Защир ялясэяров



Yüklə 1,28 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/26
tarix16.02.2017
ölçüsü1,28 Mb.
#8548
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   26

Тяфриэи 
диагноз. 
Бактериоложи 
мцайинянин 
нятиъясиня 
ясасланараг, хястялийи Псевдотуберкулйоздан тяфриг етмяк лазымдыр. 
Мцалиъя.  Вярямля  хястя  щейванлар  мцалиъя  едилмир.  Хястяляр 
юлдцрцлцр вя зярярсизляшдирилир. 
Хяздярили    щейванларын вярями  заманы  ися  мцалиъя  апарылыр.  Бу 
мягсядля,  щяр  кг  ъанлы  кцтляйя  10  мгр  дозада,  2-3  ай  мцддятиндя 
Тубазид  йемя  гатылараг  щейванлара  верилир.  Вярямин  мцалиъясиндя 
стрептомисин,  фтивазид,  ПАСТ  (Парааминсалисил  туршусу)  вя  с.еффектли 
препаратлар щесаб едилир. 
Иммунитет. Вярям заманы йаранан иммунитет гейри-стерилдир. 
Гейри-стерил иммунитет микобактерийаларын организмдян кянар 
едилмяси мярщялясинядяк давам едир. Вярямдя Фагоситоз натамам 
характеря малик олмагла, Фагоситляр тяряфиндян удулмуш (тутулмуш) 
микобактерийалар  мящв  олмур.  Вярямдя  комплементбирляшдириъи 
антителляр  вя  аггулитининляр,  организмин  иммун  мцдафиясиндя 
мцщцм рол ойнайыр. 
Хястялярдя вярям Просесинин инкишафы, Мяркязи-Синир системинин 
гыъыгланмасына сябяб олур. 
Она  эюрядя  вярям  тюрядиъисиня  организмин  щяссалыьы  спесифик 
олараг  йцксялир  вя  бунун  нятиъясиндя  аллерэийа,  микобактерийаларын 
организмя дахил  олмасындан бир нечя щяфтя сонра баш верир. Вярямин 
спесифик  профилактикасы  мягсядиля  щазырланмыш  БСЖ  ваксини,  йцксяк 
иммуногенлик  хцсусиййятиня  малик  олмагла  тиббдя  мцвяффягиййятля 
ишлядилир. 

 
87 
 Байтарлыгда  бу  ваксиндян  истифадя  едилмир.  Она  эюря  ки, 
иммунизасийа  едилмиш  щейванларда  узун  мцддят  аллерэик  вязиййят 
мцшащидя  едилир  вя  беля  щейванлары  аллерэийалы  хястя  щейванлардан 
фяргляндирмяк гейри-мцмкцн олур. 
Профилактика  вя  мцбаризя  тядбирляри.  Тясяррцфатларын  вя 
фермаларын 
хястяликдян 
горунмасы 
мягсядиля, 
щейванларын 
йердяйишмясиня,  груплашдырылмасына  вя  еляъя  дя  щейвандарлыг 
мящсулларынын пайланмасына Дювлят Байтарлыг хидмяти ъидди нязарят 
етмялидир. 
Тясяррцфата  йени  эятирилмиш  щейванлар  1  ай  мцддятиндя 
Профилактик карантиндя сахланылмалы, вярямя эюря аллерэийа сынаьы иля 
йохланылмалыдыр. 
Вярямля  хястя  инсанларын  (ишчилярин)  щейванлара  хидмят 
эюстярилмясиня 
йол 
верилмямялидир. 
Вярямя 
эюря 
саьлам 
тясяррцфатларда  вя  йашайыш  мянтягяляриндя  щяр  ил  клиники  мцайиня 
апарылмалы вя плана уйьун олараг ири буйнузлу щейванларда илдя ики 
дяфя (йазда вя пайызда) туберкулинизасийа сынаьы гойулмалыдыр. 
Ики айлыгдан етибарян ися бузовлар, донуз груплары вя гушларда 
илдя 1 дяфя мцайиня апарылмалыдыр. 
Атларын, узунгулаг, гойун вя кечилярин мцайиняси Епизоотоложи 
эюстяриъиляря ясасян апарылыр. 
Апарылан  мцайиняляр  нятиъясиндя  вярямля  хястя  щейван  гейдя 
алынан  тясяррцфат,  гейри-саьлам  елан  едилир  вя  комплекс 
мящдудлашма тядбирляри щяйата кечирилир. 
Бунунла  ейни  вахтда  саьламлашдырма  тядбирляри  планы 
щазырланараг тясдиг олунур. 
Вярямя  эюря  гейри-саьлам  тясяррцфатда,  туберкулин  сынаьына 
мянфи реаксийа вермиш, гарамалдан алынан балалар изолйасийа едилир, 2 
айлыгдан  етибарян  туберкулинизасийа  сынаьы  мцсбят  нятиъя  верянляри 
кюкялдир вя кясимя верирляр. 
Мянфи  нятиъя  верянляри  ися  35-40  эцнлцк  фасиля  иля  2  дяфя 
йохлайыр,  3  айдан  сонра  ися  щямин  щейванлар  йенидян  вярямя  эюря 
мцайиня едилир. 
Вярямя  эюря  гейри-саьлам  гушчулуг  вя  донузчулуг 
тясяррцфатларында,  хястя  гушлар  вя  донузлар  кясимя  эюндярилир. 
Диэярляри  ися  35-40  эцнлцк  фасиля  иля    мцайиня  едилир.  Саьлам  гушлар 

 
88 
йумуртадан кясилдикдян сонра  кясимя эюндярилир. Алынмыш йумурта 
чюряк-булка мямулатларынын биширилмясиндя истифадя олунур. 
Профилактика  мягсядиля  систематик  олараг  дезинсексийа  вя 
дератизасийа тядбирляри щяйата кечирилмялидир. 
Хястялик  дюврцндя  ъари  дезинфексийанын  апарылмасы  олдугъа 
ваъибдир. Бунун цчцн 3%-ли натриум эялявиси, 3%-ли формалдещид, 5%-
ли  хлорлу  ящянэ,  2%-ли  метафос,  10%-ли  бирхлолу  йод  мящлулундан 
истифадя етмяк мягсядяуйьундур. 
Тябабятдя  вярямя  гаршы  мцбаризядя  Профилактик  мягсядиля, 
цмум Дювлят вя хцсуси-тибби тядбирляринин щяйата кечирилмяси башлыъа 
вязифядир. 
Илк  нювбядя  йашайыш  шяраитинин  йахшылашдырылмасы,  ямяк 
шяраитинин  саьламлышдырылмасы,  вярямля  хястялярин  тяъридолунмуш 
мянзилдя  йерляшдирилмяси,  шящярлярин  вя  еляъя  дя  диэяр  йашайыш 
массивляринин йашыллашдырылмасы гаршыйа гойулмалыдыр. 
Даща  сонра  ихтисаслашдырылмыш  вярямялейщи  диспансерлярин 
рящбярлийи вя иштиракы иля мцалиъя-профилактика вя санитар-епидемиоложи 
тядбирляр,  плана  уйьун  олараг  щяйата  кечирилмялидир.  Шящяр  вя 
кяндлярдя ящали арасында илдя ики дяфя, флйографийа методу иля кцтляви 
олараг мцайиня апарылмалыдыр. 
Ушагларда  3  (цч)  айлыгдан  етибарян,  Туберкулиндя  аллерэийа 
сынаьы (Манту сынаьы) гойулмалыдыр. 
Мянфи  нятиъя  заманы,  сынаг  1  илдя  ики  дяфя  тякрар  едилир.  4 
йашадяк олан ушагларда, сынаг илдя бир дяфя щяйата кечирилир. 
Бир гайда олараг, тез-тез вя узун мцддятли грип, пневмонийа, 
ити  респиратор  хястяликляр,  бронхит  заманы,  инсанлар  рентэен 
мцайинясиндян кечирилмялидир. 
Вярямля  мцбаризядя,  ушаг  баьъалары  вя  ушаг  евляриндя, 
интернат-мяктяблярдя,  ушаг-саьламлыг  мяркязляриндя  вя  с.  чалышан-
фяалиййят эюстярян шяхслярин илдя  1-2 дяфя мцайиня олунмасы мцщцм 
ящямиййят кясб едир вя олдугъа ваъибдир. 
Вярямин  Профилактикасы  мягсядиля,  Санитар-Епидемийаялейщи 
режимя ъидди риайят олунмасы, башлыъа вязифядир. 
Оргиназмин  гейри  щяссаслыьынын  йцксяк  сявиййядя  тямин 
олунмасында,  ящалинин  кцтляви  олараг  дири  БСЖ  ваксини  иля  спесифик 
иммунизасийасы  бюйцк  рола  маликдир.  Вярямя  гаршы  йени  доьулмуш 
кюрпяляр  5-7-ъи  эцнцндя  бирдяфя  пейвянд  олунур.  Реваксинасийа  7 

 
89 
(мяктябин  Ы  синфиндя),  12  вя  17  йашларында,  щятта  30  йашадяк  олан 
фярдлярдя щяйата кечирилир. 
Реваксинасийа,  Манту  сынаьына  мянфи  реаксийа  верян,  клиники 
саьлам инсанларда апарылмалыдыр. 

 
90 
ДЯВЯЛЯРИН ТАУНУ 
(Зооантропоноз таун) – Пестис ъамелорум 
 
Дявялярин тауну инфексион хястялик олуб, щеморрожи лимфаденит, 
аь ъийярлярин зядялянмяси, мцхтялиф орган вя тохумаларда чох сайлы 
гансаьынтыларынын мейдана чыхмасы яламятляри иля характерлянир. 
Тарихи мялумат. Хястялик дцнйанын яксяриййят юлкяляриндя гейд 
алынмышдыр.  Эямириъилярин  таун  оъаьы  Асийа,  Африка  вя  Америкада, 
еляъя  дя  кечимш  ССРИ-нин  шярг  вя  ъянуб-шярг  реэионларында 
мцшащидя олунмагла инсанлар вя дявяляр цчцн тящлцкя йарадыр. 
Хястялийин  тюрядиъиси  –  Йерсиниа  пестис.  Ентеробаътериаъеал 
аилясинин Йерсиниа ъинсиня мяхсусдур. 
Амил, Грам мянфи чюпляр олуб ( 0, 5 …1,0) х ( 1,0 …2,0) мкм 
юлчцйя маликдир. 
Й.Пестис  анилин  бойалары  иля  йахшы  бойаныр,  биполйар  бойанма 
тюрядиъи цчцн характерикдир. 
Амил  зяриф  капсула  ямяля  эятирир,  щярякятсиздир  (  эамчылары 
йохдур), спор ямяля  эятирмир. 
ПЩ  6,9-7,1  олан  ади  гида  мцдитляриндя  йетишдирилир. 
Културалашдырылма  заманы  оптимал  температур  28
0
С  тямин 
олунмалыдыр. 
Эцълц  екзо  вя  ендотоксин  тюрядиъийя  аид  олмагла,  еритроситляри 
щемолизя уьрадыр. 
Мцряккяб  антиэен  структуруна  маликдир  (  10  антиэени 
мялумдур). 
Давамлылыьы. Тюрядиъи йцксяк температур вя гуруманын тясириня 
щяссасдыр. 
Амил гайнама заманы 1 дягигя, 60
0
С температурда 1 саатдан 
сонра мящв олур. 
5%-ли  лизол  мящлулу,  2-10  дягигя,  5%-ли  фенол  мящлулу  5-10 
дягигя, мцддятиндя тюрядиъини юлдцрцр. 0
0
С температурда амил, 6 ай 
ярзиндя мящв олмур. 

 
91 
Й.пестис- тахылда 40 суткайадяк, торпагда 7 айадяк, дузланмыш 
дявя ятиндя 5 айадяк, хястяликдян юлмцш  ъясядля 18 айадяк йашама 
габилйийятини сахалйыр. 
Епизоотоложи 
мялуматлар. 
Инфексийа 
тюрядиъисинин 
тябии  
резервуары  –  эямириъиляр  щесаб  олунур.  Хястялийя  300  нювдян  чох 
эямириъи тутулур. Дявялярдян башга, ев щейванларындан-гйоун, кечи, 
донуз, пишик вя узунгулаглар хястялийя тутулурлар. 
Тябии  олараг    дявялярдя  хястялийя  тутулма,  таунла  йолухмуш 
эямириъилярин  тямасда  олмасы  вя  дявяляри    дишлямяси  сайясиндя  баш 
верир. 
Тюрядиъи  иля  сирайятлянмиш    йем  нцмунясинин  (  от  вя  тахыл) 
алиментар гябулу  заманы да йолухма баш верир. 
Хястялийя  тутулмуш  дявяляр,  тюрядиъини,  бурун  ахынтысы,  йара 
нащиййясиндян  ганахма  иля,  атылмыш  бала  (  аборт),  сцд  вя  сидик 
васитяси иля хариъя ифраз едирляр. 
Инсанлар  тябии  шяраитдя  хястялийя  щяссас  омлагла,  йолухма 
ясасян  хястялийя  тутулмуш  щейванларын  ят  вя  сцд  мящсулларындан 
истфиадя едян заман баш верир. 
Инсанларын  йолухмасында  щямчинин  таунлу  эямириъиляр  мцщцм 
рол ойнайыр. 
Патоэенез.  Организмя  дахил  олмуш  патоэен  амил  (Йерсиниа 
пестис),  реэионар  лимфа  дцйцнляриндя  локализасийа  едир  вя  орада 
илтищаби  щеморрожи-некротики  просес  баш  верир.  Нятиъядя  щематоэен 
йолла тюрядиъи диэяр лимфа дцйцнляриня йайылыр. 
Хястялик  тюрядиъисинин  токсики  тясири  нятиъясиндя  Паренъиматоз 
органларда  вя  цряк  язялясиндя  деэе  нератив  дяйишикликляр,  еляъя  дя 
ган саьынтылары мейдана чыхыр. 
Хястялик  нятиъясиндя  аь  ъийярлярдя  илтищаб  просеси,  яввялъя 
серозлу-щеморрожи, сонра ися некротики характеря малик олур. 
Хястялик  тюрядиъисинин  йцксяк  дозасы  иля  йолухма  заманы, 
фярдлярдя  лимфатик  барйер  зяиф  олдугда,  микроблар  гана  кечир  вя 
щеморрожи-септисемийа инкишаф едир. 
Эедиши вя клиники яламятляри.  Инкубасийа  дюврц  1-6  эцндцр. 
Инсанларда бу дювр 207 эцндцр. 

 
92 
Хястялик  ити,  йарым  ити  вя  хроники  эедишата  малик  олмагла, 
септики, аь ъийяр вя бубонн формасында юзцнц бирузя верир. 
 
Хястялик ити эедиш заманы 2 эцндян 8 эцнядяк давам едир. Бу 
заман  хястялярдя  гыздырма,  щалсызлыг,  иштащанын  итмяси,  эювшямя 
актынын  дайанмасы,  нябзин  тезляшмяси  вя  аритмийа  мейдана  чыхыр. 
Боьаз щйеванларда ися аборт баш верир. 
Аь ъийярлярин зядялянмяси нятиъясиндя тяняффцс тезляшир юскцряк, 
бурун бошлуьундан ахынты мцшащидя едилир. 
 
Ити эедиш заманы, сятщи лимфа дцйцнляри бюйцйцр вя аьрылы олур. 
Дявялярдя  хястялийин  хроники  эедиши,  бир  гайда  олараг  саьалма 
иля нятиъялянир. 
Хястялийя  йолухмуш  инсанларда  гыздырма,  щалсызлыг,  нябзин 
тезляшмяси вя аритмийа яламятляри характерик сайылыр. 
Патоложи-Анатомик  Дяйишикликляр.  Хястялик  нятиъясиндя  орган 
вятохумаларда чохсайлы ган саьынтылары гейдя алыныр. Аь ъийяр , гара-
ъийяр, далаг вя цряк ганла долу олур. Лимфа дцйцнляри щиперплазийайа 
уьрайыр. 
Паренхиматоз  органларда    деэенератив  дяйишикликляр,  аь 
ъийярлярдя – пневмонийа мцшащидя олунур. 
Диагноз. 
Хястялийя 
диагноз 
епизоотоложи 
мялуматлар, 
епидемиоложи вя клиник хяритя ясас эютцрцляряк, патоложи-анатомики вя 
бактериоложи тядгигатлар нятиъясиндя гойулур. 
Патоложи Материал. Хястялийин лаборатор диагностикасы мягсядиля 
юлмцш щейванын ъямдяйи, йахуд лимфа дцйцнляри, аь ъийяр, гараъийяр, 
далаг, цряк вя с.шяхси профилактика тядбирляриня ъидди ямял едилмякля 
эютцрцляряк эюндярилир. 
Щейван  дири  икян  лабораторийайа  ган  вя  сидик  нцмуняляри 
эюндярилир. 
Лабораторийада  бцтцн  тядгигатлар  таунялейщи    стансийаларын 
ишчиляри иля бирэя щяйата кечирилир. 
Лабораторийайа  гябул  едилмиш  патоложи  нцмуня  бактериоложи 
схем ясасынд смцайиня олунур. Бу мягсядля:  
Микроскопийа.  Щазырланмыш  йахма  Грам  цсулу  вя  метилен 
абысы иля бойанараг микроскопийа апарылыр. 

 
93 
Патоложи  материалдан  нумуня  эютцрцляряк,  гида  мцщитляриня 
якилир, ятмиз култура айрылыр вя идентификасийа едилир. 
Биоложи  сынаг  мягсядиля,  тюрядиъинин  айрылмыш  културасы  иля  аь 
сичан  вя  щинд  донузу  йолухдурулур.  Айрылмыш  културанын 
идентификасийасы,  таун  микробунун  морфоложи,  културал,  ферментатив, 
фаголизабил,  аггулитинабил  хцсусиййятинин      юйрянилмяси  ясасында 
щяйата кечирилир. 
Амили  эямириъилярин    псевдотуберкулйозунун  тюрядиъисиндян 
тяфриг етмяк ваъибдир. 
Тяфриги  Диагноз.  Дявялярин  тауну  гара-йарадан  (клиники 
яламятляр 
вя 
бактериоложи 
анализин 
нятиъяляриня 
ясасян), 
трипанозомоздан тяфриг олунур. 
Иммунитет. Таунла хястя щейвналар саьалдыгдан сонра, онларда 
иммунитет йараныр. 
Хястялийин  спесифик  профилактикасы  мягсядиля  тяклиф  олунмуш 
авирулент штаммдан щазырланмыш дири ваксин. Йашлы дявяляря  дяриалты 
иммунизасийа  апарылыр  вя  6  айадяк  иммунитет  йараныр.  Инсанларда 
иммунопрофилактика васитяси йохдур. 
Профилактика  вя  мцбаризя  тядбирляри.  Гейри-саьлам  районларда 
хястялийя гаршы мцбаризя иши, дезинсексийа вя дератизасийа, санитарийа-
эиэийена тядбирляринин апарылмасы, ъямириъилярин артым  динамикасынын 
юйрянилмяси,  ъямириъилярн  вя  кечириъи  факторларын  (эяня)  бактерриоложи 
мцайиняси ясасында систематик олараг щяйата кечирилир. 
Гейри-саьлам тясяррцфатларда, дявя сцдц йалныз гайнадылдыгдан 
сонра, гида амили олараг истфиадя олуна биляр. 
Дявя йунунун емалы вя няьл едилмяси гяти гадаьан олунмагла, 
тясяррцфатларда  гейдя  алынмыш  хястя  вя  хястялийя  шцбщяли  щейванлар 
тяъили айрылараг зярярсизляшдирилир, ъясяд дяри иля бирэя йандырылыр. 
Яразидя ятраф мцщитдя тямизлямя ишляри вя дезинфексийа апарылыр, 
эямириъиляр  мящв  едилир.  Гейри-саьлам  мянтягялярдя  саьлам 
щейванлар таунялейщи ваксинля иммунизасийа едилир. 
Яэяр  ъямириъиляр  арасында  таун  епизоотийасы  мювъуддурса  вя 
онлар ляьв едилмямишся, дявяляр 6 айдан сонра реваксинасийа олунур. 
Хястялик заманы карантин, эямириъиляр арасында таун епизоотийасынын 
кясилмясиндян 60 эцн сонра эютцрцлур. 

 
94 
Инсанларда  тящлцкясизлийин  ятмин  едилмясиндя,  санитарийа-
эиэийена  гайдаларына,  шяхси  профилакткиайа  ъидди  ямял  олумнасы 
ваъибдир.  Хястялик    заманы  лабораторийа  мцайиняляри    хцсуси 
мцщитлярдя апарылмагла, шяхсляр таун ялейщи эейим формасы иля тямин 
олунмалыдыр. 
 
НЕКРОБАКТЕРИОЗ (Nekrobakteriosиs
 
Инфексион хястялик олуб, дяри юртцйц, ятрафларын, селикли гишаларын, 
бязи  щалларда  паренхиматоз  органларын  иринли-некротики  зядялянмяси 
иля  характеризя  олунур.  Хястялик  нятижясиндя  аьыз  апараты,  йелин  вя 
жинсиййят  органларынын,  язялялярин,  щямчинин  дигяр  орган  вя 
тохумаларын  зядялянмяси  щалларына  раст  эялинир.  Хястялийя  яксяриййят 
юлкялярдя тясадцф олунур. 
Тарихи  мялумат.  Некробактериозун  инфексион  характеря  малик 
олмасы 1858-жи илдя мялум олмушдур. ХЫХ ясрин 60-жы илляриндя Италйа 
вя Франсада хястялик  гейдя алынараг, гойунларын «дырнаг хястялийи» 
ады  иля  адландырыл-мышдыр.  Сонракы  дюврлярдя  хястялийин  клиники 
яламятляринин  характериня  ясасланараг,  бир  сыра  адларда  (Дырнаг 
жцрцмяси;  гангренозлу  дерматит;  некротики  вя  дифтерики  стоматит; 
додаг  кечяллийи;  гойунларын  йолухужу  аьсаглыьы;  вя  с.) 
адландырылмышдыр. 
Некробактериозун тюрядижиси илк дяфя 1881-жи илдя Алман алими 
Р.Кох тяряфиндян   мцяййян едилмишдир.  
1884-жц  илдя  ися  хястялийин  тюрядижиси,  Алман  бактериологу 
Лоффлер тяряфиндян ятрафлы тясвир едилмишдир. Данимаркалы алим Б.Банк 
1890-жы илдя хястялик тюрядижисинин тямиз културасыны ялдя етмишдир.  
Шморл  ися  тямиз  култураны  1891-жи  илдя  ялдя  етмишдир.  1932-жи 
илдя А.Г. Ревнивых F.nekrophorum-ун Некробактериоз хястялийинин 
сярбяст  етиоложи  амили  олмасыны  сцбут  етмишдир.  Хястялийин 
юйрянилмясиндя  Й.Р.  Коваленко,  А.А.  Волкова,  Р.А.Гядимов, 
Е.М.Аьайева вя башгаларынын хцсуси хидмятляри вардыр. 
Хястялийин  тюрядижиси.  Fusobakterium  neжroпщorum,  Fusarium  
жинсиня  аиддир.  Тюрядижи  полиморф  микроб  олуб,  щярякятсиз, 
граммянфи,  спор  вя  капсула  ямяля  эятирмяйян,  облигат  анаероб 

 
95 
микроорганизмдир. 
Хястялик 
тюрядижиси 
щазыр 
йахмаларын 
микроскопийасы заманы сап шякилли (узунлуьу 80-100 мкм бязян 300 
мкм),  узун  йахуд  чюпляр,  биполйар  овоидляр,  кокклар  формасында 
мцшащидя едилир. 
 Амили  културалашдырмаг  мягсядиля,  Китт-Таротси,  Мартен 
булйону,  Вейон  агары,  Глцкозалы  агар,  ганлы  агар,  вя  с.  гидалы 
мцщитлярдян истифадя  едилир. Гида  мцщитляриндя  оптимал пЩ 7,4-7,6, 
оптимал  температура  ися  36
0
-37,5
0
Ж  олмалыдыр.  Серумлу  агар    гида 
мцщитлиндя амил, диаметри 2-3 мкм  олан аьымтыл колонийалар,  ганлы 
агар  вя  глцкозалы  агар  гида  мцщитляриндя  рянэсиз  бязян  ися  шяффаф-
сары рянгли кянарлары щамар, йасты, сятщи  дальавари калонийалар ямяля 
эятирир.  Амил  гара-жийярли  булйон  гида  мцщитиндя  2-4  сутка  ярзиндя 
ися  эеж  бой  верир.  Бактерийалар  карбол  фуксини,  карболтионин, 
Романовски-Эимза бойалары иля йахшы бойаныр. 
Хястялик  тюрядижиси  щемотоксин  ямяля  эятирир  ки,  бу  да  бир  чох 
нюв ев щейванларынын, щинд донузлары вя эюйярчинлярин еритроситлярини 
лизися уьрадыр. F.neжrophorumа некротоксин дя мянсубдур ки, буну 
да  ялдя  етмяк  мцмкцн  олмур.  Некротоксинин  тясириндян  орган  вя 
тохумаларда  некроз  ожаглары  ямяля  эялир.  Бу  просес  йалныз  дири 
бактерийаларын  тясири  нятижясиндя  баш  верир.  Амил  щемотоксини  бярк, 
некротоксини ися майели гида мцщитляриндя ямяля эятирир. Щемотоксин 
термолабил  олмагла,  56
0
Ж-дя  тез  парчаланыр.  Некробактериоз 
тюрядижиси  щямчинин  Щиолоронидаза,  Леситиназа  да  ифраз  едир. 
Нитратлары,  нитритя  чевирмир,  ъелатини  парчаламыр,  индол  вя  щидроэен-
сулфид  ямяля  эятирир.  Маннити,  дулсити,  глисерини,  инулини,  амилин  бязи 
штаммлары парчалайыр. 
Давамлылыьы.  Микроб  тябиятдя  эениш  йайылмышдыр.  Тюрядижи 
йцксяк  температуранын  тясириня  давамсыздыр.  Амил  65

Ж 
температурда  15  дягигяйя  мящв  олур.  Гышда  торпагда-60  эцн, 
йайда ися 15 эцн, дондурулмуш материалда  -25 эцн, сцддя 35 эцн, 
суда  вя  сидикдя-15  эцн,    няжисдя  –50  эцн,  амил  юз  йашама 
габилиййятини сахлайа билир. Кимйяви дезинфексийаедижи маддялярдян 5 
%-ли  Натриум  гялявиси  10  дягигя,    5  %-ли  лизол  емулсийасы  5  дягигя, 
1:10 калиум-перманганат 10 дягигя, 4%-ли формалдещид мящлулу  20 

 
96 
дягигя,  3  %-ли  креолин  20  дягигя  мцддятиндя  тюрядижини  мящв  едир. 
Тюрядижи Тетрасиклин групу антибиотикляря олдугжа щяссасдыр. 
Епизоотолоъи    мялуматлар.  Бцтцн  нюв  ев  щейванлары,  вящши 
щейванлар,  о  жцмлядян  гушлар  вя  инсанлар  хястялийя  щяссаслыг 
эюстяряряк,  йолухурлар.  Хястялийя  спорадийа  формасында  тясадцф 
олунур. 
F.neжrophorum-а  мараллар,  хырда  вя  ири  буйнузлу  щейванлар, 
донузлар,  атлар,  довшанлар,  гушлардан  ися  тойуглар  даща  чох 
щяссаслыг  эюстярирляр.  Кюрпя  щейванлар,  йашлылара  нисбятян  хястялийя 
даща тез тутулурлар. Хястялик тюрядижисинин ясас мянбяйи, хястяляр вя 
хястяликдян  саьалмыш  бактерийа-дашыйыжы  щейванлар  щесаб  едилир. 
Хястялийя  эюря  гейри-саьлам  тясяррцфат-ларда,  тюрядижи  хырда 
буйнузлу щейванларын мядя-баьырсаг трактында локализасийа едяряк, 
няжисля  мцщитя  атылыр.  Йолухмуш  фярдлярдя  хястялийин  тюрядижиси    ясас 
етибары  иля,  ган  дювраны  позулмуш  орган  вя  тохумаларда  инкишаф 
едир.  Хястялтикдян  саьалмыш,  йахуд  натамам  саьалмыш  щейванларын 
габа йемлярля (кобуд, тиканлы) йемляндирилмяси заманы, селик гишалар 
зядялянир  ки,  бу  да  мядя-баьырсаг  трактында  локализасийа  етмиш 
F.nekrophorum  инкишаф едяряк чохалмасына реал зямин йарадыр. Бу 
ися хястялийин баш вермясиня сябяб олур. 
Чцтляшмя  вя  аьыр  доьуш  заманы  селик  гишаларын  зядялянмяси, 
хястялик  тюрядижисинин  эириш  гапысы  олараг  реал  тящлцкя  йарадыр. 
Хястялийя  тутулмуш  фярдляр  тюрядижини  няжис,  селик,  еляжя  дя  некротики 
зядялянмиш  тохумалар  васитясиля  ятраф  мцщитя  атыр.  Тябии  шяраитдя 
хястялянмя, йашлы фярдлярин (щейванларын), рцтубятли отлагларда, дашлы-
кясякли, тиканлы йолларда апарылдыгда дяринин бязи хястяликляря (чичяк, 
таун,  дабаг,  паратиф  вя  с.)  тутулмуш  щейванларда  ямяля  эялян 
йараларын щесабына икинжили инфексийа кими мейдана чыха билир. 
Некробактериозун баш вермясиндя, отараг сащяляринин дцзэцн 
сечилмяси,  эиэиена  гайдаларына  дцзэцн  ямял  олунмамасы,  дырнаьын 
вахтында  кясилмямяси,  бядян  сятщиндя  мцхтялиф  чат  вя  йараларын 
ямяля  эялмяси,  мцщцм  рол  ойнайыр.  Некробактериозда  организмин 
цмуми резистентлийинин зяифлямяси мцстясна ящямиййятя маликдир.  
Некробактериоз  ясасян  щейванлар  арасында  гыса  мцддятли 
епизоотийа  формасында  баш  верир.  Амил  организмдя  пассаъ 

 
97 
олундугда, вирулентлийи йцксялир ки, бу да хястялийин аьыз  эедишатына 
сябяб  олур.  Щейванлара  хидмят  едян  шяхсляр  эиэиена  гайдаларына 
ямял  етмядикдя  тюрядижинин  механики  йайыжысы  ролуну  ойнайырлар. 
Хястялийя  тябии  щяссаслыг  инсанларда  йцксяк  дейил.  Инсанларда 
йолухма  дяринин  вя  селик  гишаларын  микротравмасы  васитясиля  хястя 
щейванларла тямас олдугда баш верир. Хястялянмя щалларына тюрядижи 
иля  сирайятлянмиш  ярзаг  мящсулларындан  истифадя  заманы  да  тясадцф 
едилир. 
Некробактериозла 
хястялянмя 
щалларына 
ясасян 
щейвандарлыгда мяшгул олан кянд ящалиси арасында тясадцф едилир.  
Патоэенез.  Щейванларын  йолухмасы,  хястялик  тюрядижисинин 
организмя  тамлылыьы  позулмуш  дяри  вя  селикли  гишалар  васитясиля, 
щямчинин алиментар вя трансмиссив йолларла дахил олмасы заманы баш 
верир.  Щяссас  организмя  сирайят  етмиш  Некробактериозун  тюрядижиси 
ясас етибары иля, йерли ган дювраны позулмуш тохумаларарда интенсив 
формада  чохалыр  вя  екзотоксин  ифраз  едир.  Щасил  олунмуш  токсинин 
тясириндян, тохума щцжейряляри жидди олараг зядялянир, лизися уьрайыр. 
Нятижядя илтищаби просес формалашыр ки, бунун да интенсивлик дяряжяси, 
организмин  цмуми  резистентлийинин  сявиййясиндян,  иммунобиолоъи 
реактивлийиндян асылы олур. Организмин резистентлийи йцксяк олдугда, 
илтищаби  просес  йайыла  билмир  вя  дахили  органларда  инкапсулйасийа 
олунур. 
Якс щалда ися патолоъи просес сцрятля инкишаф едир, йайылыр вя ири 
сащяли  некроз  ожаглары  йараныр.  Бунун  мугабилиндя  некроза 
уьрамыш  тохума  щиссяжикляри  гана  кечир  вя  тромб  йарадыр.  Тромб 
кцтляси  ися  ган  васитясиля  щярякят  едяряк,  дахили  органларда 
некробактериозун баш вермясиня сябяб олур. 
Yüklə 1,28 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   26




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin