Har bir avlod madaniy rivojlanishini bo‘sh joydan emas, balki, o ‘zidan oldingi ajdodlar yaratgan qadriyatlarni o ‘zlashtirishdan boshlaydi. Boshqa tomondan, bu o ‘zlashtirish o ‘ziga xos bir ,,xom ashyo“, yangi qadriyatlar yaratish, madaniyatni yangi bosqichga ko‘tarish yo‘lidagi tayanch vazifasini o ‘taydi. Agar mana shu ikki jarayon bo‘lmas ekan, madaniyat rivojlanishi haqida gapirish mumkin emas. Ikki jarayon — eskilik bilan yangilik o ‘rtasidagi obyektiv zaruriy bog‘lanish vorislik deb ataladi. M adaniyat rivcjlanishidagi
vorislik oldin erishilgan natijalarni
saqlab qolish va ijodiy rivojlantirishning dialektik birligi sifatida
nam oyon b o ‘ladi. A na shu jarayon natijasi o ‘laroq, m adaniyatning
barqaror elem entlari yuzaga keladiki, o d atd a, ularni ifodalash
uchun ,,an’an a“ tushunchasi ishlatiladi. Tarixiy jarayonda m adaniy
a n ’analarning roli beqiyosdir. M adaniy a n ’analar tufayli kishilaming
tajribasi to 'planib, ajdodlardan — avlodlarga o ‘tib boradi.
Madaniy an’analar kishilar birligining muayyanligini, o ‘zligini saqlab qolish imkonini beradi. An’analarsiz madaniyat bo‘lishi mumkin emas. M adaniy a n ’analar avloddan-avlodga o ‘tib boradigan, tarixan
qaror topgan va ijtimoiy ongning tarkibiy qismiga aylangan g ‘oyalar
va bilim lar, qadriyatlar, qarashlar va ta sa w u rla r, xulq va did
norm alari va h.k. kabi jarayo n lam i ham o ‘z ichiga oladi.
M adaniyatning har b ir sohasida a n ’ana o ‘ziga xos k o ‘rinishga
ega b o ‘ladi. M asalan, ishlab chiqarish, fan, san ’at sohalaridagi
a n ’analar bir-biridan o ‘zining takro rlan m as xususiyatlari bilan
ajralib turadi.
Agar m adaniyatda faqat o ‘tm ish natijalarini o ‘zlashtirish va
takrorlashdan nariga o ‘tilm aganda edi, insoniyatning m adaniy
rivojlanishi haqida gap ham b o ‘lishi m um k in em as edi. H ar bir
avlod o'zidan oldingi natijalarga tayanib, ularni ijodiy rivojlantiradi,
boyitadi, yangi, yuqoriroq bosqichga k o ‘taradi.
Jah on tarixiga m urojaat qiladigan b o ‘lsak, m adaniy merosga
m unosabat doim o ziddiyatli b o ‘lganligini k o ‘rishim iz m um kin.
A w alo, shuni ta ’kidlam oq lozim ki, sinflar paydo b o ‘lishi bilan
219
