Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги

Tranzistorli kalit statik holatlarning parametrlari qo’yidagilardan iborat:

• 
  t_y– ulanish vaqti;
  
• 
  t_f– ulanishda old front davomiyligi, o‘chirilishda (uzilishda) esa t_so‘r ;
  
• 
  U_to‘y–to‘yinish kuchlanishi I_k0b– teskari tok.
  

Tranzistorning berk rejimi chiqish kuchlanishi qiymati (U_to‘y=-E_k+I_k0b R) ning yuqoriligi bilan xarakterlanadi.
To‘yininsh rejimida kollektor toki I_kto‘y =( E_k– U_to‘y) / R_k chiqish kuchlanishi esa Uc_hiq=U_to‘y.
Tranzistorli kalitning ulanishda o‘tish jarayonining parametrlari: t_y– ulanish vaqti t_f– ulanishda old front davomiyligi,
t_so‘r– bazada to‘plangan zaryadning so‘rilish vaqti, t_kes– orqa front kesimining davomiyligi.
Zaryadlarni so‘rilish jarayoni tranzistorga berkituvchi kirish kuchlanish E_b berilgan vaqtdan boshlab bazada to‘plangan zaryadlar uni to‘yinish holatidan aktiv rejimga o‘tkazadigan chegaraviy qiymatga erishguncha bo‘lgan vaqt bilan xarakterlanadi. Agar tranzistorning kollektor o‘tishi emitter o‘tishidan avvalroq (T_{k e}) berkitilsa, u tranzistor normal aktiv rejimga o‘tadi, aks holda (T_{e k}) tranzistor invers rejimda bo‘lib qoladi. 12.3– rasmda BT da yasalgan elektron kalit uzatish xarakteristikasini o‘lchash prinsipial sxemasi keltirilgan.
Tranzistorli kalit sxemasi ikkita turg‘un statik xolatga ega bo‘lishi shart, bularda tranzistor to‘yinish rejimida (ochiq xolatda) yoki berk rejimda (yopiq xolatda) bo‘ladi. Kremniyli tranzistor kalit sxemalarida tranzistorning yopiq xolatiga aktiv rejimning boshlang‘ich sohasi mos keladi. Bir turg‘un holatdan boshqasiga o‘tishda tranzistor aktiv yoki invers rejimlarda ishlaydi.

12.3– rasm. BT da yasalgan elektron kalit uzatish xarakteristikasini o‘lchash prinsipial sxemasi.
Tranzistorning o‘chirilishidagi (uzilishidagi) o‘tish jarayoni chiqish kuchlanishi kesimi (orqa front) bilan tugallanadi. Ushbu jarayon davomiyligida bazada to‘plangan noasosiy zaryad so‘ruvchilar to‘liq so‘rilganda (Q_YU=0) orqa front xosil bo‘lishi tugaydi deb baholash mumkin. Real sxemalarda chiqish kuchlanishi kesimining katta qismi tranzistorning berk rejimida hosil bo‘ladi.
Tranzistorli kalitning baza zanjiridagi kondensatorni jadallashtiruvchi kondensator deb ataladi. U baza toklarinig qisqa vaqt davomida yuqori qiymatga ko‘tarish uchun xizmat qiladi. Tranzistorli kalit tezligini shuningdek, kollektor va baza orasiga ularning potensiallarini bir-biriga nisbatan belgilovchi va tranzistorni chuqur to‘yinishda saqlovchi diod ulash bilan oshirish mumkin. Bunday tranzistorli kalitlar to‘yinmagan deb ataladi.

Laboratoriya ishini elektron stendda bajarish uchun MP-37 tranzistoridan foydalaniladi.

12.1– jadval. Ishni Multisim dasturiy muhitida yig‘ish uchun variantlar.

Variant №	Bipolyar tranzistor	RB, kOm	Rk, kOm	EM=E2, V
1	2N1711	10	3,3	5V
2	2N2102	11	3,6
3	2N2219	10	3
4	2N2221	56	10
5	2N2369	5	2,1
6	2N2712	3,3	1
7	2N2714	10	3,3
8	2N2923	20	6,2
9	2N2924	15	4,3
10	2N3019	17	5
11	2N3020	10	3,1
12	2N3055A	20	6,6
13	2N3055G	3	0,5
14	2N3390	15	4
15	2N3392	30	9,9