Zarifa Qurbonova eksperimental psixologiya

? 

? 

---

45

miogramma, teri-gal’vanik reaktsiyasi, yurak qisqarishlari chastotasini o`rganish
metodlaridan foydalanilmokda. Bunday metodikalar logonevroz va tutilish 
(duduqlanish) paytida artikulyatsiya apparati xususiyatlarini o`rganish maqsadida
qo`llaniladi.
Mavzu yuzasidan test savollari:
1. Nutqiy assotsiativ bog`lanishlarni o`rganishga qaratilgan erkin assotsiativ 

eksperiment metodining asoschisi kim?

A) N.Ax

V) F.Kliks

D) K.YUng 
S) Kant
E) Myuller 
2. «Semantik differentsial» metodining maqsadi nima? 

A) Hissiy holatni o`rganish

V) Nutqning talaffuz qilini shini o`rganish 
D) Tafakkur va nutqning bog`liqligini o`rganish
S) So`zlashuvchining nutqi orqali hissiy holatini aniqlash
E) SHaxs xususiyatini o`rganish.

Mavzu yuzasidan nazorat savollari:
1. Nutqni psixologik tomondan o`rganishning ahamiyati nimada? 

2. Nutqni eksperimental yo`l bilan o`rganilishida kimlarning hissasi bor?

3. Nutq akustikasi nima? 
4. Ichki nutq bilan tafakkurning farqi bormi?
5. Nutqni qaysi metodlar yordamida o`rganiladi? 
Tavsiya etiladigan adabiyotlar: 

1. Praktikum po obhey i eksperimental’noy psixologii. M- 1994 2. 

Xrestomatiya po psixologii. M - 1991 god

---

46
11 - MAVZU: HISSIYOTLAR eKSPERIMENTAL PSIXOLOGIYASI. 

R E J A : 

1. Hissiyotlar vazifasi.

2. Hissiyotning ekspressiv tomonini o`rganish. 
3. O`zining hissiyot holatlarini baholash metodi.

Mavzu yuzasidan asosiy tushunchalar:

Hissiyot- kishining tevarak-atrofga munosabatlari jarayonida paydo bo`ladigan 

kechinmalar.



Emotsiya- bevosita ichdan kechiriladigan hissiy holat



Kayfiyat- faoliyatga umumiy tus berib turuvchi, nisbatan kuchsiz hissiy holat.



Affekt- qisqa muddatli, kuchli hissiy holat.



Stress- jiddiylik holati, kuchli uzoq muddatli kechinmalar.



Qiziqish- bilish jarayoni bilan bog`liq hissiy holat.



Ekspressiya- hissiyotlarning ifodalanishi.

Hissiyot va emotsiya aynan bir xil holatmi? 

Emotsiyalar inson va hayvonlarning ular uchun ahamiyatli bo`lgan hodisalarga 

munosabatini aks ettiradi. Hissiyotlar psixik faoliyatda uchta muhim vazifani: darak

beruvchilik (signallik), baholash va boshqaruvchilik vazifalarini bajaradi. 
Hissiyotning darak beruvchilik vazifasi-sub`ektning tashqi qo`zg`atuvchilarning
yoqimli yoki yoqimsiz ekanligini bildirib vokealar rivoji davomida o`z hatti-
harakatini qanday davom ettirish kerakligini aks ettiradi. emotsiyalarda shaxsning
alohida voqea va hodisalarga beradigan bahosi ham o`z aksini topadi. emotsiyalar 
motiv sifatida inson hatti-harakatlarini ham yo`naltirib turadi.
His-tuyg`ular emotsiyalarga nisbatan aks ettirishning murakkab shakli bo`lib, u 

faqat insonlarga xosdir.

Emotsiyalar inson organizmi vegetativ tizimi faoliyati bilan ham bog`lanadi: 

yurak qisqarishlari tezligi, qon bosimining o`zgarishi, qon tomirlarining kengayishi

yoki torayishi bilan va boshqalar. Bunday jarayonlar simpatik va parasimpatik nerv 
sistemasi tomonidan boshqariladi. Hissiyotlarni o`rganish uchta yo`nalishi bo`yicha
amalga oshiriladi.
1) anglanmagan holda namoyon bo`luvchi asab tizimi, endokrin, ovqat xazm
qilish va boshqa tizimlardagi o`zgarishlar bilan bog`liq jarayonlarni; 
2) anglangan sezgilar bilan bog`liq jarayonlarni.
3) yuz ifodasi, imo-ishora va hatti -harakatlarda namoyon bo`luvchi hissiyotlar 
yig`indisini o`rganish.


Inson kechiradigan barcha hislar safat jihatdan bir xilmi? 

Hissiyotlar o`zining kuchi, davomiyligi, sifati va mazmuniga ko`ra ham farq 

qilishi mumkin. Hissiyotlarni eksperimental yo`l bilan o`rganganda har bir kishining