Zarifa Qurbonova eksperimental psixologiya

Mavzu yuzasidan asosiy tushunchalar:


Psixomotorika- borliqni bilishda muskul harakatlarining ishtirok etishi.



Faoliyat- anglangan maqsad bilan boshqariladigan ichki(ruhiy) va tashqi

(jismoniy) faollik. 


Maqsad- faoliyatning so`nggi natijasi. 


Motiv-faoliyatga undovchi kuch, sabab. 


Ish-harakat-oraliq maqsadlarni amalga oshirishga qaratilgan faoliyatning 

tarkibiy qismi.

Psixomotorika tushunchasining taraqqiyoti I.M.Sechenov nomi bilan

bog`liqdir. U birinchi bo`lib borliqni bilishda muskul harakatlarining ham o`rni 
borligini ochib bergan. I.M.Sechenov g`oyalari psixomotorikani barcha aks ettirish
shakllarining muskul harakatlarida ob`ektivlanishi, gnoseologik va prakseologik 
vazifani bajaruvchi harakat analizatorini barcha analizatorlarni birlashtiruvchi
sifatida tushunishga hal qiluvchi ta`sir ko`rsatdi. 


Hayvonlar faolligi bilan inson faolligi o`rtasida

tafovut mavjudmi?

Insonning psixomotor rivojlanishini o`rganish muhim ahamiyatga ega bo`lib,

uning barcha harakatlarida shaxs, individ va sub`ekt sifatida o`ziga xos, takrorlanmas 
xususiyatlari namoyon bo`ladi. I.M.Sechenov harakat funktsiyalarini markaziy nerv
sistemasi yuqori qismlarining vazifasi bilan bog`laydi. Ixtiyoriy va ixtiyorsiz 
harakatlar reflektor tabiatga ega ekanligini ta`kidlab, sezgi a`zolariga keladigan
qo`zg`atuvchilar ta`sirini o`rganish muhim ahamiyatga ega deb ko`rsatadi. Tashqi 
qo`zg`atuvchining tez va aniq ajrata olish insonning izchil o`rganilgan, eng birinchi
psixomotor xususiyatdir. 
Tashqi ta`sirlarga ixtiyoriy javob berish turli funktsional tizimlar o`rtasidagi 

o`zaro ta`sir ko`rsatish vaqtiga bog`liq bo`ladi. Bu jarayonni quyidagicha tasvirlash

mumkin:

- qo`zg`atuvchining retseptorga ta`siri va nerv signalining paydo bo`lishi;

- nerv signalini analizatorning pustlokdagi markaziga yuborish; 
- vaziyatni baholash va qaror qabul qilish, pustloqning harakat markazlariga
buyruq berish; 
- nerv signalini muskullarga o`tkazish, butun jarayonning natijasi harakatdir.


Muskullar harakati qaysi organ orqali boshqariladi? 

Laboratoriya sharoitida ixtiyoriy javob berish holatidan avval, tekshiriluvchi 

ko`rsatma bilan oldindan tanishtiriladi, barcha funktsional holatlarning tayyorgarlik

darajasi ortadi.
Ixtiyoriy reaktsiya ko`rsatkichi sifatida ko`pincha javob berish vaqti (reaktsiya 

vaqti) va javobning aniqligi olinadi. Reaktsiya vaqti deganda qo`zg`atuvchi

berilgandan javob harakati tugaguncha bo`lgan vaqt oralig`i olinadi; va uni quyidagi 
formula bilan ifodalanadi;
T
r

qt
nn

Q t

nr
Q t

d
;