,,Sivilizatsiya“ tushunchasini ijtimoiy rivojlanishning yowoyilik va varvarlikdan keyin keladigan bosqichini ifodalash uchun ishlatish ma’lum ma’noda o ‘rinli. C h unki, b unday m a ’nod a ishlatilganda,
,,sivilizatsiya“ tushunchasi kishilik jam iyati rivojlanishining ibtidoiy
221
holatidan keyingi davrdagi butun holalim toMaligicha qamrab oladi. Varvarlikdan sivilizatsiyaga o ‘tish hunarm andchilikning d ehqon - chilikdan ajralishi, tovar ishlab chiqarishning yuzaga kelishi, savdo- sotiq n in g paydo b o ‘lishi va uni kasb qilib olgan savdogarlar qatlam ining shakllanishi, m etall pulning m uom alaga kiritilishi, yozuvning paydo boMishi, aqliy va jism oniy m ehnatning bir-biridan ajralishi, siyosiy hokim iyatning qaror topishi kabi xususiyatlar bilan xarakterlanadi. Bunday yondashuvda ,,sivilizatsiya“ tushun chasi ijtim o iy -iq tiso d iy ,,form atsiya“ tushunchasiga nisbatan kengroq m azm un kasb etadi. ,,Sivilizatsiya“ tushunchasi tarixning, jamiyatning sifatiy o ‘ziga xosligini, u yoki bu m amlakat doirasida amal qiladigan ishlab chiqarish kuchlari (te x n o lo g iy a ), inson faoliyati, m adaniyati tom on id a n belgilanadigan u m u m iy ijtim oiy qonuniyatlarning spetsifikasini ifodalaydi. Har qanday sivilizatsiya: 1) muayyan ijtim oiy ishlab chiqarish texnologiyasiga; 2) takrorlanm as m adaniyati, qadriyati, falsafiy qarashlari, od ob -axloq normalariga; 3) o ‘z hayotiy tam oyillariga ega boMadi. Bularning barchasi sivilizatsiyani yaxlit birlik sifatida mavjud boMishi uchun im kon yaratadi. Bu sifatiy xususiyatlarning y o ‘qolishi sivilizatsiyaning halok boMishiga olib keladi. Y uqoridagi m ulohazalardan xulosa qilib shuni aytish m u m -
