Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti fizika-matematika fakulteti

2⁰. Sirt yuzi va uni hisoblash. Maʼlumki, egri chiziqning uzunligi unga ichki chizilgan siniq chiziq perimetrining siniq chiziq tomonlarining barchasi nolga intilgandagi limiti sifatida taʼriflangan edi. Shu taʼrif singari sirt yuzi taʼriflanadigan bo‘lsa, yaʼni sirtning yuzga unga ichki chizilgan ko‘pyoqli sirtning yuzining ko‘pyoqlini tashkil etgan barcha tomonlari (yoqlari) diametrlari nolga intilgandagi limiti deyiladigan bo‘lsa, maʼnosizlik yuzaga kelishi mumkin. Shvars tomonidan keltirilgan misolda to‘g‘ri doiraviy silindrga ichki chizilgan ko‘pyoqli (yoqlari uchburchaklardan iborat ko‘pyoqli) yasalganki, barcha yoqlarining diametrlari nolga intilganda bu chizilgan ko‘pyoqli yuzasi limitga ega bo‘lmaydi. (qaralsin, [9], 17-bob, 2-§) Demak, aylanma silindrning yuzasi bo‘laturib, aytilgan taʼrif bo‘yicha uning yuzaga ega bo‘lmasligi kabi g‘ayritabiiy holatga duch kelamiz. Demak, sirt yuzi uchun bunday taʼrif yaroqsiz bo‘lib, uni boshqacha taʼriflashga to‘g‘ri keladi.
Biz quyida ushbu

tenglama bilan aniqlanadigan sirt yuzi tushunchasini va uni hisoblash formulasini keltiramiz (qaralsin, 44-chizma). funksiya tekis­lik­dagi yuzaga ega bo‘lgan to‘plamda uzluksiz va uzluksiz xusu­siy hosilalarga ega.


to‘plamning biror

bo‘laklashini olaylik. Bu bo‘laklashning bo‘lakchalari

bo‘ladi. Olingan bo‘laklashning bo‘luvchi chiziqlarini yo‘nal-ti­ruv­chilar sifa­tida qarab, ular orqali yasovchilari o‘qiga parallel bo‘lgan silind­rik sirtlar o‘tkazamiz. Bu silindrik sirtlar sirtning ushbu

bo‘laklashini hosil qiladi. Uning bo‘lakchalari

bo‘ladi.
Endi har bir da ixtiyoriy nuqta olib, sirtda unga mos nuqta ni topamiz. Ravshanki bo‘ladi. So‘ngra sirtga shu nuqtada urinma tekislik o‘tkazamiz. Bu urinma tekislik bilan yuqorida aytilgan silindrik sirtning kesishishidan hosil bo‘lgan urinma tekislik qismini bilan, uning yuzini esa bilan belgilaymiz.
to‘plam ning ortogonal proyeksiyasi bo‘lgani uchun

bo‘ladi, bunda - sirtga nuqtada o‘tka­zil­gan urinma tekislik normalining o‘qi bilan tashkil etgan burchak.
Ravshanki, da bo‘ladi.
Agar da quyidagi

yig‘indi chekli limitga ega bo‘lsa, sirt yuzaga ega deyiladi, limitning qiymati esa sirtning yuzi deyiladi. Demak,
.
Maʼlumki,

bo‘lib,

tenglikdan esa

bo‘lishi kelib chiqadi.
Keyingi tenglikning o‘ng tomonidagi yig‘indi

funksiyaning integral yig‘indisi bo‘ladi. Bu funksiya to‘plamda uzluksiz, binobarin integrallanuvchi.
Demak,

Shunday qilib sirtning yuzi
(7)
bo‘ladi.