Защир ялясэяров



Yüklə 1,28 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/26
tarix16.02.2017
ölçüsü1,28 Mb.
#8548
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   26

Диагноз. Бруселлйоза диагноз, епизоотоложи мялуматлар, клиники 
яламятляр,  патоложи  анатомик    дяйишикликляр  нязяря  алынмагла,  дягиг 
диагноз  бактериоложи,  сероложи  вя  аллерги  диагностика  методларындан 
истфиадя етмякля гойулур. 
Нязяря алмаг лазымдыр ки, хястялийин клиники яламятляри диагноз 
мягсядиля  щйеванларда  характерик  дейилдир.  Беля  ки,  аборт,  артрит, 
бурсит,  ендометрит,  вагинит,  орхит,  епидидимит  бир  чох  инфексион 
хястяликлярдя дя гейдя алыныр. 
  Лабораторийа шяраитиндя Бруселлйоз тюрядиъииснин айрылмасы вя 
дифференсийасийасы хястялийин дягиг диагнозу цчцн ясас верир. 
Патоложи материал. Бактериоложи мцайиня мягсяди иля щейван дири 
икян,  атылмыш  дюл,  (йахуд  дюлцн  мядя-баьырсаг  системи  ики  тяряфли 
лигатура гойулмагла), ъинсиййт цзвляринин ахынтысы, дюл ятрафы пярдя вя 
майе,  сцд  нцмуняси,  щейван  юлдцкдян  сонра  ися  борулу    сцмцк 
(сцмцк  илийи),  гара  ъийяр,  далаг,  бюйряк,    сцд  вязи,  лимфа  дцйцнляри, 
балалыг ясас патоложи материал олараг лабораторийайа эюндярилмялидир. 
Ейни заманда су, торпаг, дюшяняк  нумунясини дя эюндярмяк 
мягсядяуйьундур. 
Патоложи  нцмуня  эютцрцлян  заман,  шяхси  эиэийена  вя  асептика 
гайдалаырна ямял етмяк олдугъа ваъибдир. 
Нумунялярин  лабораторийайа  эюндярилмяси  тяъили  щяйата 
кечирилмяли.  Якс  щалда  ися  30%-ли  глисериндя  патоложи  тохума 
щиссяъикляри консрвляшдирилмялидир. 
Микроскопийа.  Лабораторийайа  гябул  едилмиш  материалдан 
препарат  щазырланыр  вя  Грам  цсулу,  йахуд  хцсуси  бойама  цсуллары 
(Козловский, Шулйак вя с.) иля бойанараг, микроскопийа едилир. 
Козловский  цсулу  иля  бойама  мягсядиля,  алов  цзяриндя,  тясбит 
едилмиш  препарат,  тязя  щазырланмыш  исти  2%-ли  сафранин  мящлулунун 
тясириня мяруз галыр. Сафранин мящуллу сойуг оларса, бойа препарат 
цзяриня  тюкцлцр,  3-5  дягигя  мцддятиня  алов  цзяриндя  сахланылараг. 

 
50 
Мящлул  бухарланадяк  гыздырылыр.  Сонра  бойа  су  иля  йуйулараг, 
препарата  1%-ли  малахит    (йахуд  бриллийант)  йашылы  иля  1  дягигя 
мцддятядяк  тясир  едилир.  Препарат  су  иля  йуйулур  вя  филтр  каьызы  иля 
гурудулараг, микроскопийа апарылыр. 
Шулйак  методу  иля  фиксасийа  едилмиш  йахманы  бойамаг 
мягсядиля,  йахма      2  дягигя    карбол  фуксининин  (1:5)  тясири  алтында 
сахланылыр,  сонра  бойа  йцнэцл  йуйулараг,  йахмайа  3-5  дягигя 
мцддятиндя    2%-ли  метилен  абисинин  суда  мящлулу  иля  тясир  едилир. 
Нятиъядя  микроскопийа  апарылыр,  хястялик  тюрядиъисиня  хас  олан 
морфоложи хцсусиййятляр арашдырылыр. 
Морфолоэийасы.  Бруселлалар  –  хырда  чюпябянзяр  (коккаохшар) 
формада  бактерийалар  олуб,  0,6…  1,5  мкм  узуну,  диаметри  ися  0, 
3…  0,  5  мкм-дир.  Спор  ямяля  эятирмир,  щярякятсиздир.  Амил  Грам 
цсулу  иля  бойама  заманы  Грам  мянфи.  Козловский  йахуд  Шулйак 
цсуллары  иля  бойама  заманы  ися  гырмызы  рянэдя;  диэяр 
микроорганизмляр ися йашл ( йахуд эюй) рянэдя бойаныр. 
Тямиз  културанын  алынмасы  вя  айрылмыш  тюрядиъинин  културал 
хцсусиййятляри. 
Патоложи  материалын  айры-айры  сащяляриндян  Пипет  васитясиля 
эютцрцлмцш нцмуня бярк вя майели гида мцщитляриня якилир. Нумуня 
якилмиш,  ПЩ  7.0…7,2  олан  Глцкозалы  –  гараъийярли,  серумлу, 
картофлу-глисеринли 
вя 
картофлу 
глцкозалы 
гида 
мцдитляри 
културалашдырылмаг  мягсядиля  37
о
Ъ  температура  шяраитиндя 
термостатда узун мцддят (7…10 бязян 30…40 эцнядяк)с ахланылыр. 
Нязяря  алмаг  лазымдыр  ки,  бруселлаларын  бязи  нювляри  аероб,  бязи 
нювляри ися ( Б.абортус) микроаерофилдир. Бу хцсусиййяти нязяря алараг  
абортус  –ун културалашдырылмасы заман мцщитдя ЪО
2
 10-20% - дяк 
тямин едилмяси мягсядя уйьундур. 
Бруселлалар    Ят  Пептонлу    гараъийярли  агар  гида  мцщитиндя 
хырда.  Кянарлары  йуварлаг,  парлаг.  Нисбятян  аьымтыл  рянэли,  шещ 
дамлаларыны хатырладан зяриф калонийалар ямяля эятирир. 
Култура  кющнялдикъя  калонийаларын  рянэи  тутгунлашыр  вя 
эюйцмтул рянэ алыр. 
Вируленти  епизоотик  штаммлардан  алынан    С  формалы  калонийа, 
кющнялдикъя Р-формайа кечир. 
 

 
51 
Булйон  гида  мцщитиндя  вирулентли  штамм  бярабяр  йайылан,  зяиф 
буланлыг ямяля эятирир. Култура кющнялдикъя, мцщитин эялявилийи артыр, 
селикли чюкцнтц ямяля эялир, чалхаладыгда ися щюрцлмцш сачы хатырладан 
мянзяря йараныр. Бязян сынаг шцшясинин дивары бойу щялэя, сонра ися 
пярдя  ямяля  эялир  ки,  пярдядян  мцщитин  ашаьысына  доьру,  саггалы 
хатырладан  («саггаллы»  штамм  –  В.С.Рйаэузов  1937)  чыхынтылар 
узаныр. 
Бруселлаларын зяиф  вирулентли  штаммлары,  булйон  гида  мцщитиндя 
гери-бярабяр буланлыг вя хырда гырынтылы чюкцнтц ямяля эятирир. 
Бруселлаларын  чиркли  материалдан  тямиз  културасыны  алмаг 
мягсядиля,  патоложи  нцмуня  эютцрцляряк,  селектив  Козловкий 
мцщитиня – Глцкоза, эенсианвиолет вя малахит йашылы ялавя едилмиш Ят 
Пептонлу  гараъийярли агар гида мцщитиня якилмялидир. 
Бруселлалар  биокимйяви  ъящятдян  зяифдир.  Желатини  вя  ган 
серумуну  ферментасийайа  уьратмыр.  Индол  ямяля  эятирмир. 
Нювцндян  вя  штаммлардан  асылы  олараг  ЪО
2
,  аммонйак  вя  Щ
2
С 
ямяля  эятирир.  Амил  сцдц  пыхталашдырмыр  вя  онун  реаксийасыны 
дяйишдирмир. Туршу ямяля эятирмякля, глцкоза, арабиноза, декстроза, 
левулоза вя с. ферментасийайа уьрадыр. 
Биоложи сынаг. Бц мягсядля ясасян щинд донузларындан истифадя 
едилир.  Патоложи  нцмунянин  тохумасындан  ялдя  едилмиш  1-2  мл   
мигдарында  суспензйиа,  щинд  донузуна  дяри  алты  цсулла  инйексийа 
олунур.  Щинд  донузу  юлмцр  вя  инйексийадан  8…10  эцн  кечмиш 
йолухдурулмуш  щейвандан  ган  алыныр  (  мянфи  йахуд  шцбщяли  нятиъя 
заманы 20-30 сутка кечмиш тякрар ган алыныр). 
Ган серуму айрылараг 1: 5; 1: 10 ( 1:80-дяк) дурулдулур вя АР 
иля йохланылыр. 
АР-ля  мцсбят  нятиъя  1:5;  1:10  дурултма  дяряъяляриндя  щинд 
донузунун йолухдуьуну мцяййян едир. 
Йолухдурмадан 35…40 сутка кечмиш, щинд донузу юлдцрцлцр 
вя бактериаоложи мцайиня апарылыр. 
Бруселла  нювляринин  тяфриги  методлары.  Бруселлаларын  тяфриги 
мягсядиля,  С-формалы  калонийа  ямяля  эятирян,  тямиз  Бруселла 
културасындан  истифадя  едилир.  Бруселла  нювляринин  тяфригиндя 

 
52 
Трипафлавинля  сынаг,  калонийаларын  криссталлвиолетля  бойанмасы 
методу, термоагглйутинасийа реаксийасы истифадя едилир. 
 

 
53 
Бруселлаларын ясас тяфриги яламятляри 
 
Тестляр 
Б.мелитенсис 
Б.абортус 
Б.суис 
Гида 
мцщитляриндя 
бой 
вермя: 
А)1:25000 фуксинли 
Б) 1:50000 тионинли 
 
 


 
 

– 
 
 
– (+) 

Щ2С ямяля эятирмя 
– 
– 

ЪО2 тялябкарлыьы 
– 
+(-) 
– 
«ТБ» фагына щяссаслыг 
– 

– 
Моноспесифик 
серумла 
аггулитинасий
а  
антимелитенсис 

– (+) 
– 
антиабортус 
– (+) 


 
Гейд: ++ - ани мцсбят нятиъя 
 
+ мцсбят нятиъя 
– мянфи нятиъя 
Сероложи диагностика. Бруселлйозун диагностикасында сероложи вя 
аллергик  диагностика  методлары  (  кцтляви  мцайиняляр  заманы)  бюйцк 
ящямиййятя маликдир. 
-
 
Гара  –  мал,  зебу,  ъамыш.  Йакларын  сероложи  цсулла 
диагностикасында: Аггулйутинасийа реаксийсы (АР), 
Комплементин  бирляшмяси  реаксийасы  (КБР), 
комплементин узунм цддятли бирляшмяси реаксийасы 
(КУБР),    Ъящрайы-Бенгал  антиэени  иля  Пластик 
аггулйутинасийа  реаксийасы;  сцдля  щялэя  реаксийасы; 
иммунодиффузийа реаксийасы (ИДР) 

 
54 
-
 
Гойун,  кечи,  марал,  ат,  дявялярин-  сероложи 
диагностикасында : АР, КБР, КУБР, ),  Ъящрайы-
Бенгал сынаьы; щямчинин аллерэийа сынаьы 
-
 
Донузларын  –  сероложи  диагностикасында:  (КБР; 
КУБР;),    Ъящрайы-Бенгал  сынаьы;  щямчинин 
аллерэийа сынаьы 
-
 
Ит  вя  диэяр  нюв  щейванларын    сероложи 
диагностикасында АР; КБР-дан истифадя едилир. 
Щейванлар  бруселлйоза  эюря  сероложи  методла  15…30  эцн; 
аллерэийа  методу  иля  ися  25…  30  эцн  кечмиш  тякрар  мцайинядян 
кечирилмялидир. 
Нязярдя  сахламаг  лазымдыр  ки,  иняк,  ъамыш  вя  дявяляр 
боьазлыьын истянилян дюврцндя; гойун, кечи вя донузлар доьушдан 1-
2 ай кечмиш; бцтцн нюв ъаван щейванлар ися  4  айлыгдан башлайараг 
бруселлйоза эюря мцайиня едилмялидир. 
Агглцтинасийа  реаксийасы  заманы  хырда  буйнузлу  щейванлар, 
донуз  вя  итлярдя  1:50  вя  даща  йцксяк  титрляр  мцсбят,  1:25  титри  ися 
шцбщяли щесаб едилир. 
Ири буйнузлу щейванларда, атларда вя дявялярдя 1:100 вя йухары 
титрляр мцсбят 1:50 титри ися шцбщяли нятиъя сайылыр. 
Шцбщяли  нятиъя  алынмыш  щейванлар  нязярдя  тутулан  вахтда, 
тякрар йохланылмалыдыр. 
Комплементин  Бирляшмя  реаксийасы  вя  комплементин  узун 
мцддятли  бирляшмя  реаксийасы  йцксяк  спесификлик  ямсалына  малик 
олдуьуна  эюря,  Бруселлйозун  диагнозунда  даща  эениш  истифадя 
олунур. 
Бруселлйозун  диагностикасында,  сцдля  щялэя  реаксийасы  вя  
Ъящрайы-Бенгал  сынаьы  асан  гойулуша  малик  олдуьуна  эюря, 
Байтарлыг практикасында эениш истифадя олунур. 
Сцдля  щялэя  реаксийасыны  апармаг  мягсядиля,  сынаг  шцшясиня 
тюкцлмцш  2  мл  сцдцн  цзяриня  2  дамла,  спесифик  рянэли  антиэен 
(щемотоксилинля  бойанмыш)  ялавя  олунур  вя  гарышыг  45-50  дягигя 
мцддятиня термостатда (38
о
Ъ) сахланылыр. 
Сынаг  шцшясиндки  гарышыьын  цст  щиссясиндя  мави  рянэли  щялэянин 
ямяля эялмяси, Реаксийанын нятиъясинин мцсбят олдуьуну эюстярир. 

 
55 
Ъящрайы-Бенгал сынаьы. (Ъящрайы-Бенгал  антиэени  иля  пластик 
агглцтинасийа реаксийасы) Бруселлйозун тяъили диагностикасында тятбиг 
едилир. Реаксийа 18-30
о
Ъ температура шяраитиндя гойулур. 
Реаксийаны  гоймаг  мягсядиля  мцайиня  едиляъяк  ган 
серумундан микропипет васитясиля 0,3 мл щяъмдя эютцрцляряк, гуру-
тямиш емал олунмуш пластик лювщя цзяриндяки эюзчцйя гойулур. Диэяр 
пипет  васитясиля  ися  0.03  мл  щяъмдя    Ъящрайы-Бенгал  антиэени 
эютцрцляряк  серумун  цзяриня  ялавя  олунур  вя  шцшя  чубугла  йцнэцл 
олараг 4 дягигя мцддятиндя  гарышдырылыр. Нятиъядя  агглутинат ямяля 
эялирся, реаксийа мцсбят щесаб едилир. 
Аллерэик диагностика.  Бу  метод  тясяррцфатларда  спесифик 
аллерэенлярин – бруселлизат, бруселлощидролизат вя бруселлинин тятбигиня 
ясасланыр.    Бруселлин  0.  2  мл  доза  иля  дяри    арасына  йеридилир. 
Инйексийадан  24…  48  саат  кечмиш,  ийнексийа  олунан  йер  палпасийа 
едилир  вя  реасийанын  нятиъяси  мцяййянляшдирилир.  Бруселлйозла  хястя 
щейванларда, илтищаба хас олан йерли реаксийа формалашыр. 
Тяфриги  диагноз.  Бруселлйоз  епизоотоложи,  аллерэийа  вя 
лабораторйиа  мцайиняляринин  нятиъяляриня  ясасланараг,  баласалма  ( 
аборт)  иля  характерлянян  бир  чох  инфексион  хястяликлярдян  тяфриг 
едилмялидир.  Бруселлйоз  гарамалда,  кампилобактериоз  (вибриоз), 
хламидиоз,  щямчинин  трихомоноздан;  гойун  вя  кечилярдя 
кампилобактериоз, 
листериоз, 
хламидиоздан; 
донузларда 
ися 
лептоспироздан  тяфриг  едилмялидир.  Хястялийи  миколожи  вя  щистоложи 
мцайинялярин  кюмяйиля  кюбяляк  зящярлянмяляриндян  дя  (бу  заман 
боьаз щейваларда аборт баш верир) тяфриг етмяк лазымдыр. 
 
Мцалиъя.  Бруселлйоз  заманы  бир  гайда  олараг  мцалиъя 
апарылмыр. Хястя щейванлар кясимя эюндярилир. 
Иммунитет.  Пейвянд  едилмиш  щейванларда,  Бруселлйоз  ялейщи 
иммунитет эеъ йаранмагла, зяиф эярэинлийя малик олур. 
Хястялик ялейщиня формалашан иммунитет ики фазадан ибарятдир. 
а)Инфексион- Гейри стерил иммунитет. 
б)постинфексион – стерил иммунитет. 
Бу  фазаларын  мцддяти,  Бруселлаларын  организмдя  йашама  вя 
сахланма мцддятиндян асылыдыр. 

 
56 
Бруселлйозун 
спесифик 
профилактикасы 
мягсядиля, 
зяифагглцтиноэен  Бр.абортус-82  штаммындан  щазырланмыш  ваксин 
даща эениш  истифадя олунур. Бу ваксинля ясасян, хястялийя эюря гейри  
саьлам  тясяррцфатларда  ири  буйнузлу    щейванлар,  мювъуд  тялимат  вя 
план ясасында пейвянд олунур. 
Бу  мягсядля  бязян  Бр.абортус-19  вя  104М  штаммларындан 
щазырланмыш ваксинлярдя ишлядилир. 
Хырда буйнузлу  щейванларын профилактик иммунизасийасы цчцн, 
гейри-саьлам  тясяррцфатларда  Бр.абортус-19  вя  Бр.мелитенсис  Рев-1 
Штаммларындан  щазырланмыш  ваксинляр  ишлядилир.  Хястя  щейван 
айрылараг,  изолйаторда  йерляшдирилир  (диагнозу  дягигляшдирмяк 
мягсядиля,  ган  алынараг,  лабораторийайа  эюндярилмялидир.)  вя  
тювлядя  ъидди  дезинфексийа  тядбирляри  щяйата  кечирилмялидир.  Саьлам 
тясяррцфатлара,  диэяр  тясяррцфатлардан  эятирилян  щейванлар  1  ай 
карантиндя сахланылмалы вя мцтляг сероложи мцайиняляр (АР вя КБР) 
апарылмагла Бруселлйоза эюря йохланылмалыдыр. 
Бруселлйоза  эюря  гейри-саьлам  тясяррцфатларда,  саьламлашдырыъы 
тядбирлярин  щяйата  кечирилмяси    вя  инсанларын  хястялийя  йолухмасынын 
гаршысынын  алынмасы,  Бруселлйозла  мцбаризядя  ян  ваъиб  тядбирлярдян 
сайылыр. 
Бруселлйоз гейдя алынан тясяррцфат вя йашайыш мянтягяси, гейри-
саьлам елан олунур вя ъидди мящдудлашма тядбирляри щяйата кечирилир. 
Тясяррцфат  дахилиндя  щейванларын  груплашдырылмасы,  йени 
щейванларын тясяррцфата эятирилмяси вя йа кянара чыхарылмасы, щейван 
мяншяли ярзаг мящсулларындан истифадя вя с. 
Профилактика 
вя 
мцбаризя 
тядбирляри. 
Бруселлйозун  
Профилактикасынын 
ясасыны 
комплекс 
 
Байтарлыг-санитарийа 
гайдаларынын  йериня  йетирилмяси,  тясяррцфат  вя  фермаларын  инфексийа 
тюрядиъисиндян горунмасы тяшкил едир. 
Бу мягсядля щяр бир фермада, Байтарлыг вя Санитарийа тяйинатлы 
обйектляр, аваданлыглар тямин олунмалыдыр. 
Байтарлыг 
мцтяхяссисляринин 
разылыьы 
олмадан, 
саьлам 
тясяррцфатлара,  диэяр  тясяррцфатлардан  вя  йашайыш  мянтягяляриндян  
щейванларын  эятирилмясиня  иъазя  верилмир.  Саьлам  тясяррцфатларда, 
систематик  олараг,  щяр  ил  кцтляви  мцайиняляр  апарылмалыдыр.  Мцайиня 

 
57 
заманы,  Бруселлйоза  шцбщя  йарадан  сябяб  мейдана  чыхарса,  щямин 
штаммларындан щазырланмыш ваксинлярдян истифадя едилир. 
Бр.абортус-19 штаммындан олан ваксин йцксяк иммуноэенлийя 
малик  олмасына  бахмайараг,  бязи  мянфи  ъящятляри  мцяййян 
едилмишдир. 
Беля  ки,  бу  ваксинля  пейвянд  едилмиш  щейванларын  ганында 
йаранмыш агглцтининляр вя комплементбирляшдириъи антиъисимляр узун 
мцддят галыр ки, бу да беля щейванларда мцайиня заманы бир нечя ил 
сероложи  реаксийаларын мцсбят нятиъя вермяси иля юзцнц бирцзя верир вя 
беля  олдугда  Бруселлйоза  тябии  йолухмуш  щейванларын  ашкар 
олунмасында чятинликляр мейдана чыхыр. 
Байтарлыг  мцтяхяссисляринин  хцсуси  нязаряти  алтында  щяйата 
кечирилмялидир. 
Хястялийя эюря гейри-саьлам тясяррцфатларда, гойун вя кечилярин 
саьылмасына  иъазя  верилмир.  Гырхым  заманы  ялдя  олунмуш  йун  ися 
йыьылараг кип баьланыр вя йуйулма сехиня эюндярилир. 
Бруселлйозла  хястя  щейванларын  тясяррцфатда  15  эцндян  артыг 
сахланылмасына йол верилмямялидир. 
Хястя  щейванлар  тяъридханада  сахланылыр  вя  кясилмяси  цчцн  ят 
комбинатына тящвил верилир. 
Бруселлйоза  эюря  гейри-саьлам  яразилярдя,  Профилактиканын 
иммунизасийа  методундан  истифадя    олунур.  Бу  мягсядля  мювъуд 
ваксинляр, мцвафиг тялимат ясасында ишлядилир. 
Гейри-саьлам  тясяррцфатларда  карантин  вя  мящдудлашма 
тядбирляри гойулур. 
Тясяррцфатларда  бцтцн  саьламлашдырма  тядбирляринин  йериня 
йетирилмяси,  мцайинялярин  (сероложи  вя  аллерэик)  нятиъяляринин  мянфи  
олмасы, 
байтарлыг, 
тибб 
мцтяхяссисляринин 
вя 
тясяррцфат 
нцмайяндясинин  иштиракы  иля  тяшкил  едилмиш  комиссийанын  цмуми 
гярары  ясас  эютцрцляряк,  тясяррцфат  саьлам  елан  едилир  вя 
мящдудлашма тядбирляри эютцрцлцр. 
Инсанларын  тящлцкясизлийинин  тямин  едилмяси  цчцн,  ян  башлыъа 
шярт,  кянд  тясяррцфаты  щейавнлары  арасында  Бруселлйозун  ляьв 
олунмасыдыр. 

 
58 
Бруселлйоза 
эюря 
саьлам 
тясяррцфатларын, 
инфексийа  
тюрядиъисиндян горунмасы олдугъа ваъиб сайылыр. 
Гейри-саьлам яразилярдя щейванларын сероложи вя аллерик тестлярин 
кюмяйи  иля  мцайиняси,  инсанларын  Бруселлйоза  йолухмамасы 
бахымындан диггят мяркязиндя олмалыдыр. 
Щейван  мяншяли    ярзаг  мящсулларынын  (хцсусиля  сцд  вя  сцд 
мящсулларынын)  зярярсизляшдирилмяси  (сцд  вя  сцд мящсулларынын  уйьун 
олараг  гайнадылмасы  вя  Пастеризасийасы),  щазыр  брынзанын  2  айдан, 
пендирин  ися  3  айдан  аз  олмайараг  дузда  сахланылмасы  ваъиб 
ящямиййятя маликдир. 
Щейван  сахланан  йерлярдя  пейинин  вя  атылмыш  баланын  дцшдцйц 
йерин 2%-ли формалдещид мящлулу, 20%-ли хлорлу ящянэ мящлул, 2-3%-
ли  карбол туршусу иля зярярчизляшдирилмяси дя инсанларын тящлцкясизлийи 
бахымындан хцсусиля диггят мяркязиндя олмалыдыр. 
Бруселлйоза  эюря  гейри-саьлам    яразилярдя,  щамиля  гадынларын 
хроники  хястяликлярдян,  ревматизм,  бюйряк  вя  цряк  хястяликляриндян 
язиййят  чякян  инсанларын  щейвандарлыг  тясяррцфатларында  фяалиййят 
эюстярмяляри йол верилмяздир. 
Щейвандарлыг  тясяррцфатларында  чалышан  диэяр  инсанларын  ися 
хцсуси  эейим  формалары  вя  дезинфексийа  васитяляри  иля  тямин  едилмяси 
ваъиб сайылыр. 

 
59 
МАНГО  (Мalleus) 
 
 
Манго  -  тякдырнаглы  щейвналарын  хроники  эедишли  инфексион 
хястялийи  олуб,  селик  гишалар,  дяри  юртцйц  вя  дахили  органларда  иринли 
йаралара  чеврилян  характерик  дцйцнлярин  мейдана  эялмяси  иля 
сяъиййялянир. 
Тарихи    мялумат.  Манго  щаггында  илк  гейдляр,  бизим  ерадан 
габаг ЫВ ясрдя Аристотеля мяхсусдур. Хястялийин тюрядиъиси, илк дяфя 
1882-ъи илдя Леффлер вя Шйутс тяряфиндян кяшф едилмишдир. 
1891-ъи илдя рус алимляри Х.И.Челман вя О.И. Калнинг тяряфиндян 
диагностик  препарат  олан  Маллеин  щазырланмыш,    1907-ъи  илдя  ися 
Алманийада  А.Шйутс  вя  Шуберт  тяряфиндян  хястялийин  диагнозу 
мягсядиля  КБР-ъы  тяклиф  едилмишдир.  С.Н.Вишеллески,  Н.Й.Тсветков, 
Д.С.Руйунсев,  Н.Д.Балл,  К.Г.Бол  вя  с.  хястялийин    тядгиги  иля 
мяшьул олан эюркямли алимлярдир. 
Манго  дцнйанын  бир  чох  юлкяляриндя  гейдя  алынмышдыр. 
Щазырда  хястялик  яксяриййят  Асийа  вя  Африка  юлкяляриндя  даща  чох 
мцшащидя олунур. 
Русийада  апарылан  систематик  мцбаризя  нятичясиндя,  1940-ъы 
илдян демяк олар ки, хястялик там ляьв олунмушдур. 
Хястялийинин тюрядиъиси – Псеудомонас маллеи-дир.  
Бруъеллаъеае аилясиня мяхсусдур. 
Амил  –  щярякятсиз,  спор  ямяля  гятирмяйян,  граммянфи  чюпляр 
олуб (1…5) х (0,3…0,8) мкм юлчцйя маликдир. 
Тюрядиъи  аеробдур.  Амили  културалашдымаг  мягсядиля  37
0
  С 
температур,  пЩ  7,0-7,2  ЯПА,  2,5%-ли  глисеринли  ЯПБ,  еляъя  дя 
глисеринли  –  картофлу  гида  мцщитляриндян  истифадя  едилир.  Глисеринли-
картоф гида мцщити, тюрядичи цчцн електив гида мцщити щесаб  олунур. 
Давамлыьы.  П.маллеи  аз  давамлыдыр.  Амил  Эцняш  шцаларынын 
тясири  алтында  24  саата,  80
0
  с  температурда  5  дягигя,  55
0
  С 
температурда  10 дягигя, 100
о
 С-дя ани олараг мящв олур. 
Гурумуш бурун ахынтысында 7-15 эцн, суда вя иринли материалда 
14-30  эцн  сидикдя    -4  саат  кечмиш  тюрядичи  йашама    габилиййятини  
итирир. 

 
60 
Амил дезинфексийа едиъи васитялярин тясири алтында гыса мцддятдя 
мящв олур. 
Микроб  5-10%-ли хлорлу  ящянэ 3-5%-ли натриум гялявиси, 5%-ли 
формалин,  3%-ли  карбол  туршусу  мящлулларынын  тясириня  чох  щяссас 
олмагла, Сулеймани вя Лизол мящлулларынын тясириня дя давамсыздыр. 
Епизоотоложи мялуматлар. Хястялийя ясасян тякдырнаглы щейванлар 
тутулур. Надир щалларда ися кеъи вя дявялярдя хястялийя йолухур. 
Бязян  шир  вя  пялянгляр  дя  хястялийя  тутулур.  Тябии  шяраитдя 
Мангойа  инсанлар  да  щяссасдырлар.    Лабораторийа  щейванларындан 
щинд  донузу,  ада  дювшаны,    пишик,  ъюл  сичанлары  хястялийя    щяссаслыг 
эюстярир. 
Хястялик тюрядиъисинин ясас мянбяйи  Манго иля хястя щейванлар 
сайылыр. 
Хястяляр  бурун  ахынтысы  вя  дяри  зядялянмяляринин  секрети  иля 
бактерийалары ятраф мцщитя йайыр. Саьлам щейванлар, ясасян хястялярля 
бирликдя сахланылма шяраитиндя  йолухурлар. 
Хястялик    тюрядиъисинин  йайылмасында,  йем,  су,  пейин,  хидмят 
яшйалары вя.с. мцщцм  рол ойнайыр. 
Манго    хястялийи  заманы  йолухма  контакт,    алиментар  вя 
чинсиййят  органлары  васитясиля  щяйата  кечир.  Хястялийя  илин  бцтцн 
фясилляриндя тясадцф едилир. 
Щейванларын  сахланылма  шяраити,  хястялийин    баш  вермяси  вя 
йайылмасында мцщцм рола маликдир. 
Сахлама  заманы  зоогигийеники  тялябляр  нормативя  уйьун 
олмадыгда хястялик сцрятля йайылыр. 
Беля  ки,  атларын  сых  вя  вентилйасийасы  олмайан  тювля  шяраитиндя 
сахланылмасы  заманы,  хястялик  интенсив  йайылма  характериня  малик 
олур. 
Хястялийин баш вермясиндя харичи мцщит амилляринин дя мцстясна 
ящямиййяти вардыр. 
Харичи  мцщит  факторларынын  тясири  иля  амил  тез  мящв  олдуьуна 
эюря, отлар шяраитиндя Манго инфексийасы эеъ инкишаф едир. 
Манго  Спородик,  бязи  щалларда  ися  Епизоотийа  формасында 
юзцнц бирузя верир. 

 
61 
Инсанлар адятян хястялийя тутулмуш щейванларла, ейни заманда  
хястяликдян  юлмцш  щейван  ъясяди  иля  тямасда  олдугда  йолухурлар. 
Йолухма, тюрядиъи иля  сирайятлянмиш йун, дяри мямулатлары, щямчинин 
йем  нцмуняляри  иля  дя  щяйата  кечя  билир.  Инсанларда  йолухма 
зядялянмиш  дяри  вя  селик  гишалар  васитясиля,  алиментар  вя  аспирасион 
йолларла  тюрядиъинин  организма  дахил  олмасы  заманы  баш  верир. 
Хястялийин  баш  вермясиндя  инсан    организминин  иммун  статусунун 
позулма фону ясас рол ойнайыр. 
Yüklə 1,28 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   26




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin