tartibga solish (regulyativ) funksiyasi n am oyon b o ‘ladi. M ad a
niyatning regulyativ funksiyasi kishilam ing jam iyatdagi sharoitlarga
muvaffaqiyatli ko'nikishi uch u n xizm at qiladigan turli n o rm alarda
ifodalanadi. Siyosiy, axloqiy, estetik, huquqiy, diniy no rm alar
ana shular jum lasidandir. M adaniyatning tartibga solish vazifasi
m arosim lar, u rf-o d a tlard a ham yorqin k o ‘rinadi. A lbatta, h ar
qanday m adaniyat norm asi kishining ichki e ’tiqodiga aylangan
paytdagina, uning faoliyatini tartibga soluvchi om il b o ‘la oladi.
Shuning uch u n h am biz kishilam ing m adaniyat n o rm alarin i qay
darajada o ‘zlashtirganliklarini, ularning turli sharoitlarda o'zlarini
qanday tutishlariga karab bilib olam iz.
D em ak, inson faoliyatini tartibga solish, h ayot tarzini shakl-
la n tirish m a d a n iy a tn in g m u h im fu n k siy a la rid a n b irid ir. Bu
funksiyasi tufayli m a d an iy at k ish ila m in g m u lo q o tin i, ishlab
chiqarish va turm ushdagi m un o sab atlarn i m a ’lum norm alarga
b o ‘ysundiradi.
Va, nihoyat, madaniyatga
baholash (aksiologik) funksiyasi ham xos. H ar bir yangi m adaniy qadriyatga ijobiy yoki salbiy, chiroyli
yoki xunuk, adolatli yoki adolatsiz deb baho beramiz. Kundalik hayotda
har birimiz ko'pgina bizga m anzur yoki nom anzur b o ‘lgan jarayon,
voqealarga duch kelamiz, adabiyot, san’at, kino asarlarini yaxshi
yoki yom on hodisalar sifatida baholaymiz. Bunday baholash paytida,
albatta, h ar bir shaxsning o ‘z qarashlari, qadriyatlar tizimi m uhim
rol o'ynaydi. Lekin, aksariyat hollarda, bunday paytda, ayniqsa,
baholanilayotgan hodisa o ‘zga m adaniyatga tegishli b o ‘lsa, o ‘zimiz
mansub b o ‘lgan madaniyat ruhimizga singdirgan qadriyatlar tizimi
ustuvor bo'ladi va butun b o ‘y-basti bilan o ‘zini nam oyon qiladi.
15 Falsafa
225
