rsatkichlariga bog'liq.
F u q aro lik n in g ijtimoiy asosi yangi ijtimoiy-iqtisodiy m u n o sab atlar 
b o ‘lib, u n d a fuqa ro larn in g shaxsiy m anfaati jam iy at m anfaati bilan 
q o ‘shilib, uyg‘unlashib ketadi.
Milliy va u m u in in s o n iy q a d riy a tla r m a z m u n id a aks etgan g'oyalar, 
d e m o k r a t ik ta la b la r h a m d a a x lo q iy -h u q u q iy m e ’y orlarga muvofiq 
faoliyat yuritish ijtimoiy fuqarolik m unosabatlarining m u h im qoidasiga 
aylanadi.
F u q a ro lik tarbiyasi fuqarolik tush u n ch asin in g m ohiy atin i anglatish 
o r q a li o ‘q u v c h i l a r d a y u k s a k d a r a ja d a g i f u q a r o l i k m a d a n i y a t i n i
s h a k l l a n t i r i s h , u l a r n i x a lq , V a t a n , j a m i y a t m a n f a a t l a r i y o ‘lida 
kurashuvchi fuqarolaretibtarbiyalashga yo‘naltirilgan pedagogik jarayon. 
F u q arolik tarbiyasining m ark a ziy obyekti fuqaro sanaladi.
F u q a ro fuqaroligi h u q u q iy jih a t d a n e ’tiro f etilgan h a m d a muayyan 
jam iyat (davlat) a ’zosi b o ‘lgan shaxsdir.
F u q a ro lik esa huq u q iy va axloqiy m e ’yorlarga ongli rioya etish, 
m a ’lum h u quqlardan foydalanish h am d a burchlarni bajarishga mas’ullik 
bilan y o n d a s h u v , m e h n a t ja r a y o n i va j a m o a d a g i faollik, m a ’naviy 
yetuklik asosida m uayyan dav latg a mansublik.
www.ziyouz.com kutubxonasi


F u a a r o l i k ta rb iv a sin in g vaz ifalari t i z i m i ni q u y i d a g i l a r t a s h k il 
etadi:
1. Yosh avlodni doim iy ravishda ja m iy a td a u s tu v o r m av q eg a ega 
boMgan axloqiy va huquqiy m e ’yorlarga rioya etish g a o ‘rgatib borish.
2
. 0 ‘q u v c h i l a r g a f u q a r o l i k h u q u q v a b u r c h l a r i t o ‘g ‘r i s i d a
m a ’lu m o tl a r berib borish, u la rd a fuqarolik fa o liy a tin i tashkil etish 
bora sida k o ‘n ikm a va m alak a la r hosil qilish.
3. 0 ‘quvchilarda davlat ram zlariga nisbatan h u r m a t va m u h a b b a tn i 
q a r o r toptirish, Respublika P rez id e n ti s h a ’ni, o r - n o m u s i n i h im o y a
qilishga tayyorlik hissini shakllantirish.
4. 0 ‘q u v c h ila r d a xalq o ‘t m is h i, m illiy q a d r i y a t l a r g a n is b a ta n
m uhabbat tuyg‘usini uyg‘otish, ulardan g‘ururlanish, faxrlanish va iftixor 
hislarini oshirish.
5. V a ta n , xalq va millat ishiga sodiqlik, o ‘z m a n fa a tla rin i yurt 
m a n f a a t l a r i bilan uyg‘u n l a s h ti r a olishga e r is h is h , fid o iy f u q a r o n i
tarbiyalab voyaga yetkazish.
6
. V atan, yurt ozodligi va m ustaqilligini e ’zo z lo v c h i, a rd o q lo v c h i, 
uni him o y a qilishga tayyor fuqaroni tarbiyalash ishiga keng j a m o a tc h ilik
e ’tiborini jalb etish.
0
‘quvchilarning fuqarolik tarbiyasini tashkil e tis h d a shaxsga davlat 
K o n s t i t u t s i y a s i d a k o ‘rs a ti lg a n h u q u q l a r d a n f o y d a l a n i s h h a m d a
b u r c h la r n i bajarish x ususida m a ’l u m o t l a r b e r is h , u l a r d a ijtim o iy
faoliyatni tashkil etishda h u q u q lard a n foydalanish va b u rc h la rn i bajarish 
b o ‘y ic h a k o ‘nikm a va m alak a la rn i hosil qilish m a q s a d g a m uvofiqdir.
R e s p u b l i k a B osh q o n u n i d a s h a x s n i n g q u y i d a g i h u q u q l a r i
k a f o l a t l a n a d i : y a s h a s h h u q u q i , e r k i n l i k va s h a x s i y d a x l s i z l i k ,
ayblanayotgan shaxs ishining s u d d a q o n u n i y ta r tib d a , o s h k o r a k o ‘rib 
chiqilishi, har kim o ‘z sha’ni va o b ro ‘siga tahdid qiladigan tajovuzlardan, 
shaxsiy hayotga aralashishdan h im o y alan ish va t u r a r - j o y daxlsizligi, 
Respublika h u d u d id a b i r j o y d a n ikkinchi joyga k o ‘c h is h , 0 ‘z b e k isto n
Respublikasiga kelish va u n d a n ch iq ib ketish, fikrlash, s o ‘z va e ’tiq o d
erkinligi, vijdon erkinligi, davlat ishlarini b o s h q a r is h d a bevosita yoki 
o ‘z vakillari orqali ishtirok etish, q o n u n i y m itin g lar, yig‘ilishlar va 
nam oyishlarda ishtirok etish, kasaba uyushm alarida, siyosiy p artiyalarga 
va b o s h q a ja m o a t birlashm alariga uyushish, o m m a v i y h a r a k a t la r d a
ishtirok etish, saylash va saylanish, m u l k d o r b o ‘lish, m e h n a t qilish, 
erkin kasb tanlash, d a m olish, q a r ig a n d a yoki m e h n a t qilish la y oqatini 
y o 'q o tg a n d a , shuningdek, b o q u v c h is id a n m a h r u m b o ‘lg a n d a ijtim oiy
www.ziyouz.com kutubxonasi


t a ’m in o td a n foydalanish, tibbiy xizm atd an foydalanish, bilim olish, 
ilmiy va texnikaviy ijod erkinligi.
0
‘quvchilarga huquqlari borasidagi bilim larni berish bilan birga 
fuqarolarning burchlari nim alard a n iborat ekanligi h aqida m a ’lumot 
berish, bu xususida o ‘quvchilarda am aliy k o ‘nikm alarn i hosil qilish 
k o ‘zlangan m aqsadga erishishda muvaffaqiyat om ili b o ‘ladi.
F u q a r o l a r n i n g b u r c h l a r i q u y i d a g i l a r d a n i b o r a t d i r : f u q a r o l a r
Konst it utsiya va q o n u n la rd a k o ‘zda tutilgan talablarga rioya etishga, 
b o sh q a kishilarning h u quqlari, erkinliklari, s h a ’ni, q a d r -q im m a tin i 
hurm at qilish; 0 ‘zbekiston xalqining tarixiy, m a ’naviy-madaniy merosini 
a v a y l a b a s r a s h ; f u q a r o l a r t a b i i y a t r o f - m u h i t g a e h t i y o t k o r o n a
m u n o s a b a td a b o ‘lish; q o n u n l a r bilan belgilangan soliqlar va mahalliy 
yig‘imlarni t o ‘lash; 0 ‘zbekiston Respublikasini him oya qilish. Yuqorida 
qayd etilgan b u rc h la rn i bajarish 0 ‘zbekiston Respublikasining fuqarosi 
sanaluvchi h a r bir kishining m u q a d d a s burchidir.
F u q a ro . F u q arolik va uning mohiyati. Ijtimoiy hay o td a fuqarolik 
m a d a n iy a tn in g shakllanishi u c h u n za ru r s h a r t- s h a ro itla rn i vujudga 
keltirish: jam iy at va shaxs (fuqaro) manfaatlariga t o ‘la m os keladi. Shu 
sababli R espublika mustaqilligi sharoitida fuqarolik tarbiyasini tashkil 
etish m a z m u n i n i tu b d a n yangilash zaruriyati yuzaga keldi. Fuqarolik 
tarbiyasini keng k o ‘lamli (k o m p le k d ) tarzda tashkil etish — bugungi 
k un d a ’vati va talabi b o ‘lib q o lm o q d a . U shbu talab n i ijobiy ravishda 
hal etish oila — t a ’lim m uassasalari - jam oatch ilik — davlat — jamiyat 
o ‘rtasidagi m u s ta h k a m h am korlik m u h im aham iyatga ega.
F uqaro — fuqaroligi huquqiy jih atd an e ’tirof etilgan h a m d a muayyan 
jam iyat (davlat) a ’zosi b o ‘lgan shaxs. 0 ‘z fuqarolariga ega boMish har 
bird av la tn in g z arur va m u h im belgisi sanaladi. Fuqarolarning mavjudligi 
sababli davlat m a v h u m t u s h u n c h a b o ‘lmay, m uayyan m exanizm ga ega 
subyekt sifatida m a y d o n g a chiqadi. H uquqiy o ‘rni q o n u n y o ‘li bilan 
kafolatlangan shaxsning davlat ichkarisida yoki tashqarisida b o ‘lishidan 
q a t ’i n az ar, m a ’lum bir davlatga qarashliligi holati fuqarolik deyiladi. 
0 ‘z b e k isto n fuqarosi 0 ‘z b e k isto n R espublikasining K o n st it utsiyasi 
h a m d a R espublika Oliy Majlisi t o m o n id a n q abul qilingan tegishli 
q o i d a l a r , b e lg i l a n g a n h u q u q l a r d a n fo y d a la n a o l a d i , q o n u n l a r d a
k o ‘rsatiIib o ‘tilgan b u rc h la rn i bajaradi.
Fuqarolik huquqiy va axloqiy m e ’yorlarga ongli rioya etish, m a ’lum 
h u q u q la r d a n foydalanish h a m d a burchlarni bajarishga m a s ’ullik bilan
www.ziyouz.com kutubxonasi


y o n d a s h u v , m e h n a t jara y o n i va j a m o a d a g i faollik, m a ’naviy yetuklik 
asosida muayyan davlatga mansublikdir. D e m a k , «fuqarolik o ‘z davlatiga 
n i s b a ta n h u q u q va b u rc h la r bilan b o g ‘la n g a n , h u q u q iy va axloqiy 
m e ’yorlarga ongli rioya etishni, m e h n a t va j a m o a d a faollikni, m a ’naviy 
y etuklikni n azarda tu ta d i» 1.
F u a a ro lik n in g asosiy tarkibiy qismlari quyidagilardir:
— m uayyan davlat (jamiyat) a ’zosi ekanligini his etish, shaxs taqdiri 
davlat va jam iyat hayoti bilan uzviy, c h a m b a r c h a s b o g ‘liq ekanligini 
tu s h u n ib yetish;
— xalq, davlat oldidagi fuqarolik h u q u q va b u r c h la rin i q o n u n c h i l i k
asosida bilish, ularga so‘zsiz, q a t ’iy am al qilish;
— o ‘z xalqi, davlati o 'tm is h ig a h u rm a t tu y g ‘usini q a r o r to p tirish , 
shaxsiy m a n fa a tla rid a n R espublika (V atan) m a n fa a tla rin i u stun q o ‘ya 
bilish, xalq va Vatan ravnaqi, istiqboli u c h u n k u ra sh ish g a tayyorlik, 
yurt tinchligini him oya qilish, asrab-avaylash;
— davlat ramzlariga nisbatan cheksiz m u h a b b a t n i q a r o r to p tiris h , 
u larn in g m uhofazasi u c h u n tayyorlik, davlat ra m z la rin in g m illat, xalq 
o r - n o m u s i , s h a ’ni, q a d r - q i m m a ti ekanligini anglash;
ijtimoiy-siyosiy onglilik, ijtimoiy faollik, d a v la tn in g ichki va 
x alq aro siyosati qoidalarini t u s h u n is h va idrok qilish;
— m illiy va u m u m i n s o n i y a x lo q h a m d a h u q u q m e ’y o r l a r in i
buzilishiga nisbatan m urosasiz kurashish.

Yüklə 11,97 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   160   161   162   163   164   165   166   167   ...   243




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin