¤збекистон Олий ва ´рта маµсус таълим вазирлиги

Andozalar satxini hisoblashning bir qancha usullari bor:

1. Geometrik usul

2. Andozalarni tarozida tortish usuli

3. Aralash usul

4. Pitra sepish usuli

5. Fotoelektron mashinada hisoblash usuli.

1. Geometrik usulda har qaysi andoza satxi mayda geometrik shakllarga bo’linib, ular aloxida hisoblab chiqiladi. Olingan natijalar yig’ilib, andoza satxi aniqlanadi. Ammo, bu usulda satxni o’lchash uchun ko’p vaqt ketadi. Olingan natija ham aniq bo’lmaydi.

2. Andozalarni tarozida tortish usuli. Andozalar kartondan qirqib olingandan so’ng, ular og’irligi tarozida o’lchanadi. Tarozida tortib o‘lchashning ikki xil usuli bor:

- absolyut og’irligini topish buning uchun kiyimning hamma andozalari alohida – alohida tortilib og’irliklari qo’shiladi.

- nisbiy og’irligini topish uchun, hamma andozalar birgalikda o’lchanib, umumiy og’irlik aniqlaniladi. So’ngra, shu kartondan bir bo’lak, hajmi 10 sm x 10 sm ya’ni 100 sm² qirqib olinib, uning ham og’irligi o’lchanadi va shu yuza og’irlikka nisbatan andozalar satxi quyidagi formula orqali aniqlanadi:

S_a – andozalarning umumiy satxi

S_b – karton bo’lagining satxi

Q_a – andozalrning umumiy og’irligi

Q_b – karton bo’lagining og’irligi

Bu usul ancha oson va oddiy hisoblanadi, faqat natijalar aniq chiqishi uchun, barcha andozalar bir xil kartondan qirqilgan bo’lishi kerak.

3. Aralash usulda andoza satxining katta qismi to’g’ri burchakli turtburchaklik satxi tarzida topiladi, egri chiziqli qismlarning satxi planimetr bilan o’lchab topiladi.

Andozalar satxini fotoelktron mashinada hisoblash usuli maqsadga muvofiqdir. Bu uchun IL mashinasidan foydalaniladi. IL mashinada andozalar satxi yorug’lik turi yordamida, fotoelektron qurilmadan foydalanib o’lchnadi. Bunda, andozalar satxi bevosita o’lchanmay, balki surilib borilayotgan andoza yorug’lik yo’lini to’sgan vaqt mobaynida generator hosil qilgan impulslarni sanasi vositasi bilan hisoblanadi.

Bichish ishlari bir qancha jarayonlardan iborat. Shuning uchun, bu jarayonlarning har qaysisi uchun alohida gazlama sarflash normasi belgilanadi. Bu normalar quyidagilardan iborat:

1. Bo’rlama normasi - N_b

2. To’shama normasi - N_tsh

3. Texnik norma – N_t

4. Fond normasi – N_f

Bo’rlama normasi muayyan razmer – rostga yoki razmer rostlar birlashmasiga sarflanadigan gazlamani belgilaydi. Ushbu norma buyum kalkulatsiyasini hisoblashda gazlmaga buyurtma berishda gazlama sarfini texnik va fond normasi belgilashda qo’llaniladi.

(1)

Bunda: F_a – andozalar satxi m²

Ch – andozalar orasidagi chiqindilar, % hisobida

E – joylashmaning eni, m.

Hisoblab aniqlangan bo’rlama normasi yordaqmida andozalarni tajribali (eksperemental) joylashtiriladi va xaqiqiy bo’rlama normasi belgilanadi. Andozalarni eksperemental joylashtirish 2 – 3 gazlama enida va 5 – 6 variantda bajariladi. Qolgan gazlama enlariga hisob yo’li bilan bo’rlama normasi aniqlanadi.

Tikiladigan kiyim chiroyli chiqishi bilan birga, unga ketadgian gazlama ham tejamliroq sarf bo’lishi uchun andozalrni eksperemental joylashtirishda ma’lum qoidalarga rioya qilish kerak:

1. Andozalarni gazlmaning o’rishi va arqog’i yo’nalishiga moslab joylashtiriladi.

2. Joylashmadan oldin katta detallar andozalarini qo’yib, ular orasiga mayda detallar andozasini joylashtiriladi

3. Guli bor tomonga qaragan, yoki tukli gazlamalarni bichishga mo’ljallangan joylashmada andozalar shunday joylashtiriladiki, kiyim detallaridagi gullar yoki tuklar bir tomonga qaragan bo’lsin. Kiyimdagi simmetrik joylashgan detallarning gullari bir xil joyga to’g’ri kelishi kerak.

4. Bobrik, baxmal, yarimbaxmal, velvet kabi gazlamalardan tikiladigan kiyimlar barcha detallarning tuki yuqoriga yo’nalgan bo’lishi kerak.

5. Gazlamaning tuki uzun bo’lib, aniq bir tomonga taralgan bo’lsa, kiyim detallarida tuklar pastga qaragan bo’lishi kerak.

6. Andozalarni joylashmada joylashtirilganda to’shamada gazlamani to’shash usuli hisobga olinadi.

7. Joylashmada joylashtiriladigan andozalar qancha komplekt bo’lishiga va bichiqlar soniga ahamiyat beriladi.

Andozalar orasidagi chiqindilar miqdoriga ta’sir etadigan omillar quyidagilardan iborat:

1. Joylashmadagi andozalar komplektining soni (bir, bir yarim, ikki va undan ortiq komplekt).

2. Gazlamaning to’shash usuli (yalang qavat, o’ngini o’ngiga qaratib va o’ngini pastga qaratib).

3. Gazlamaning turi (sidirg’a, gullik yoki tukli).

4. Joylashmaning eni.

5. Andozalarni joytlashtirishda, gazlamaning tanda iplari yo’nalishiga nisbatan yo’l qo’yiladigan chetga chiqishlari, kiyim detallariga to’shadigan uloqlar soni.

6. Joylashmadagi razmer - rostlar soni.

7. Andozalarni shakli.

Andozalar shakli eksperemental joylashtirilib, har ishchi andozalar orasidagi chiqindilar amalda necha foiz tashkil etishi aniqlanadi.

(2)

Bunda:

Ch – andozalar orasidagi chiqindilar

F_j – joylashma satxi, m

F_a – andozalar satxi

To’shamaga bo’lgan gazlama sarfi muayyan razmer va rostga yoki razmer rostlar birlashmasiga hisoblab aniqlanadi. Ushbu norma bitta buyumga sarflanadigan gazlama miqdorini nazorat qilib borishga va gazlama to’plarini miqdorini to’shamalarga hisoblash qo’llaniladi.

Bunda:

N_tsh – to’shamaga sarflanadigan gazlama normasi

N_b – bo’rlamaga sarflanadigan gazlama normasi, m

Ch_b – to’shama bo’yida chiqqan chiqindilar, m

H – to’shamadagi qavatlar soni.

K – to’shama qavatlaridagi seksiyalar tutashgan joylar soni

0.02 – har bir to’shalgan joydan chiqindilar turli gazlamalar uchun turlicha belgilanadi.

Yuqorida ko’rib chiqilgan gazlama normalari bir modeldagi buyumni hamma razmer – rostlariga gazlama sarfini belgilamaydi. Shuning uchun (o’rtacha) norma aniqlanadi.

Bunda:

F_ao’r – bitta kiyim andozalarning o’rtacha satxi, m

Ch_o’r – andozalar orasidagi chiqindilarning o’rtacha miqdori, %

Ch_b – gazlamalarning to’shama enidagi chiqindilarining eng ko’p miqdori, %

Bu model uchun texnik norma asosida assortimentga sarflangan gazlma normasini aniqlash mumkin va bu esa reja va haqiqiy buyumni tannarxini aniqlashga imkon beradi. Texnik norma asosida fond (buyurtma) normasi aniqlanadi

Bunda:

N_f – gazlama sarflash fond normasi

N_t – muayyan kiyim turi uchun o’rtacha texnik norma, m

P_k – noratsional qoldiqlar (yaroqsiz lahtaklar), %