Zarifa Qurbonova eksperimental psixologiya

? 

? 

---

50

bu erda T
r
- reaktsiya vaqti, t

nn
-sensor -pertseptiv jarayon vaqti, t

pr
-baholash va qaror 

qabul qilish vaqti, td - harakat javobi vaqti. Ma`lumki. reaktsiya vaqti funktsional

tizimlar holatiga va tashqi sharoitlarga bog`liq bo`ladi.
Ixtiyoriy reaktsiyalarni o`rganish psixodiagnostik ahamiyatga ega bo`lib, 

insonning turli faoliyatlari mexanizmi va tarkibini o`rganishda keng foydalanishi

mumkin.

Harakatlar tizimidagi biror bo`g`inning amalga oshirilmasligi faoliyat 

natijasiga qanday ta`sir ko`rsatadi? 

Faoliyat tarkibida ish-harakat (deystvie) alohida ajratib ko`rsatiladi. Ish-

harakat, deb muayyan oddiy bir vazifani bajarishga yo`naltirilgan nisbatan 
tugallangan faoliyat elementiga aytiladi. Faoliyat elementi sifatida u sa`i-harakat va
harakatlarda namoyon bo`ladi. Operatsiya (jarayon) - texnologik jarayonning tarkibiy 
qismidir.
Operatsiya texnologik jarayonning talabiga ko`ra bir necha ish-harakatdan 

tashkil topishi ham mumkin. Bajariladigan ish-harakatlar mexnat predmeti, quroli va

sharoitlariga adekvat ya`ni mos bo`lishi kerak. Harakatlar tarkibi makro- va mikro- 
harakatlardan iborat bo`lishi mumkin.
B.G.Anan’ev odamni faoliyat sub`ekti sifatida tahlil qilar ekan, faollikning 4 ta 

darajasini ajratib ko`rsatadi:

1-yaxlit faoliyat darajasi; 
2-alohida faoliyat akti darajasi;
3-makro harakatlar darajasi; 
4-mikro harakatlar darajasi.
Psixomotor xususiyatlarni ko`p qirrali va ko`p darajali ekanligini o`rganish 

metodlarining amaliy qiymati mehnat sub`ekti sifatida odamning faoliyat va muloqat

jarayonidagi o`rnini o`rganish bilan belgilanadi. Psixomotor xususiyatlarning yoshga 
bog`liq holda rivojlanishi pedagogik ta`sirni jismoniy, aqliy va ahloqiy tarbiyaning
yaxlitligi tamoyiliga rioya qilib tashkil etishni taqozo etadi. 
Tarixiy taraqqiyotning barcha bosqichlarida insonning asosiy faoliyati mehnat 

hisoblangan. Mehnat faoliyatida esa qo`lning murakkab harakatlarining o`rni

beqiyosdir. 
So`nggi yillarda psixologiyada insonning bilish va ijro etish faoliyatlarini 

o`rganish maqsadida mikrotuzilmalarni o`rganish metodidan keng foydalanilmokda.

Mikrotuzilmalar tamoyiliga ko`ra har qanday istalgan bir faoliyat, kichik vaqt 
oralig`ida bajariladigan va o`lchash imkoniyati mavjud bo`lgan harakatlardan tashkil
topadi.
Nafis sensomotor faoliyatlar mutloq va farq qilish chegarasini aniqlash 

metodlarini bilishni taqozo etadi.