‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

7.9-rasm. Tayanchlaming cho'kishi
 
b ir bosqichda qancha ushlab 
inobatga olingan holda balkaning
 
turilishiga bog'liq. Masalan, yog'och 
solqiligini aniqlashga doir sxema.
 
konstruksiyalar deformatsiyalarining
97

---

barqarorlashuvi betonga nisbatan ancha sekin kechadi, betonda bu holat 
metallga nisbatan tezroq sodir bo‘ladi. Sinovlaming o'rtacha davomiylik 
muddati metall konstruksiyalarda 15-20 minut, temirbeton konstruksiyalarda 
4-6 soat, yog‘och konstruksiyalarda 24-30 soatni tashkil etadi.
* * *
Tajriba rahbari tashkiliy ishlami xavfsizlik texnikasi talablariga 
muvofiq ravishda olib borishga shaxsan mas’uldir. Tajribaning barcha 
ishtirokchilari kirish ko‘rsatmalari (вводный инструктаж) ham da ish 
joyida xavfsizlik texnikasi bo'yicha yo'l-yo'riqlarni oladilar, yuklovchi 
uskunalaming ishi bilan tanishtiriladilar. Statik sinovlar o'tkazilayotgan 
maydonga begonalarning kirishi man etiladi. Uzoq davom etuvchi 
sinoviami o'tkazishda tajriba maydonida sinov ishtirokchilaridan hech 
kim b o 'lm ag an h o llard a m aydon atrofiga qo 'y ilg an to 's iq la rg a
ogohlantiruvchi yozuvlar osib qo'yilishi lozim.
1,5 m dan ortiqroq balandlikda ishlaydiganlar maxsus tasmalar bilan 
ta ’minlangan bo'lishlari zarur. Balandligi 5 m dan ortiq bo'lgan joylarda 
ishlash uchun tibbiy ko'rikdan o'tganlarga ruxsat beriladi. Qattiq yoki 
suyuq agressiv muhitda ishlaydiganlar muhofaza ko'z oynagi taqishlari 
zarur.
K o'prik kranida ishlaydiganlar ajratilgan yo'l to'sig'idan nariga 
o'tishlari mumkin emas. Kran ishini maxsus o'qitilgan kimsa boshqaradi 
va xavfsizlik uchun o'sha shaxs javob beradi.
In sh o o tn in g zah arli m o dd alar mavjud- b o 'lg a n jo y la rid a
ishlaydiganlaming soni uch-to'rt kishidan kam bo'lmasligi kerak. Ulardan 
biri (kuzatuvchi), albatta, xavfli zonadan tashqarida turishi lozim.
Yer osti konlarida, aloqa tonellarida bajariladigan ishlar gazdan 
muhofaza qilish xizmatining vakillari ishtirokida amalga oshiriladi. 
Avariya holatidagi konstruksiyalami tekshirishda vaqtincha mustahkamlash 
choralari ko'zda tutiladi.
Yuk bilan bog'liq bo'lgan sinovlarda konstruksiya bexosdan sinib 
tushadigan bo'lsa, uni ko'tarib qolish imkoniyatiga ega bo'lgan havozalar 
quriladi. Yuk ortilgan platformalar ishonchli bo'lishi darkor. U lar polga 
yaqin joylashtirilishi zarur. Xavf-xatardan muhofaza qiluvchi uskunalar 
konstruksiyaning deformatsiyasiga halal bermasligi lozim.
Asboblami o'rnatish va ishlatish, konstruksiyani yuklash bilan bog'liq 
bo'lgan yumushlar sex boshlig'i bilan kelishilgan holda amalga oshiriladi.
98

---

S in ov lar ja ra y o n id a asb oblam i m asofadan tu rib bo sh qarish
(дистанционное управление) tavsiya etiladi, bu bilan boshqaruv pulti 
xavfsiz joyga ko'chirilgan bo'ladi. Tajribalar davomida xodimlarning bir 
guruhi bevosita sinalayotgan konstruksiya yaqinida turishlari lozim 
bo'lganligi sababli, yuqoridan tushadigan predm etlar, konstruksiya 
parchalaridan himoya qiladigan panalar (naveslar) uskunalanadi. Tajriba 
jarayonida konstruksiyani yuklash va sanoqlar olish haqidagi ko'rsatmalar 
faqat tajriba rahbari tomonidan beriladi.
Statik sinovlar natijalarini tahlil etish inshootni tadqiq etishning eng 
muhim yakunlovchi bosqichi hisoblanadi.
Sinov natijalari bo'yicha hisobot tayyorlanadi. Hisobotda sinov oldiga 
qo'yilgan vazifalar, konstruksiyalar va materiallarning sinovgacha va 
sinovdan keyingi holati, o'lchov natijalari va xulosalar bayon etiladi. 
H iso b o td a k e ltirilg a n m a’lu m o tla r k o n stru k tiv y e c h im la rn i, 
konstruksiyalami tayyorlash va yig'ish texnologiyasini, shuningdek, 
naturaviy statik sinovlar o'tkazish uslubiyatini takomillashtirish imkonini 
beradi.

---