Защир ялясэяров



Yüklə 1,28 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/26
tarix16.02.2017
ölçüsü1,28 Mb.
#8548
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   26

Давамлылыьы.  Бактерийа  щцъейрясиндя  липидлярин  йцксяк 
консентрасийада  мювъудлуьу,  щцъейря  гылафы  цзяриндя  йаьлы  мумлу 
маддянин  олмасы  амилин  хариъи  мцщит  амилляринин  тясириня 
давамлылыьыны тямин едир. 
Чай суларында тюрядиъи 5 ай, торпагда 1-2 ил, нячисдя вя отлагда 
1 ил, ятдя 1 илядяк йашама габилиййятини сахлайыр. 
Амил  гыздырма  заманы  сцддя  65
о
С  температурда  30  дягигя, 
70
о
С  температурда  10  дягигя,  гайнатма  заманы  ися  3-5  дягигя 
мцддятиндя мящв олур. 

 
73 
Дезинфексийаедиъи  маддялярдян  3%-ли  формалдещид  мящлулу  (1 
саат  фасиля  иля);  10%-ли  бир  хлорлу  йод  мящлулу,  5%-ли  фяал  хлор  ян  
йахшы дезинфексийа едиъи тясиря малик олан маддялярдян сайылыр. 
3-5%-ли хлорамин мящлулу 4-5 саат. 10%-ли йод мящлулу 3 саат, 
5%-ли хлорлу ящянэ мящлулу амили 6 саат мцддятиндя мящв едир. 
Бундан  башга  8%-ли  фоносмолин  емулсийасы,  1%-ли  лиглутар-
алдещиди мящлулу эцълц тясиря малик олан дезинфексийаедиъи маддяляр 
щесаб едилир. 
Патоэен  микобактерийаларын  сцддя  вя  йаьда  10  айадяк, 
дондурулмуш  ятдя  1  илядяк,  йумшаг  пендирдя  19  айадяк,  бярк 
пендирдя  ися  8  айдан  чох  мцддятдя  саь  галмасы,    епидемиоложи  
бахымдан диггят мяркязиндя олмалыдыр. 
Епизоотоложи мялуматлар. Вярямя бир чох нюв ев щейванлары вя 
вящши щейванлар. Хясдярили щейванлар вя гушлар, о ъцмлядян инсанлар 
щяссасдырлар (55 нювдян чох щейван вя 25 нювдяк гуш). 
Хястялик ясасян гара мал, донуз,  хяздярили щейван вя тойуглар 
арасында  гейдя  алынмагла,  бязян  –  кечиляр,  ит,  юрдяк  вя  газлар, 
тясадцфи щалларда ися гойун, ат вя пишикляр дя хястялийя тутулурлар.  
Тябии олараг инсанларда хястялийя щяссаслыг йцксякдир. Хястялик  
тюрядиъисинин  ясас  мянбяйи-  хястя  щейванлардыр  ки,  бунларда 
микробактерийалары  сцд,  сидик,  кал,  бяльям  вя  бязян  сперма  ваитяси 
иля хариъи мцщитя йайырлар. 
Хястялик  тюрядиъисинин  кечириъи  факторларына  йем,  су,  пейин, 
дюшямя вя с. дахилдир. 
Хястялийя  щяссас  щейванларда  йолухма,  алиментар  йахуд 
аероэен йолла щяйата кечир. 
Кюрпялярин  йолухмасы  цчцн  ваъиб  мянбя,  тюрядиъи  иля 
сырайятлянмиш сцд щесаб едилир. 
Кюрпя  фярдлярдя  алиментар,  йашлыларда  ися  аероэен  йолухма 
цстцнлцк тяшкил едир. 
Бузовларда  хястялийя  анабятниндя  йолухма  мцшащидя 
едилмишдир. Хястя инсанлар тяряфиндян щейванларын йолухмасы щалы да 
мцмкцндцр.  Вярямин  юкцз  нювц  иля  чирклянмиш  сцд  вя  сцд 
мящсулларындан  истифадя  едян  заман  инсанларда  йолухма  баш  веря 
билир. 

 
74 
 
Вярямля хястя инякдян ялдя олунмуш сцд нцмунясинин 1мл-дя 5 
милйонадяк микобактерийа ола билир.  
Гарамалда  аь  ъийярлярин  зядялянмяси  нятиъясиндя,  хястялик 
тюрядиъиляринин  йайылдыьы  ясас  йол.  амилин  бяльям  васитясиля  хариъи 
мцщитя  атылмасыдыр.  Беля    олдугда  йем,  су  (  су  мянбяляри),  торпаг, 
отлаг сащяси, пейин вя  диэяр обйектляр микобактерийаларла  чирклянир, 
нятиъядя ися йем, су, торпаг, пейин вя с. хястялик тюрядиъисинин кечириъи 
фактору ролуну ойнайыр. 
Отлаг яразилярдя йолухма надир щалларда мцшащидя олунур. Бу 
патоэен амиля эцняш шцасынын юлдцрцъц тясири иля ялагядардыр. 
Хястялийин  баш  вермясиндя,  щейванларын  антисанитарйиа 
шяраитиндя сахланмасы вя сых йерляшдирмя мцщцм рола маликдир. 
Вярям хястялийинин баш вермясиндя щейванларын мянсуб олдуьу 
нювцн  вя  ъинсин  мцщцм  ящямиййяти  вардыр.  Бязи  ъинс  щейванлар 
вярямя даща чох щяссас, бязиляри ися давамлыдырлар. 
Патоэенез.  Аероэен  вя  йа  алиментар  йолла  организмя  дахил 
олмуш  вирулентли  микобактерийалар  аь  ъийяр,  баьырсаг  йахуд  диэяр 
органларда  иттищаб  просеси  тюрядир,  щцъейря  пролиферасийасы  вя 
ексудасийасы  формалашыр.  Бунунла  бярабяр  органлар  вя  реэионар 
лимфа  дцйцнляри  зядялянир.  Ейни  заманда  илтищаб  оъагларында 
капилйар  ган  дамарлары  да  зядялянир.  Патоэен  микобактерийаларын 
вирулентлийи вя организмин резистентлийиндян асылы олараг. Вярям аьыр 
вя йцнэцл формаларда эедир. 
Организмин    резистентлийи  ашаьы  олдугда,  вярямин  илкин  аэенти 
капсула  ичярисиня  алынмыр  вя  амил  бурадан  саьлам  тохумалара 
сырайят  едяряк,  йени  хырда  дцйцнлярин  (туберкула)  ямяля  эялмясиня 
сябяб олур. 
Бязи щалларда хырда туберкулалар бир-бири иля бирляшяряк ири вярям 
фокуслары ямяля эятирир. 
Патоложи  просес  дяринляшдикъя  аь  ъийярдя  каверналар  йараныр, 
амил гана вя лимфа системиня кечир (бактеремийа), нятиъядя хястялийин 
йайылмыш формасы мейдана чыхыр. 
Хястялийин йайылмыш формасы заманы юлцм башв ерир. 

 
75 
Юлцмцн баш вермясиня сябяб аь ъийяр вя диэяр органларын ъидди 
патолоэийайа  уьрамасы  иля  ялагядар  олараг,  организмдля  газ 
мцбадилясинин позулмасы, еритропойезин зяифлямясидир. 
Йайылмыш  форма  заманы  баьырсагларын  илтищабы  иля  ялагядар 
олараг сорулма просеси позулур вя кяскин арыглама баш верир. 
Резистентлийи  йцксяк  организмдя  вярям  тюрядиъиси,  епители  вя 
гигант  щцъейряляри  иля  ящатя  олунур,  щцъейряляр  арасына  ексудат  вя 
фибрин    кцтляси    топланыр,  бу  ися  гранулеманы  тюрядир  вя    капсула 
ичярисиня алыныр. 
Гранулема ган дамарларына малик олмадыьына эюря, бура гида 
елементляри дахил олмур вя нятиъядя тохума щцъейряляри мящв олур вя 
амилин  токсики  тясириндян  ящянэ  дузлары  олан  шорвары  кцтля  йараныр. 
Беля  кцтля  ичярисиндя  вярям  тюрядиъиляри  йа  мящв  олур,  йахуд  узун 
мцддят саь галараг, организмин резистентлийи зяифлядикдя фяаллашараг, 
хястялийин ямяля эялмясиня сябяб олур. 
Эедиши вя клиники яламятляри.   Хястялийин  инкубасийа  дюврц  2 
щяфтядян  6  щяфтяйядяк  давам  едир,  бундан  сонра  ися  Туберкулиня 
мцсбят реаксийа формалашыр. 
Инсанларда ися инкубасийа дюврц 3-12 щяфтя давам едир. 
Бу  мцддят  ярзиндя  щейванлар  вя    инсанлар  тамамиля  саьлам 
эюрцнцрляр.  Хястялийя  хас  олан  клиники  яламятляр.  Хястялийин  узун-
мцддят  эедишиндян  сонра  мейдана  чыхыр.  Вярямин  ачыг  вя  гапалы 
формалары мювъуддур. 
Ачыг  (фяал)  вярям  заманы  микобактерийалар  хястядян  сцд, 
бяльям,  нячис  васитясиля  ифраз  олунур.    Хястялийин  гапалы  (латент) 
формасы заманы ися хястялийин тюрядиъиси хариъи мцщитя атылмыр. 
Патоложи  просесин  организмдя  локализасийа  йериндян  асылы 
олараг. Хястялийин аь ъийяр, баьырсаг, йелин, эенитал, сероз юртцклярин 
вярями вя йайылмыш вярям формалары мювъуддур. 
Ири буйнузлу щейванларда,  вярям ясасян латент формада эедир. 
Хястялярдя  тянэняфяслик,  юскцряк,  иштащанын  зяифлямяси,  бядян 
температурунун  йцксялмяси  (40
о
С-дяк),  эюрцнян  селик  гишаларын 
сольунлашмасы  гейдя  алыныр.  Аь  ъийярлярин  аускултасийасы  заманы 
хырылтылы  сясляр  ешидилир. Баьырсагларын  зядялянмяси  нятиъясиндя  яввялъя 

 
76 
фасиля  иля  сонра  ися  даима  олараг  исщал  мцшащидя  олунур.  Хястялярдя 
дяри еластиклийи  итир, щейван щяддян артыг арыглайыр. 
Йелинин  вярями  заманы,  йелин  ятрафы  лимфа  дцйцнляри  зядялянир. 
Йелинин  арха  щиссяси  бюйцйцр.  Ялля  палпасийа  етдикдя  бярк  вя  аьрылы 
олур. 
Сцд вя ган шорвари кцтля иля гарышыг олур. 
Ъинсиййят 
органларынын 
зядялялянмяси 
заманы, 
боьаз 
щейванларда  бала  салма  вя  гысырлыг,    екряк  фярдлярдя  ися  орхит 
мцшащидя едилир. 
Вярямин  йайылмыш  формасы  заманы  бцтцн  сятщи  йахуд  бир  чох 
сятщи лимфа дцйцнляри бюйцйцр вя аьрылы олур. 
Донузларда  вярям  яксярян    симптомсуз  кечир.  Патоложи 
просесин  аьыр  эетмяси  иля  ялагядар  олараг.  Сятщи  лимфа  дцйцнляри, 
хцсусиля    дя  чяняалты,  бойун  лимфа  дцйцнляриндя  абсеслярин  ямяля 
эялмяси диггяти ъялб едир. 
Аь  ъийярлярин  зядялянмяси  заманы  хястялярдя  тяняффцсцн  
чятинляшмяси,  юскцряк,  баьырсагларын  патолоэийайа  уьрамасы 
нятиъясиндя ися исщал мцшащидя едилир. 
Атларда  вя  гойунларда  (кечилярдя)  хястялик  тясадцфи  щалларда 
гейдя алынмагла, вярям симптомсуз кечир. 
Хястялярдя  аь  ъийяр  вя  баьырсагларын  зядялянмяси  заманы 
юскцряк, тянэиняфяслик, диарейа характерик олараг мейдана чыхыр. 
Гушларда вярям (даща чох тйоуглар щяссасдыр) йалныз йайылмыш 
инфексийа  фомрасында  юзцнц  бирузя  вермир.  Хястялийя  тутулмуш 
гушларда  пипийин  сольунлашмасы,  йумурта  мящсулдарлыьынын  ашаьы 
дцшмяси, дюш язяляляринин атрофийасы мцшащидя едилир. 
Баьырсагларын зядялянмяси нятиъясиндя исщал,  гусма вя  кяскин 
арыглама мейдана чыхыр. 
Хяздярили щейванларда вярям заманы ясасян баьырсагларын, бязи 
щалларда  ися  аь  ъийярлярин  зядялянмяси  иля  ялаягядар  олан  яламятляр 
мейдана чыхырв я бир гайда олараг хястялийя кюрпяляр тутулурлар. 
Инсанлар  хястялийя  йцксяк  щяссаслыг  эюстярирляр.  Хястялийя 
гадынлара нисбятян кишиляр  даща чох тутулурлар. 
Инсанларда  хястялийин  баш  вермясиндя,  ашаьы  сявиййяли  сосиал-
игтисади  щяйат  тярзи,  санитарийа    мядянйийятинин  зяиф  олмасы,  лазыми 

 
77 
сявиййядя  тибби  хидмятин  эюстярилмямяси  башлыъа  амиллярдян  щесаб 
едилир. 
Адятян  вярямля  3  йашынадяк  олан  ушаглар  даща  чох 
хястялянирляр. 
Лакин  60  йаш  вя  ондан    бюйцк  йаш  щяддиндя  олан  инсанларда 
хястялийя тутулурлар. 
Зооноз  вярямя  кянд  ящалиси  арасында  даща  чох  тясадцф  едилир 
ки, бу да профессионал характер дашыйыр. (Щейвандарлыг вя гушлулугла 
мяшьул олан инсанлар…) 
Инсанларда илкин вярям заманы яксяр хястялярдя ( 90%-дян чох) 
спесифик  пневмонийа  оъаглары  мейдана  эялир  ки,  бу  заманда 
микобактерийалар  тяняффцс  йолу  иля  хариъя  ифраз  олунур.  Йайылмыш  
вярям  заманы  амил  баьырсагларын    зядялянмясиля  ялагядар  няъис, 
сидик-ъинсиййят  органлары,  эюз,  аьыз  бошлуьунун  селик  гишалары,  дяри 
васитясиля хариъи мцщитя йайылыр. 
Сцмцк-ойнаг  вярями  заманы  ися  микобактерийалар  хариъи 
мцщитя йайылмыр. 
Инсанларда  аьъийяр  вярями  заманы  ясас симптомлар,  гыздырма, 
юскцряк  (гуру  йахуд  йцнэцл  бяльям  айрылмагла),  ганлы  бялэям, 
тянэиняфяслик олараг гейдя алыныр. 
Патоложи-анатомик  дяйишикликляр.  Хястялик  заманы  ясас  патоложи-
анатомик  дяйишикликляр,  эювшяйян  щейванларда  лимфа  дцйцнляриндя, 
аь ъийяр, гараъийяр, сцд вязифяляриндя, гушларда ися бу просес – гара 
ъийяр, далаг вя баьырсагларда даща характерик олараг нязяря чарпыр. 
Донузларда  патоложи  просес  ясасян  лимфа  дцйцнляриндя  локализасийа 
едир.    Вярям  заманы  аьъийярин  патолоэийасы    нятиъясиндя, 
паренхималарда  мцхтялиф  бюйцклцкдя  туберкулалар  мцшащидя  едилир. 
Хариъдян  галын  бирляшдириъи  тохума  гаты  иля  ящатя  олунмуш, 
туберкулаларын дахилиндя шорабянзяр, казеозлу некротик кцтля диггяти 
ъялб едир. Формалашан туберкулалар ейни заманда  гараъийяр, далаг 
вя сцмцклярдя дя эюрцнцр. 
Мцайиня  заманы    гарын  вя  дюш  бошлуьунун  сероз  гишасында 
хырда,  сяпялянмиш  вя  кцлли  мигдарда  туберкулалар  нязяря  чарпыр  ки, 
бу да вярямин милйар вя йа мирвари фомрасы адланыр. 

 
78 
Баьырсаг системиндя патоложи  дяйишикликляр Пеййер дцйцнляри вя 
солитар  фолликулаларда  локализасийа  едир.  Бунунла  ялагядар  просеся 
тутулмуш баьырсаг шюбясиндя йаралар формалашыр. 
Хястялик  нятиъясиндя  аь  ъийярдя  просеся  тутулмуш  сащялярдя 
катарал илтищаб, лимфа дцйцнляриндя ися щиперплазийа характерикдир. 
Йелиндя  щематоэен  метастазын  нятиъяси  олараг  милйар, 
субмилйар вя ири щяъмли вярям оъаглары мцшащидя едилир.   Хястялярдя 
сцд вязиляринин паренхимасы казеозлу олур. 
Сцд  йолларында  вярям  дцйцнляриня  раст  эялинир,  онларын  дивары 
галынлашмагла, сцд ялйяниндя иринли-некротик кцтля мцшащидя олунур. 
Казеозлу  вя  габарчыглы  мастит,  вярямя  тутумлуш  кечилярдя, 
мезентериал  лимфа  дцйцнляринин  илтищаба  уьрамасы  ися  дайъаларда 
юзцнц бирузя верир. 
Вярямля  хястя  атларда  ися    ясас  патолоэйиа  аь  ъийярдя 
формалашыр. 
Патоложи-  анатомик  бахымдан,  вярямля  хястя  ири  буйнузлу 
щейванларда, лимфа дцйцнляри – 100%, аьъийярляр – 99%, гараъийяр – 
8%,  далаг  –  5%,  йелин  –  3%,  баьырсаг  ися  1%  зядялянмяйя  мяруз 
галыр. 
Яксяр  хястя  инсанларда  (  90%-дян  чох)  илкин  вярям  заманы, 
спесифик пневмонйиа оъаглары формалашыр. 
Диагноз. Вярямя  диагноз, епизоотоложи эюстяриъилярин анализиня 
ясасланарг,  клиники  яламятляр,  аллерэийа  сынаьы,  патоложи  анатомики, 
щистоложи,  бактериоложи  вя  биоложи  тядгигатларын  нятиъяляриня  ясасян 
гойулур. 
Патоложи  материал.  Патоложи  материал  бактериоложи  тядгигат 
мягсядиля,  щейван  дири  икян  (бурун  ахынтысы,  бяльям,  сцд,  хцсусиля 
йелин  ятрафы  лимфа  дцйцнляринин  дюйцмяси  заманы,  няъис  вя  бязян 
сидик)  вя  юлдцкдян  сонра  (зядялянмиш  орган  вя  тохумалардан 
нцмуня,  гуш  чямдяйи  бцтювлцкдя)  тязя  олараг  лабораторийайа 
эюндярилир.  Патоложи  материалы  эютцрян  заман,  асептика  гайдаларына, 
шяхси профилактикайа вя  тящлцкясизлик техникасына ъидди риайят етмяк 
ваъибдир. 
Эютцрцлмцш 
патоложи 
нцмунянин 
 
лабораторийайа 
эюндярилмясиня  шяраит  йохдурса,  нцмуня  30-40%-ли  глисерин 

 
79 
мящлулунда, 
йахуд 
дондурулмагла 
консервляшдирилмялидир. 
Тядгигатын нятиъясинин  етибарлыьында бунун бюйцк ящямийяти вардыр. 
Щистоложи  мцайиня  мягсядиля  эютцрцлмцш  нцмуня  10%-ли  формалин 
мящлулунда  (10  мл  40%-ли  формалин  +  90  мл  су)  нцмуня  вя 
консервант 1:10 нисбятиндя йерляшдирилмялидир. 
Лабораторийайа  гябул  едилмиш  нцмуняляр  хцсуси  методлардан 
истифадя олунмагла емал едилир вя ишлянир. 
Зядялянмиш  тохума  хырда  щиссяляря  доьранараг  1:4  нисбятиндя 
сулфат туршусу ( Щ
2
СО
4
) иля гарышдырылыр вя 2 гат марладан кечириляряк 
филтрасийа олунур, сентрафугадан кечирилир, чютцнтц айрылараг физиоложи 
мящлулла гарышдырылыр вя йенидян сентрафугадан кечирилир. Бу гайда иля 
нцмуня 2-3 дяфя йуйулур. Сонра йуйулмуш чюкцнтц гида мцщитляриня 
якилир, щямчинин йахма щазырланыр. 
Сцд  –  (  150  мл)  3000    дювр/дягигя  20-30  дягигя  мцддятиндя 
сетрафугадан кечирилир. Чюкцнтц 6%-ли сулфат туршусу мящлулу иля емал 
едилир,  физиоложи  мящлулла  йуйулур  вя  сентрафугалашдырылыр.  Айрылмыш 
чюкцнтц тядгиг олунур. 
Няъис  –  50  грам  эютцрцлцр  вя  18%-ли  натриум  гялявиси 
мящлулуиля  гарышдырылыр.  Тянзифдян  сцзцляряк,  сентрафугадан  кечирилир 
вя чюкцнтц мцайиня едилир. 
Йаь-  2-4  грам  эютцрцлцр  вя  стерил  мцхбяр  шцшясиня  гойулур, 
цзяриня  исти  су  тюкцлцр,  резин  пробка  иля  баьланыр,  5-10  дягигя 
чалхалайараг, сонра штативя гойулур, сярин йердя йерляшдирилир. Йаь вя 
вахт  донса,  ещтийатла  пробка  ачылыр,  мящлул  сетрафугадан  кечирилир. 
Мцайиня сцддя олдуьу кими апарылыр. 
Лабораторийайа гябул едилмиш патоложи нцмуня мцвафиг олараг 
Бактериоскопики  (ишыг  вя  лйуменесент  микроскопийа),  Бактериоложи 
(сцни гида мцщитляриндя културалашдырма), биоложи (Щинд донузу, ада 
довшаны  вя  тойуглар  цзяриндя  биоложи  сынаг)  вя  Щистоложи  методлар 
васитясиля анализ олунур. 
Микроскопийа.  Вярям  тюрядиъиси  туршу-спирт-эяляви  тясириня 
давамлы  бактерийалар  групуна  аиддир  ки,  бу  да  щцъейря  сятщиндя 
(онун  эилафында)  стеарин  туршусу  вя  диэяр  мумабянзяр  маддялярин 
олмасы  иля  ялагядардыр.  Бу  маддяляр  микроб  щцъейрясиня 
щидрофоблуг верир ки, беля олдугда микроб  щцъейряси суйу вя бойа 

 
80 
мящлулларыны,  туршу,  эялявини  юзцндян  кянар  етмяк  хцсусиййятиня 
малик  олур.  Бунунла  ялагядар  олараг  вярям  бактерийалары  (вя 
паратуберкулйоз  бактерийасы)  бойа  мящллуларыны  чятин  гябул  едир. 
Она  эюря  дя  бу  груп  бактерийалары  хцсуси  методла  бойамаг 
мягсядяуйьун  щесаб  едилир  ки,  бунларын  сырасында  да  даща  чох 
йайылан, истифадя олунан метод Тсил-Нилсен методудур. Бу методла 
бойамадан  сонра  микобактерийалар  ъящрайы-гырмызы  рянэдя,  грам 
цсулу  иля  бойама  заманы  ися  Грам-мцсбят  бойаныр  (ситоплазмада 
бянювшяйи-эюй  рянэдя  туршуйа  давамсыз  Мух  дяняляри  мцшащидя 
олунур). 
Патоложи  материалын  микроскопики  мцайинясинин  Лйуминесент 
методлада  щяйата  кечирилмяси  тювсиййя  едилир.  Препарат  Полйаков 
цсулу  иля  бойаныр:  Бактерийа  културасындан,  йахуд  щяр  щансы 
тохумадан  щазырланмыш  йахма,  алов  цзяриндя  тясбит  олунур  вя 
хцсуси бойаларла бойаныр (0,1 грам аурамин, 0,01 грам Родамин С, 
100 мл дистилля едилмиш суда щазырланыр) 10-15 дягигя, су иля ещтийатла 
йуйулур.  Сонра  препарат  3%-ли  дуз  туршусу  вя  70%-ли  етил  спиртинин 
тясири алтында 15-30 санийа сахланыр вя су иля йуйулур. 
Бундан  сонра  ися  алов  цзяриндя  йцнэцл  гыздырылараг,  ашаьыда 
гейд олунан, тяркибдя мящлулларын тясириня мяруз галыр: 1 грам турш 
функсин,  1  грам  бузлу  сиркя  туршусу,  500  мл  дистилля  суйунда 
щазырланыр вя 1-2 дягигя мцддятиндя йахмайа тясир едилир вя йахма 
су  иля  йуйулур,  ялавя  олараг  2  дягигя  мцддятиндя  Метилен  абысынын 
тясириня  мяруз  галыр,  су  иля  йуйулдугдан  сонра  щавада  гурудулур. 
Микроскопун гуру системи алтында (Х-40) мцшащидя апарылыр. 
Морфолоэийасына  эюря  вярям  тюрядиъиси  чюпябянзяр  формайа 
малик  олуб,  узуну  1,5-5,0  мкм,  диаметри  0,5  мкм-дир. 
М.туберъулосис-галын, азъа яйилмиш чюплярдир. 
М.бовис-гыса  вя  йоьун,  М.авиум-  диэяр  нювлярдян  кичик 
олмагла, полиморфизм хцсусиййятиня маликдир. 
Микобактерийалар  щярякятсиздир,  спор  вя  капсула  ямяля 
эятирмир. 
Тядгиг олунан материалдан щазырланмыш йахмаларда, амил тяк-
тяк вя  чохда бюйцк олмайан топа шяклиндя йерляшир. Културалардан 
щазырланмыш йахмада узун сапшякилли формалара ряст эялинир. 

 
81 
 Културалашдырма вя културал хцсусиййятляр. Габагъадан тядгиг 
едиляъяк  патоложи  материал  ишлянир  вя  сонра  Електив  (сечиъи)  гида 
мцщитляриня: -йумурталынишасталы, картофлу-глисеринли вя мцщитдя кянар 
микроорганизмлярин  инкишафыны  дайандыран  бойа  ялавя  едилмиш  гида 
мцщитляриня якилир. 
Диагностик  лаборатор  тяърцбясиндя  Петранйани  мцщити  эениш 
истифадя олунур. (Бах  тюрядиъинин културал хцсусиййятляриня!) 
М.туберъулосис-глисеринли  булйонда,  гида  мцщитинин  сятщиндя 
галын,  гырчынлы-  гат-гат  мяхбяр  шцшясинин  диварыны  тямамиля  ящатя 
едян щялгавари пярдя ямяля эятирир.   
Бярк  гида  мцщитиндя  ямяля  эялян  калонийалар  гуру  саъаглы  вя 
йа гырышлы олмагла, эцйцн формалы, фил сцмцйц рянэиндя олур. 
Петранйани гида мцщитиндя  формалашан калонийалар бозумтул-
сары рянэдя олур. 
М.борис- Петранйани мцщитиндя йашымтыл калонийа ямяля эятирир. 
Майели мцщитдя назик пярдя ямяля эялмякля, торабянзяр олур вя гида 
мцщитинин  сятщини  там  ящатя  етмир.  Бярк  гида  мцщитиндя  ися 
формалашан  калонийалар  гуру,  хырда,  дянявярвари,  бозумтул-аь 
рянэдя олур. 
М.авиум-майели  мцщитдя  яввялъя  гуру,  сонра  мцщитин  бцтцн 
сятщини ящатя едян селикли пярдя ямяля эятирир. 
Амил Бярк гида мцщитиндя ися нямли вя селикли ярп ямяля эятирир. 
Калонийалар 
бозумтул-аь 
йахуд 
сары 
рянэдя 
олмагла, 
дцймяйябянзяр форманы, бязян вулканабянзяр йцксяклийи хатырладыр. 
Петранйани  мцщитиндя  гызылы  калонийалао  формалашыр.  М.авиум 
диэяр нюв микробактерийаларла мцгайисядя даща тез бой верир. 
Йаьын,  сцдцн  вя  суйун  мцайиняси  заманы,  сапрофит 
туршуйадавамлы  микобактерийаларын  (М.пщлеи  вя  с.)  гида 
мцщитляриндя, патоэен микобактерийаларла мцгайисядя даща тез (4-7 
эцн ярзиндя) бой вердийини нязярдя сахламаг лазымдыр. 
Айрылмыш  зяиф  верилентли,  вярям    микобактерийаларынын 
културасыны,  сапрофит  туршуйадавамлы  микобактерийалардан  тяфриэ 
етмяк мягсядиля 3 (цч) тестдян истифадя едилир. 
1.Каталаза фяаллыьынын тяйини. 
2.Формамидаза фяаллыьынын тяйини. 

 
82 
3.Дярман маддяляриня давамлылыьынын тяйини. 
(стрептомисин, Фтивазид, ПАСТ-параамин салисил туршусу вя с.) 
 

 
83 
 

 
84 
Микобактерийаларын 
айры-айры 
нювлярини 
дифференсиасийа 
мягсядиля,  щинд  донузлары,  ада  довшаны,  тойуглар  цзяриндя  биоложи 
сынаг  гойулур.  Бу  мягсядля  тяърцбя    щейванлары  габагъадан 
аллерэик  методла  (туберкулинизасийа),  спонтан  вярямя  эюря 
йохланмалыдыр.  Йолухдурма  мягсядиля  патоложи  материалдан  ялдя 
олунмуш културадан истифадя олунур. 
Щазырланмыш  микроб  емулйасы  щинд  донузларына  гашыг 
нащиййясиня ададовшанына ися вена дахилиня 1-2 мл дозада йеридилир. 
Щинд  донузунда  2-3  щяфтя  кечмиш  инйексийа  нащиййясиндя 
шишкинлик  (бяркимя)  формалашмагла,  ейни  заманда  реэионар  лимфа 
дцйцнляри  бюйцйцр.  Щямин  щинд  донузларына  2-3  щяфтя  кечмиш 
дяриалты  туберкулин  инйексийа  едилир  вя  бу  заман  эениш  йайылмыш 
просес  нятиъясиндя  щейванлар  юлцр.  Йолухмуш  Ада  довшанлары  ися 
септики  просес  нятиъясиндя  спесифик  туберкулалар  ямяля  эялмядян  тез 
бир  заманда  юлцр.  Юлмцш  щейванлар  йарылараг,  бактериоложи  анализ 
апарылыр.  Типик  туберкулалардан  йахма  щазырланыр  вя  гида 
мцщитляриня  якилир.  Вярямин  сероложи  цсулла  диагностикасында  КБР, 
Диффуз  Пресипитасийа  реаксийасы  вя  АР  тятбиг  едилсядя,  бу 
реаксийалардан истифадя олунмасы о гядяр дя мягсядяуйьун сайылмыр. 
Она эюря ки, хястялярин ашкар едилмясиндя бу реаксийаларын ролу 70-
80%-я бярабярдир. 
Вярямля  хястя  щейванларда  типик  клиники  яламятляр,  йолухма 
моментиндян  бир  нечя  ай,  щятта  1  ил  кечмиш  мейдана  чыхыр.  Она 
эюрядя  щейван    дири  икян  ясас  диагностика  методу,  аллерэийа 
мцайиняси (дяридахили, туберкулинля венадихили сынаг вя офталмосынаг) 
щесаб едилир ки, бу да алттурберкулин, щямчинин мямялиляр вя гушлар 
цчцн тямизлянмиш гуру Туберкулин васитясиля щяйата кечирилир. 
Вярям  заманы  дяриалты  Туберкулин  сынаьы  йцксяк  спесифик 
реаксийа щесаб едилир. 
Дяриарасысынаг-Гарамал,  ъамыш,  зебу,  маралларда  бойунун 
орта нащиййясиндя; тюрядиъи-буьаларда вя кечидя гуйругалты бцкцшдя, 
гойун,  ит  вя  меймунларда  будун  йахуд  голун  дахили  сятщиндя, 
донузларда  гулаьын  арха  сятщиндя,  хяздярили  щейванларда  эюзцн  цст 
гапаьында,  тойугларда  саггалда,  юрдякляря  алт  чянянин  тцксцз 

 
85 
йериндян,  щинд  гушларына  бойун  гырышындан  щяйата  кечирилир. 
(Туберкулин йеридилир). 
Вярямя  эюря  саьлам  тясяррцфатларда  туберкулинля  спесифик    вя 
гейри  спесифик  реаксийаларын  дифференсасийасы  мягсядиля,  симмултан 
алерэик сынаг ишлядилир. Бу мягсядля гуру тямизлянмиш туберкулин вя 
атипик микобактерийалардан щазырланмыш комплекс аллерэен (КАМ) 
тятбиг олунур. 
Туберкулин  вя  КАМ  щейванлара  (мямялиляря  щяр  бириндян  2 
мл) вя гушлара (щяр бириндян 1 мл) мцхтялиф тяряфлярдян йеридилир. 
Реаксийанын  охунма  мцддяти  вя  гайдасы  дяриарасы 
Туберкулинизасийада олдуьу  кимидир. 
Тяърцбяляр  эюстярмишдир  ки,  аллерэийа  сынаглары  заманы,  бязи 
щалларда гейри-спесифик реаксийалар йараныр. 
Бунлары  нязяря  алараг,  вярямя  диагноз  гойдугда,  йалныз 
аллерэийа  сынаьындан  дейил,  щямчинин  комплекс  диагностика 
цсулларындан истифадя етмяк мягсядя уйьундур. 
Щазырда 
вярямин 
аллерэик 
цсулла 
диагностикасында 
офталмосынаг вя дяриарасы сынаг тятбиг олунур. 
Туберкулин,  дяриарасы  сынаг  заманы  бцтцн  мямялиляря 
бирдяфялик  0,2  мл  дозада;  меймун,  хяздярили  щейванлар  вя  гушлара 
ися 0,1 мл дозада йеридилир. 
Реаксийанын  нятиъяси  Гара-мал,  ъамыш,  зебу,  дявя  вя 
маралларда-72  саат,  гойун,  кечи,  донуз,  ит,  меймун,  хяздярили 
щейванларда-48 саат, гушларда ися препаратын йеридилмясиндян 30-36 
саат кечмиш гиймятляндирилир. 
Туберкулинин  инйексийа  йериндя,  щиперемийа,  йерли  щярарят, 
дяринин  галынлашмасы  (гарамал,  ъамыш,  зебу,  дявядя  3  мм  вя  даща 
чох), аьрылы илтищали просес, хырда буйнузлу щейванларда, донузларда, 
итлярдя,  меймун  вя  гушларда    инйексийа  нащиййясиндя  шишкинлик, 
хяздярили  щейванларда  эюз  ганаьынын  шишмяси  мцшащидя  едилирся, 
реаксийанын  нятиъяси  мцсбят  гиймятляндирилир,  йяни  щейван  хястя 
щесаб  едилир.  Офталмосынагда  (эюз  сынаьы)  туберкулин  эюз  пипети 
васитясиля  3-5  дамла  конйуктиванын  ашаьы  эюз  гапаьына  тюкцлцр  вя 
6,9,12,24  саатдан  сонра,  реаксийанын  нятиъяси  гиймятляндирилир. 

 
86 
Тякрар сынаг 5-6 эцн кечмиш апарылыр вя нятиъя 3,6,9,12 саат кечмиш 
мцяййян едилир. 
Эюз  буъаьындан  иринли  майенин  ахтасы,  эюз  гапаьынын  шишмяси 
конйуктивитин  мцшащидя  олунмасы  реаксийанын  мцсбят  нятиъясини 
эюстярир. Яэяр гейд олунан просесляр зяиф характердя бирузя верирся, 
бу реаксийанын шцбщяли олмасыны эюстярир. 
Яэяр эюздя илтищаба хас олан яламятляр нязяря чарпмырса, гыса 
мцддятли  щиперемийа  вя  майе  айрылмасы    гейдя  алынырса,  реаксийа 
мянфи щесаб едилир. 
Туберкулинизасийа сынаьы, йалныз саьлам эюздя апарылыр. 
Бу сынаг ясасян ат вя гарамалда тятбиг олунур. 
Yüklə 1,28 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   26




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin