Ózbekistan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw minstirligi berdaq atíndaǵÍ qaraqalpaq mámleketlik universiteti dene mádeniyatí fakulteti dene

II.4. Mektepten tısqarı islerdiń ayriqsha qásiyetleri
Oqıwshılar dem alıw ornı spartakiadasi, ádetde keyingi gezektiń ekinshi yarımında ótkeriledi hám ulıwma dárgáy dene tárbiyası bayramındaǵı final jarıslar hám shıǵıwlar menen tamamlanadı. « Dárgáy baǵdarına eki-úsh kún qalǵanda, kishi jastaǵı oqıwshılarǵa mólsherlengen dem alıw ornı spartakiadası programmasına jeńil atletika hám oyın jarısları kiritiledi.
Dáslepki jarıslar zvenolar ishinde keyin otryadlardaģi zvenolar ortasında keyin bolsa otryadlar ortasında ótkeriledi. Juwmaqlawshı dene tárbiyası bayramında parad, ǵalabalıq gimnastika shıǵıwları hám eń jaqsı zvenolar hám de otryadlardiń final ushırasıwları ótkeriledi. Spartakiada jeńimpazları anıqlanadı. Spartakiada jobası aldınan - dem alıw ornı jumıs baslanģanģa deyin dúziledi hám dem alıw ornına keyingi gezek kelip oqıwshılardıń fizikalıq tayarlanģanın anıqlaģannan keyin 5-6 kúnnen keyin tolıq tastıyqlanadı. Spartakıadanı ótkeriwde dem alıw ornı oqıwshılar aktivleri, olardıń sárdarları, tárbıyashıar qatnasadı. Dem alıw ornı baslıģı spartakiadaģı ulıwma administraciyalıq etedi. Jarıslardı tayarlaw hám ótkeriwge dene shınıqtırıw administraciyası juwap beredi, qıdırıspalar, ekskursiya, júriwler kiredi. Hár bir oqıwshılar dem alıw ornı qıdırıspalar, ekskursiyalar, júriwler shólkemlestiriw ushın úlken múmkinshiliklerge iye. Dem alıw ornına kelgenge deyin oqıwshılar sárdarları yamasa tárbiyashılar arasınan turistik júriwler shólkemlestiriwshisi tayınlanadı. Ol dem alıw ornı átirapı menen tolıq tanısıwı, qıdırıspalar, ekskursiyalar hám de júriwler, marshrutların aldınan aldınan belgilep alıwı kerek. Balalar dem alıw ornına kelingen, belgilengen marshrutlar geografiya, biologiya, tariyx oqıtıwshıları tárepinen tastıyqlaniwi kerek.
I-II klass oqıwshıları menen 1,5-2 saat dawam etetuǵın kishi qıdırıspalar ótkeriledi. Odan maqset dógerek - átirap hám dıqqatqa iye jaylar menen tanısıw, gúl hám miyweler teriw, orman ómirin baqlaw hám taģi basqalar. Qıdırıspalar tabiyashılar yamasa oqıwshılar sárdarları tárepinen ótkeriledi. Qıdırıspalar waqtında balalar dem aladı, dem alıw waqtında qosıq aytadı, oynaydı, úlkenlerdiń xiqoyalarini tıńlaydı. 3-klass oqıwshıları menen qıdırıspalardan tısqarı 3-4 saat dawam etetuǵın ekskursiyalar da ótkeriledi. Ekskursiyalar waqtında, joqarıda kórsetip ótilgenlerden tısqarı, kollektsiyalar, gerbariylar toplaw, jaydı harita hám kompas járdeminde qaratıw ótkeriledi, oyınlar quraydı.
Dem alıw ornında, qıdırıspalar hám ekskursiyalardan tısqarı, bir kúnlik hám eki kúnlik turistik júriwler de ótkeriliwi múmkin. Olarǵa tek fizikalıq quwatlı hám shınıǵıw etken balalar qoyıladı. Olar júriwge tayarlanıw processinde hár biri 3-4 saat dawam etetuǵın bir neshe ekskursiyalarda qatnasadı.
Júriw marshrutı hám kestesi onıń aldına qoyılǵan maqsetti esapqa alǵan halda islep shıǵıladı. Júriw administraciyası jolda júriwge, dem alısqa awqatlanıw da kiredi», júriwdiń tiykarǵı waziypasın orınlawǵa hám de tapsırma hám oyınlardı ótkeriwge ketetuǵın waqtın esapqa aladı.
Júriw aldınnan úlken tayarlıq kóriledi. Oqıwshılar gruppalarǵa bólinedi. Hár bir gruppa arnawlı bir bir wazıypanı atqaradı, awqat tayarlaydı, ot jaģadi, baxtsız jaģday júz bergende, birinshi kórsetedi hám taģı basqalar. Bunnan tısqarı, gerbariy hám kollektsiyalar jıynaw ushın jolın atap kórsetiw, ótilgen marshrutti jazıp barıw hám basqalar ushın da gruppalar dúziledi. Júriw administraciyası tayarlıq processinde oqıwshılar menen bir neshe shınıǵıw ótkeredi. Olarda júriwde ózin tutıw qaǵıydaları kórip shıǵıladı hám urıs qatnasıwshılardıń wazıypaları anıqlanadı. 20 - 25 kisi bolıp shıǵılǵanda oqıwshılar administraciyası, vrach yamasa medicina miyirbiykesi de birge baradı.
Bayramlar : Oqıwshı dem alıw ornıındaǵı hár bir náwbette eki ulıwma bayram ótkeriledi. Birinshi bayram dem alıw ornınıń ashılıwına, ekinshisi onıń jabılıwına arnalǵan. Dem alıw ornınıń ashılıwı balalar kelgen, úsh - tórt kúnnen keyin, jabılıwı gezek tawısıwına bir kún qalǵanda ótkeriledi. Dem alıw ornınıń ashılıwına arnalǵan bayramǵa aldınan tayarlıq kóriledi. Dem alıw ornına jóneliste eki-úsh hápte qalǵanda oqıwshılar sárdarı balalar menen tanısadı hám olarǵa bayramda shıǵıwlar etiwge tayarlanıwdı usınıs etedi.