kinki, ,,sivilizatsiya“ tushunchasi muayyan xalq, mamlakat (j a m iy a t ) g a , yoki uning rivojlanishining sifa tiy jih atd an farqlanuvchi ayrim bosqichlariga nisbatan ishlatilgandagina u aniq ilmiy mazmunga, binobarin metodologik ahamiyatga ega boMadi. A ynan etn ik birliklar, m am lakatlar siv ilizatsiyan in g o ‘ziga xosligi, asosiy xarakteristikalarini o ‘zida yaqqol n am oyon qiladi. Sivilizatsiyaning m ohiyatini tushunishda unga mansub boMgan m adaniyatning rolini anglash m uhim dir. Agar ishlab chiqarish kuchlari sivilizatsiyaning m oddiy asosini tashkil qilsa, madaniyat ijtim o iy h a y o tn in g b arch a so h a la rin i qam rab o la d i, u n in g qiyofasini, o ‘ziga xos rangini belgilab beradi, hatto ishlab chiqarish kuchlariga ham o'ziga xos xarakterli aham iyat beradi. Bu bilan m adaniyat ijtim oiy hayotning tashkillashuvini, ya’ni sivilizatsiya ning shakllanishi, mavjud boMishi va rivojlanishini belgilab beruvchi o ‘ziga xos negiz vazifasini oMaydi. Sivilizatsiyani madaniyatsiz, madaniyatni sivilizatsiyasiz, undan tashqarida mavjud boMishi mumkin emas. 222
d) Madaniyat va jamiyat M adaniyat rivojlanishi har bir tarixiy bosqichda hal qilinishi lozim b o ‘lgan iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, ilm iy-tcxnik m uam m olar ta’sirisiz sodir b o ‘lishi m um kin emas. A w a lo , jam iyat iq tiso d iy oti, xalq m o d d iy farovon ligi va turmush darajasining madaniyat rivojlanishida roli katta ekanligini ta’kidlash joiz. Jamiyat iqtisodiyotidagi o'zgarishlar ham m a vaqt madaniyat taraqqiyoti uchun keng imkoniyatlar yaratadiki, buni quyidagilarda
