Zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish

Asosiy qism: 
Optik aloqa kabellari. Optik kabellarning klassifikatsiyasi 
Optik kabellar qo‟llanilish sharoitiga qarab elektr kabellari singari ikki 
asosiy guruhga ajratiladi: 
 liniya kabellari; 
 bino ichida yotqiziluvchi kabellar. 
Liniya kabellari o‟z navbatida magistral (mamlakatlar oraliq va shaharlar 
oraliq ), hududiy va mahaliy tarmoqlarda qo‟llanib u o‟z navbatida aytib o‟tilgan 
tarmoqlarda hozirgi zomon standartiga javob beruvchi aloqa uzatish qurollari 
yordamida juda katta bo‟lgan ma‟lumotlarni uzatish va qabul qilish uchun 
qo‟llanuvchi yo‟naltiruvchi tizimlardagi muhit bo‟lib hisoblanadi. Hozirgi zomon 
bir modali nur o‟tkazuvchi tolalardan shlangan optik kabellar uzatuvchi muhiti 
bo‟lib hisoblanganiligi, ular juda kichik yo‟qaltuvchanglikka ega bo‟lganligi uchun 
ularni har xil tarmoqlarda qo‟llanish imkonin beradi. Telekommunikatsiya 
tarmoqlarida liniya kabellarining qo‟llanishi hisobida ularni yotqizish va xizmat 
ko‟rsatishi bo‟yicha ular bir necha turlarga ajratiladi. Shu kriteriya bo‟yicha 
liniyada qo‟llanuvchi optik kabellar asosiy uch guruhga ajratiladi: 
- 
yer osti; 
- 
havoda asiluvchi; 
- 
suv osti. 
Bino ichida qo‟llanuvchi optik kabellar qo‟llanuvi bo‟yicha ikki guruhga 
ajratiladi: 
- bo‟listiruvchi; 
- stansiyalik ( montaj uchun). 
Optik kabellarni yotqizish va ularga xizmat ko‟rsatish sharoiti bo‟yicha 
birday muhit sharoitida bo‟lsa ham ular bir xil bo‟lmaydi, shuning uchun optik 
kabellarni yotqizish sharoiti bo‟yicha ularni bir necha sinflarga ajratish maqsadga 
muafiq. 
Optik kabellarni qo‟llanilishi va qo‟llanish sharoiti bo‟yicha har xil bo‟linish 
variantlari 1-rasmada keltirilgan. 

---

5 
1-rasm. Optik kabellarning klassifikatsiyasi. 
Optik kabelning va tolaning tuzilishi 
2-rasmda optik kabel tuzilishi ko‟rsatilgan. Tufroq xususiyartin va qanday 
joydan o‟tkazilishidan qat‟iy turda kabellar bir necha turga bo‟linadi. Shu bilan 
birga optik kabellarni ishlab chiqaruvchi firmalar, tolalarning rangin va sonin har 
xil beradi. 
Apparaturalarning 
montaji uchun 
Optik kabellar 
Maxsus himoya polietilen 
trubalar ichida 
Daryo qurg‟oqlari va 
dengiz uchastkalari 
Standat bo‟lgan 
plastmasa va 
abestotsement trubalar 
Daryolarda va chuqur 
suv xovuzlarida 
Osma 
kabellar 
Stantsiya 
kabellari 
Qo‟llanilishi bo‟yicha 
Liniya kabellari 
Bino ichida yotqiziluvchi 
kabellar 
Qo‟llanilishi bo‟yicha 
Qo‟llanilishi bo‟yicha 
Bo‟lishtiruvchi 
kabellar 
Yer osti 
kabellar 
Suv osti 
kabellar 
Qo‟llanilish 
variantlari 
Qo‟llanilish 
variantlari 
Bino ichida 
yotqizish 
Qo‟llanilish 
variantlari 
Qo‟llanilish 
variantlari 
Elektr uzatish 
liniyalarining 
simyog‟ashlar
ida 
Hova aloqa 
liniyalarining va 
elektrlashtirilgan 
temir yo‟llarning
sim yog‟ashlarida 
To‟g‟ridan-
to‟g‟ri joyda 
Kabel 
kanalizatsiyasida 
Tunellarda va 
kollektorlarda 
Qo‟llanilish 
variantlari 

---

6 
Masalan quyidagi firma kabellarda:
«Fujikura»: har bir modulda 6 tola :
1-ko‟k, 2-sariq, 3-yashil, 4-qizil, 5-binafsha, 6-oq. 
«Bel. kabel»: har bir modulda 6 tola:
1-qizil, 2-osmon ko‟k, 3-sariq, 4-yashil, 5-binafsha, 6-oq.
«Siemens»: har bir modulda 12 tola:
1-osmon ko‟k, 2-to‟q sariq, 3-yashil, 4-jigar rang, 5-kul rang, 6-oq, 7-qizil, 
8-qora, 9-sariq, 10-binafsha, 11-pushti rang, 12-akva.
«Zhongli sci – tech group»: har bir modulda 4 tola:
1-ko‟k, 2-to‟q sariq, 3-yashil, 4-jigar rang.
Tola, yuqorida aytib o‟tkanimizday, bir nechta tuzilish qobig‟idan iborat 
bo‟lib hisoblanadi (2-rasm). 
3-rasm. 1 – o‟zak; 2 – qobiq; 3 – himopya qobig‟i, yumshoq turdagi lak bilan 
ishlanadi; 4 – himoya qobig‟i;
2-rasm. 
Optik 
kabelning 
tuzilishi.
1 – markaziy kuch elementi; 
2 – tolali modullar; 
3 – bosh elementlar; 
4 – ишки қабық; 
5 – полат сымлар қорғаныш; 
6 – сыртқы қабық. 

---

7 
Bu rasmdas 1 va 2 qobiqlari (nur o‟tkazgich), u polimer va kvars (SiO
2
), 
(bunda 1-polimer, 2-kvars hamda teskarisi) bo‟lishi mumkin. Lekin ko‟pchilik 
hollarda tashqi qobig‟ida kvars ishlatiladi. 
Shisha tola 
qattiq lak yumshoq lak 
4-rasm. Optik tola. 1-o‟zak; 2-qobiq; 3-yumshoq lak; 4-qattiq lak. 
Yumshoq lakning maqsadi 2-qobiqda gedur-budirliklarni yopish va to‟ldirip 
turish hamda qobiqdan tashqariga chiqib ketgan nurni ichkariga qaytarib turish. 
Qattiq lakni lakning maqsadi quyidagicha: 
mustahkamligin saqlash; 
tashqaridagi suvni ichkariga o‟tib ketmasligi ta‟minlash; 
tolani bir-biridan ajratish (rangi orqali). 
5-rasm. Shisha tolali kabelning sodda umumiy tuzilishi 
 
3 

---

8 
1 – o‟zak;
2 – qobiq; shisha tola kabel 
3 – moylangan qog„oz;
4 – polietilen;
5 – sim;
6 – himoyalovchi qobiq.