odamlarga berish kerak, degan to'g'ri g oyani ilgari surdi (boyarlar
markazlashgan davlatga bo‘ysunishni istamagan va votcliina egasi,
tarqoqlikning asosiy sababchisi edilar).
Haqiqatda ham
Ivan Grozniy,
hatto
Pyotr I
davrida ham votchinani (ya'ni boyarlami) yo‘q qilish
uchun kurash bordi, oxir-oqibatda dvorvanlik va pomeshchiklik yutib
chiqdi va Rossiya yagona davlatga aylandi.
Ermolay Erazmning iqtisodiy qarashlarida dehqon mehnati boylik
manbayi degan qoida yotadi. Shu sababli u davlatda dehqonlar toifasini
birinchd o‘ringa qo‘yadi va ulaming iqtisodiy ahvolini yaxshilash
zarur
deb hisoblaydi. Ammo u dehqonlar ekspluatatsivasining asosi pul maj-
buriyatlarida deb bilgan, shu sababli bu
majburiyatlar natural renta
holida bo‘lishi va hosilning beshdan bir qismi (20 foizi) bilan cheklash,
yom (pochta) majburiyatlarini esa savdogarlar zimmasiga yuklashni
taklif etdi. U mehnat unumdorligini oshirish to‘g‘risida qayg'ursa-da,
tovar munosabatlari rivojiga qarshi bo'lgan, ya’ni o‘zi o‘ziga qarshi edi,
chunki u erkin boy savdogarlar savdosi tarafdori edi. E.Erazm natural
majburiyatlami cheklash sinfiy kurashga chek qo'yadi, degan noto‘g‘ri
fikrda bo'lgan.
XVI asming o'rtalarida yaratilgan «Domostroy»
asarida shaharlik-
laming faoliyatiga oid qonun-qoidalar majmuasi berilgan. Unda hokimiyat
va cherkov, oila, xizmatkorlarga munosabat qoidalari keltiriladi.
Rossiyada XVII-XVIII asming boshlarida yirik o'zgarishlar ro'y berdi,
kapitalistik ishlab chiqarish munosabatlari paydo bo'la boshladi. G'aibiy
Yevropadagi merkantilistlardan (quyida ko'riladi) farqli ravishda rus
iqtisodchilari muomala sohasiga kam e’tibor qiladilar, «pul - boylik»
degan fikiga qo'shilmadilar. Ular mamlakat
ichida tovar almashuvini
kuchaytirish tarafdori edilar, tashqi savdoni esa, asosan,
sanoat va
qishloq xo'jaligini rivojlantirish quroli deb qaraganlar. Bu g'oyalar A
A .
Dostları ilə paylaş: