‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

12.3. Sinash ishlarini tashkil etish
12.3.1. Sinash uslubiyati
188

---

12.6-jadvaI
T avsif nomlari
EIN-M G4
O lchanadigan kuchlanishlar k o la m i, MPa
100
... 
1800
Armaturaning nazorat qilinadigan diametrlar, mm
3...32
Armaturaning nazorat qilinadigan uzunligi, m
3...18
Chastota oMchashdagi asosiy nisbiy xatoliklar, %
±4
Kuchlanish oMchashdagi asosiy nisbiy xatoliklar, %
±3
Bir tsikl o lc h a s h g a ketadigan vaqt, sek.
2...5
Energiya ta’minoti “K onind” batareyasidan, (6L R 61), V
6...9
Gabarit 
0
‘lcham lari, mm
177x90x30
Datchik bilan birgalikdagi, kg
0.5
Konstruksiyaga yuk qo‘yilishi bosqichma-bosqich amalga oshiriladi, 
har bosqichda yukning ma’lum ulushi qo'yiladi: konstruksiyaning bikirligini 
tekshirishda ulushning miqdori nazorat yukining 0,2, mustahkamligini 
tekshirishda esa 0,1 qismidan ortmasligi kerak.
Yukning har bir ulushi qo'yilgan konstruksiyani yuk ostida kamida 10 
minut ushlab turiladi. Nazorat yuki to'liq qo'yilgach, konstruksiya shu 
kuch ostida kamida 30 daq. saqlanadi. Yuklanishning har bir bosqichida 
asboblar ko'rsatkichi ikki marta yozib olinadi: biri yuk qo'yilgan zahoti, 
ikkinchisi yuklanish oxirida. Yuk ushlab turilgan vaqtda konstruksiya obdon 
ko'zdan kechiriladi, paydo bo'lgan yoriqlar belgilanadi, ochilgan yoriqlar 
kengligi o'lchanadi, deformatsiyalarning o'zgarish xarakteriga qarab, 
konstruksiyaning ishi tahlil etiladi.
Sinov jarayonida asboblar ko'rsatkichlarini yozib boriladiganjumal daftar 
tutiladi; ushbu daftarda yoriqlaming joylashuvi va o'lchamlari, sinalayotgan 
konstruksiyaning holati qayd etib boriladi. Sinovlar jarayonida ishlaming 
xavfvsizligini ta’minlaydigan chora-tadbirlar o'tkazilishi zarur. Sinov ishlariga 
maxsus tayyorgarlikdan o'tgan va tajriba jarayonida qo'llaniladigan asbob- 
uskunalar bilan yaxshi tanish bo'lgan kishilargina jalb etilishi mumkin.
Nazorat sinovlaridan so'ng konstruksiya sinovlari natijalarini jamlab, 
protokol (bayonnoma) tuziladi. Bayonnomada nazorat sinovlari o'tkazishga 
asos bo'lgan hujjatlar, sinovlar o'tkazilgan vaqt va sinovni qaysi tashkilot 
o'tkazganligi qayd etiladi; sinalgan konstruksiyaning tavsifi, sinash uslubiyati 
va sinov jarayonidagi konstruksiyaning holati bayon etiladi, qayta ishlangan 
sinov natijalari grafik, jadval yoki diagramma ko'rinishida rasmiylashtiriladi; 
konstruksiya sifatiga davlat standartlari va texnik shartlari asosida baho beriladi.
Tajriba konstruksiyasini sinash bo'yicha texnik hujjatnomalar sinov 
o'tkazish ishchi dasturi va sinov natijalari bo'yicha texnik hisobotdan tashkil 
topadi. Ishchi dasturda sinovning maqsad va vazifalari, ishning hajmi,
189

---

mazmuni va tajribani o'tkazish uslubiyati bayon etiladi. Ishchi dasturda 
tajribaning hisoblash va montaj sxemalari keltiriladi, sinash uslubi batafsil 
yoritiladi, sinov stendi yoki pressini tanlash asoslanadi; o'matiladigan o'lchov 
asboblarining turi va soni asoslab beriladi; xafvsizlik texnikasi tadbirlari 
ko'rsatiladi. Tajriba konstruksiyalari sinovlari hamda sinov natijalarining 
tahlili tugagach, tajriba natijalari haqida texnik hisobot tayyorlanadi. Hisobotda 
tajriba natijalari asosida konstruksiyaga baho beriladi, xulosa chiqarilib, 
tavsiyalar ko'rsatiladi.
Tadqiqot dasturida tajriba o'tkazish zarurati matematik va iqtisodiy hisoblar 
orqali asoslanadi. Dasturda tadqiq qilinadigan konstruksiyaning ishchi 
chizmalari, buyumlami tayyorlash bo'yicha uslubiy ko'rsatmalar beriladi. 
Tajribalami o'tkazish uslubi va xafVsizlik texnikasi bo'yicha ishlangan tadbirlar 
alohida bayon qilinadi, tadqiqot konstruksiyasining hisobi, sinovlami o'tkazish 
uchun qilinadigan sarf-xarajatlar sxemasi va sinovlami o'tkazish taqvimiy 
rejasi ilova qilinadi.
Yig'ma temirbeton zavodlarida har bir partiyada 1 % buyum, agar