‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

yu ld u zla r aro quyoshday charaqlab turgan bir buyuk zot borki, и
Vatanimiz kechmishi, buguni va ertasida beh ad yu ksak о ‘rin tutadi.
Ul muhtaram inson sohibqiron A m ir Temur h a zra tla rid ir“l.
Amir Temur va temuriylar davri falsafiy tafakkurida o ‘chmas
iz qoldirgan mutafakkirlardan biri — alloma S a ’diddin Taftazoniy
(1 3 2 2 — 13 9 2 -y illa r)d ir.
U hozirgi A shgabad yaqinidagi N iso sh a h ri a tro fid a jo y lash gan
T a fta z o n q ish lo g ‘ida tu g ‘iladi. T a fta z o n iy y o sh lig id an ilo h iy o t 
sohasiga oid b ilim la rn i, arab tilin i, n u tq s a n ’ati va m a n tiq ilm ini 
c h u q u r egallaydi. U n g a o ‘sh a d a v rn in g m a s h h u r o lim la ri b o 'lg a n
A ziziddin Ijiy va Q u tb id d in R o z iy -a t-T a x to n iy la r ustozlik qilishadi. 
T a fta z o n iy 1340— 1372-yillar d a v o m id a G ‘ijd u v o n , J o m , T u rk is- 
to n , H iro t va M o v a ro u n n a h rn in g b o sh q a sh a h a rla ri m ad ra sala rid a
d ars b e rib , y irik o lim sifatid a s h u h ra t q o z o n a d i. A m ir T e m u r 
h o k im iy a tn i q o ‘lga o lib , S a m a rq a n d n i o ‘ziga p o y tax t q ilg ach , 
T aftazon iy S am arq an d g a tak lif qilin ad i h a m d a u m rin in g oxirigacha 
saro y d a y ashab, ijod q iladi va 1392-yil 1 2 -avgustda vafot etgan.
T afta z o n iy o ‘z falsafiy q a ra sh larid a tab ia t h od isalari o ‘rtasidagi 
sa b ab -o q ib at m un o sab atlarig a k o ‘p ro q e ’tib o r beradi. U tabiatdagi 
s a b a b -o q ib a tla rn i ta d q iq q ilib, u la rn in g x ilm a -x il tu rla rin i ajratib
k o ‘rsa ta d i.S a b a b — b u sh u n d a y n a rs a k i,n a rs a n in g vuju dg a kelishi 
u n g a b o g ‘liq d ir, dey d i u. U n in g c h a , sabab ic h k i va ta sh q i k o 'r i-
n ish la rg a ega. A g ar s a b a b n in g m u a y y a n b e lg ila ri o q ib a tg a o 'ts a , 
ic h k i s a b a b , a g a r o ‘tm a s a , b u n d a y s a b a b la r ta s h q i s a b a b la r
b o ‘ladi.
T aftazoniy falsafiy qarashlaridagi diqqatga sazovor m asalalardan 
y an a biri b u — in so n g a xos q azo va q a d r h a m d a iro d a erkinligi 
m asalalarid ir. U o ‘zinin g „T axzib a l- m a n tiq v a a l- K a lo m “ asarid a 
inso nn in g xulq-atvoridagi iro d a erkinligi m asalasiga keng to ‘xtaladi. 
T afta z o n iy n in g fik rich a, X u d o o ‘z b a n d a la rig a ikki y o i n i „ ta k lif ‘ 
etadi: birinchisi — sharafli, xayrli ish larni qilish va m ak ru h ishlarni 
qilm aslik; ikkinchisi — n o m a tlu b ish la r qilib, g u n o h g a b o tish va 
q ilgan g u n o h la ri u c h u n ja z o to rtish . B u n d a qaysi y o ‘lni ta n la sh
esa, in so n n in g o ‘z iro dasig a b o g 'liq d ir. M u ta fa k k irn in g fik rich a, 
X u d o to m o n id a n inso nlarg a k o ‘p ro q yaxshi, xayrli, m atlu b ishlarni 
qilish buyuriladi. Y o m o n x u lq -atv o rli k ish ilar o ‘z y o m o n lik la rid a n
1 I. A.