deb qabul qilinadi. Shuning uchun ish haqi va foyda kapitalist va ishchi
bergan tegishli «qurbonlar» uchun bab-baravar mukofot emish.
N.Senior Rikardoning qiymatni ish vaqti bilan belgilashiga qarshi
chiqadi. U foyda kapitalistning «mehnati»dan, foiz esa uning sabr-
qanoatidan hosil bo‘Ushini kashf qildi. N.Senioming yana bir «kash-
fiyoti» «so‘nggi soat» nazariyasidir. Sanoat to‘ntarilishi va mashina-
laming kirib kelishiga qaramasdan, ishchilaming ish soatlari nihoyatda
yuqori bo‘lib, shu sababli XIX-asming 30-yillarida Angliyada 10 soatlik
ish kuni uchun kurash kuchayib ketdi. N.Senior esa o'sha davrda
mavjud bo‘lgan 11,5 soatlik ish kunini qisqartirishning «ilojsizligini»
nazariy jihatdan asoslashga urinib, ish kunining 10,5 soatida sarflangan
kapitalning qiymati yangidan vujudga keladi, faqat oxiigj bir soatidagina
foyda yaratUadi, deb uqtirdi. Shu sababli ish kunini 10 soatgacha
qisqartirish foydaning, bu bilan ishlab chiqarishni rivojlantiiishga har
qanday qiziqishning yo‘q bo'lib ketishiga olib boigan bo‘lar edi, deb
da’vo qildi. Bu bilan u sohibkorlami ochiqdan-ochiq himoya qiladi.
XIX asming 40-50-yillarida fransuz va xalqaro ishbilarmonlar orasida
F.Bastianing
(1801-1850) nomi va iqtisodiy qarashlari keng omma-
lashdi. U boy fransuz ishbilarmoni oilasida tug'ildi. Bastia 40-yillari bir
qancha pamfletlar chiqarib, ularda erkin savdo foydasiga proteksionizmni
inkor etuvchi, vino ishlab chiqaruvchilar manfaatini himoya qiluvchi,
sotsialistik g‘oyalarga qarshi bo‘lgan qarashlami faol targ‘ib etdi. Bu
pamfletlar g‘oyasi mazmun jihatdan original bo‘lmasa-da, yozilish
shakli bilan ajralib turadi.
F.Bastianing eng asosiy g'oyasi jamiyatdagi ijtimoiy antagonizmning
mavjudligini inkor etishdir. Uningcha, o'sha davrdagi jamiyat
dunyodagi «
eng go'zal, mukammal, mustahkam butunjahon
assotsiatsiyalaridandir. Barcha qonuniy manfaatlar uyg‘unlashgandir».
F.Bastia 1850-yilda
Dostları ilə paylaş: