‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

Falsafa inson ijtimoiy-tarixiy tajribasining hamma shakllarini,
ya’ni biluvchanlik, amaliy o ‘zgartuvchanlik va o ‘zlashtirish
facliyatlarini muvofiqlashtirish vazifalarini ham bajaradi. 
Ularning 
bir butun holda, m uayyan tizim sifatida tushunilishi ijtimoiy 
hayot rivojining muhim shartidir. Masalan, olib borilayotgan siyosat 
to ‘g‘ri bo'lishi uchun u fan, axloq va huquq norm alaridan kelib 
chiqishi lozim. Huquqiy jihatdan ta ’m inlanm agan, ilmiy jihatdan 
asoslanmagan, gumanistik axloq norm alaridan kelib chiqmagan, 
xalqlaming milliy, diniy jihatdan o'ziga xosligini e’tirof etmaydigan 
siyosatning istiqboli bo'lm aydi, u pirovard oqibatda inqirozga 
mahkum bo'ladi. Jamiyat taraqqiyotining tarixiy tajribasini hozirgi 
kundagi im koniyatlari, zaru riy atlarin i bilish asosida, uning 
istiqbolini aniqlash ham falsafaning ijtimoiy funksiyasidir. Jamiyat 
hayotining hozirgi sharoitida falsafaning aksiologik funksiyasi ham 
ko'proq ahamiyat kasb etmoqda.
Falsafa inson hayotining m ohiyatini, yashashining asosiy 
m azm unini, turm ushdagi qadr-qim m ati va jam iyatda tutgan 
o 'rn in i gum anistik q ad riy atlar, progressiv ijtim oiy ideallar 
nuqtayi nazaridan tushuntiradi. Falsafiy xulosalar insonparvarlik 
g 'o y a la ri b ila n u y g 'u n la s h g a n d a g in a , q a d riy a t d a ra jasig a
ko'tariladi. Insoniyat boshiga xavf solayotgan jah o n term oyadro 
um shi, ekstrem izm va terrorchilik xavfi ehtim oli kuchaygan, 
ekologik vaziyat buzilib ketgan, energiya resurslari tugayotgan, 
jam iyatda iqtisodiy, siyosiy va m a’naviy tangliklar keskinlashgan 
sharoitda buning aham iyati kattadir. Barcha m uam m olarga tarix 
saboqlari va insoniyatning istiqboli m asalalarini e ’tiborga olib, 
axloqiy qadriyatlarga tayanib yondashish ham falsafiy tafak- 
kurning ifodasidir. Falsafaning aksiologik funksiyasi shunda 
nam oyon bo'ladi.
Ijtim oiy hodisalam i dialektik tushunish falsafaning funk- 
siyalari o'zgarm as deb qarashga barham beradi. H atto, „inson va 
ta b ia t", „odam va o lam ", „inson va jam iy at" kabi falsafiy 
m uam m olar ham o'zgarib, rivojlanib boruvchi jarayon sifatida 
qaraladigan bo'Idi.
3 Falsafa
33

---

Falsafa insonning ijtimoiy mohiyatini ochib berish bilan birga, 
uning tabiatga munosabatini, jamiyatning tabiat bilan chambarchas 
bog‘liqligini ham asoslab beradi. Inson tabiatga uni o ‘ziga 
b o ‘y su n d irish , u s tid a n h u k m ro n lik q ilish m a q sa d id a g in a
munosabatda bo ‘lmasdan. kelajakni o ‘ylab, oqilona yondashishi 
lozim. Chunki, tabiat inson uchun faqat moddiy boyliklar manbayi 
bo‘lib qolmay, balki uning m a’naviy ehtiyoji, ruhiy olami, hissiyot 
dunyosini qondiradigan sarchashma hamdir. Tabiatni anglash tufayli 
inson o ‘zini bu yorug' olamning oliy n e’mati ekanligiga ishonch 
hosil qiladi, tabiat oldidagi o ‘z mas’uliyatini ham teranroq anglaydi. 
Bu ishonch unda m a’naviy boy, ruhan pok bo ‘lish ehtiyojini 
tug'diradi.