Ўзбекистон Республикаси қишлоқ ва сув хўжалик вазирлиги Самарқанд
Ўсимликлар таркибидаги фосфор миқдорини аниқлаш учун
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ўсимликлар таркибидаги фосфор миқдорини аниқлаш учун калибрланган график.
100 мл эритмада мг хисобида P 2 О 5 миқдори
100 мл текширилаѐтган эритма таркибидаги Р 2 О 5 нинг мг даги миқдори калибрланган графикдан топилади. Ўсимлик таркибидаги умумий фосфор миқдори ушбу формула билан аниқланади.
39
а *
В 2 *
В 4 *100 Х = ---------------------- H * В
1 *
В 3
бу ерда: Х = Р
2 О 5 миқдори, %; а = Р
2 О 5 нинг калибрланган графикдаги миқдори, мг-100 мл да В 1 = кул ҳосил қилинган колбадаги эритма ҳажми, 100мл В 2 = суюлтириш учун олинган эритма ҳажми, 20 мл В 3 = суюлтирилган эритманинг умумий ҳажми, 100 мл В 4 = суюлтирилган эритмадан олинган эритма ҳажми, 10 мл
14-расм. Фотоэлектроколориметр КФК-2.
атомлари электрон қаватларининг ацэтилен ѐки пропан-бутан алангасида ѐруғлик нури сочишини ўлчашга асосланган. Ишни бажариш тартиби. Калийни аниқлаш учун сиғими 100 мл ли ўлчов колбасидаги эритмадан 15 мл олиниб пенициллин шишасига солинади ва ѐлқинли фотометрдан ўтказилади. Фотометр кўрсатгичи ѐзиб олинади. Калий миқдорини ўлчаш учун калибрланган эгри чизиқ чизилади. Бунинг учун 1л ҳажмли колбада 1,5826 КCl эритилиб, белгисигача дистилланган сув билан тўлдирилади. Бу эритманинг 1мл и 1мг К 2 О сақлайди.1 дан 10 гача белгиланган 100 мл ли ўлчов колбасига 0; 0,1; 0,5; 1,0; 1,5;2,0; 4,0; 6,0; 8,0; 10,0 мл стандарт эритма солинади. Белгисигача дистилланган сув билан тўлдирилади. Фотометрдан ўтказилиб калибрланган график тузилади. Натижа қуйидаги формула ѐрдамида аниқланади.
а *
В 1 *
В 2 *
100 х = -----------------------; Н *
3 *
1000 бу ерда: Х - К 2 О миқдори, г; а - калибрланган графикдаги К 2 О миқдори, мг100 мл В 1 - эритманинг умумий ҳажми, мл В 2 - эритманинг ҳажми, мл 40
В 3 - суюлтирилган эритма ҳажми, мл H - намуна массаси, г 1000 - 1 мл даги К 2 О миқдори 100 - фоизга ўтказиш коэффициенти Реактивлар: Кул ҳосил қилиш учун: 1. Концентрланган сульфат кислота сол. масса 1,84 ва 57% ли НСlО 4 1:10
нисбатдаги аралашмаси тажриба олдидан тайѐрланади. Азотни аниқлаш учун: 1. 50% ли ўювчи ишқор эритмаси 500 г NaOH 1л сувда эритилади 2. 0,02н сульфат кислота 3. 0,02н ўювчи ишқор, фиксаналдан тайѐрланади. 4. метил қизил индикатори 5. фенолфталеин ѐки лакмус қоғози. Фосфорни аниқлаш учун: 1. Суюлтирилган сульфат кислота, зичлиги 1,84 бўлган концентрланган сульфат 10 мл кислота 700 мл сувда 150 мл ҳисобида эритилиб 1л ҳажмга етказилади. 2. Кислотали муҳитдаги аммоний молибдати 20 г аммоний молибдат тузи дистилланган сувда эритилиб, ҳажми 1л га етказилади 3. Қалай хлорид эритмаси 2 г қалай хлорид 30-40 мл концентрланган водорид хлоридда сув ҳаммомида қуригунча қиздирилади. Қолдиқ 10 мл суюлтирилган сульфат кислота билан еритилади. Бу 20%ли қалай хлорид эритмаси 1-2 ой сақланади. 1%ли эритма тайѐрлаш учун 1 мл 20% калай хлорид эритмаси 5 мл суюлтирилган сульфат кислота билан қўшилиб, 20 мл ҳажмга дистилланган сув билан етказилади. 4. 0.1%ли бета-динитрофенолнинг сувдаги эритмаси 5. 0,1%ли фенолфталеиннинг спиртли эритмаси 6. 10%ли NaOH 7. 10% ли HCI
вегетацион (махсус идишларда), лаборатория ва дала тажрибалари қўйишни ўрганиш. Лаборатория ишларида тупроқ таркиби, ундаги озиқ элементлари, тупроқ эритмасининг реакциясини (ишқорийлик ѐки кислоталик) аниқлаш учун даладан тупроқ намуналарини олишни ўрганишдан иборат.
дистилланган сув, тарози, фильтр қоғоз, чинни пиѐла . Ишни бажариш тартиби. Қишлоқ экинлари экиладиган майдонларга агрокимѐвий баҳо бериш учун тупроқ намуналари маълум бир даладан олинади. 41
Алмашлаб экиш далаларида битта аралаштирилган намуна 3-5 гектардан, тупроқ унумдорлиги кам фарқланадиган чўл зоналарида 8-10 гектардан олинади. Полиз сабзавот алмашлаб экиладиган далалардан намуна 1-2 гектардан олинади.
Қатор ораларига ишлов бериладиган экин далаларидан намуна олишда унинг бир қисми жўяклар ѐнидан ва тепасидан, иккинчи қисми эса жўяк тепасидан олинади. Тупроқ намуналарини далага ўғит берилгандан кейин, участканинг атрофларидан, гўнг ѐки ўғитлар тўпланган жойлардан олиш тавсия этилмайди.
Тупроқ намунаси унинг генетик қатламига кўра олинади. Тупроққа асосий тавсиф бериш учун намуна (баҳорда, ѐзда, кузда) олинади.
Тупроқнинг асосий кимѐвий хоссалари ўзгаришини ўрганишда (алмашлаб экиш далаларида, ўғитларнинг таъсирини ва мелиоратив ҳолатини аниқлашда) олинадиган намуна ернинг ҳайдов ва пастки қатламидан 0-5, 5-25 ва 25-30 см чуқурликдан олинади.
Суғориладидиган ерларга солинган ўғит тупроқ қатламларида биртхил таркалмайди, шунинг учун олинадиган намуна экин қатор орасидан яхлит олиниши керак. Бунинг учун қатор орасининг кўндаланг томонидан 10 см кенгликда 30 см чукурликда чуқурча қазилади. Ундан чиққан тупроқнинг ҳаммаси олинади.
Намуна олишда ҳар хил бурғулардан фойдаланилади. Олинган намуналар махсус халталарга ѐки қутиларга солиниб унга этикетка ѐзилади. Этикеткада намуна олинган жой (вилоят, туман, хўжалик, дала контур рақами), қайси қатламдан қачон ва ким томонидан олинганлиги ѐзилади.
мақсадига боғлиқ. Масалан, тупроқ таркибидаги нитрат ва аммоний ҳолидаги азот аниқланиши керак бўлса, тупрок қуриб қолмасдан тезда анализ қилиниши керак, агар намуна қуриб қолса, тупроқ таркибидаги аммиак оксидланиб, нитратларга айланиб кетиши мумкин.
Бошқа турдаги тажрибалар учун тупроқ салқин жойда қуритилиб майдаланади (бунда тош ва илдиз қолдиқлари олиб ташланади) ва тупроқ тешикчалари 1 мм бўлган элакдан ўтказилади.
Бир жойдан олинган тупроқ намунаси индивидуал намуна дейилади. Ҳамма индивидуал намуналарни қўшишдан ҳосил бўлган намуна умумий намуна деб аталади. Ўртача намуна олиш учун умумий намуна тоза қоғоз ѐки картон устига ѐйилиб крест усулида тўрт бўлакка бўлинади ва шу бўлаклардан иккитаси қолдирилади. Қолган икки бўлаги эса ташланади. Бундай операция бир неча марта давом этказилади ва лабораторияга 300-400 г тупроқ олиб келинади. Лабораторияда тупроқ илдиз, тош ва ва бошқа қолдиқлардан яхшилаб тозаланиб, майдаланади ва элакдан ўтказилади. Шундан сўнг намуна пакетларга солинади. Бу намуна лаборатория намунаси дейилади. Ҳар бир анализ учун олинган намуна аналитик намуна дейилади.
Тупроқ намунаси сув ва аммиак парлари йўқ жойларда қуритилиши керак. Намликни аммоний ва нитрат ҳолидаги азотни аниқлаганда тупроқ намуналари олиб келингандан кейин бирдан анализ қилиш керак. 42
Тупроқ сувли сўримида осон эрувчан минерал бирикмалар ва қисман органик бирикмалар бўлади. Сувли сўримдан тупроқ рН муҳити нитратлар, нитритлар, калций, калий, органик моддалар миқдорини ўзгариб боришини аниқлашда фойдаланиш мумкин. Сувли сўримдан шўрланган тупрокларда тузлар миқдори Cl - , СO 4 2- , HCO 3 -
концентрациясини аниқлаш мумкин. Тупроқ сувли сўримини тайѐрлаш. Тупроқ сувли сўрими, даладан олинган тупроқ қуритилмасдан аниқланаши мақсадга мувофиқ бўлади. Бунда тупроқ ва дистилланган сув нисбати 1:5 га тенг қилиб олинади. Сўрим учун олинган сув карбонат кислотадан (қўшимча қайнатилади), эрувчан органик моддалардан (дистиллашдан илгари КМпО 4
қўшиш орқали) тозаланиши зарур. Ишни бажариш тартиби. 100 г тупроқ тарозида тортиб олиниб сиғими 750-1000 мл ли колбага солинади, 500 мл дистилланган сув қуйилиб 3 минут чайқатилади, сўнг филтрланади. Филтрлашда сўрим тиниқ бўлиши учун филтрга лойқа ўтишига эришиш зарур. Аралашма филтрга шиша таѐқча ѐрдамида ўтказилади. Даслабки сўрим лойқа бўлса қайта филтрланади. Сўримдан рН, нитрат, калий, калций, қуруқ қолдиқ миқдори аниқлашда фойдаланилади.
миқдорини қуруқ қолдиқ дейилади. Унинг миқдори сўримнинг бир қисми сув ҳаммомида қуритиш орқали аниқланади.
чинни косачага 25-50 мл сўримдан олиниб, сув ҳаммомида қуритилади. Қуриб улгурмасидан, бунга сўримдан бир неча бор, яъни ҳажми 100-250 мл ҳажмга етгунча қуйилади. Охирги қуйилган фильтрат қуригач, косачага олиниб қуритиш шкафида 100-105°С да 3-4 соат қуритилади, эксикаторда совутилиб массаси аниқланади. Натижа қуйидагича аниқланади.
(а - б) * V * 100 * 100 X = --------------------------------- V 1 *
100 - У бу ерда: Х = қуруқ қолдиқ, тупрок массасига нисбатан % ҳисобида а = косачани қуруқ қолдиқ билан массаси, г; б = косачани соф массаси, г; V = сўримнинг умумий ҳажми, мл; V 1
у= тупроқнинг гигроскопик намлиги % 100= фоизга айлантириш коэффициенти. 43
Назорат саволлари:
1. Сувли сўрим тайѐрлашнинг асосий мақсади 2. Қуруқ қолдиқ нима ва қандай аниқланади 3. Умумий ишқорийлик, хлор, сульфатни аниқлаш Тупроқ муҳити реакцияси (рН) ни Н.И. Алямовский усулида аниқлаш. Машғулотнинг мақсади: Тупроқ муҳити реакцияси (рн) ни Н.И. Алямовский усулида аниқлашдан иборат Керакли жиҳоз, реактив ва асбоб ускуналар: Сувли сўрим намунаси, Универсал индикатор, Н. И. Алямовский асбоби Ўсимликлар озиқланишида, уларнинг ўсиши ва ривожланишида тупроқ муҳити реакцияси (рН) катта аҳамиятга эга. Тупроқ реакцияси ўсимлик хужайрасида кечадиган ферментатив жараѐнларга, айрим элементлар ўзлаштирилишига таъсир кўрсатади. Турли ўсимликлар турли рН кўрсаткичларида яхши ўсади ва тупроқ озиқасини самарали ўзлаштиради (7-жадвал).
44
Соя 6,5 – 7,1 Помидор 6,3 – 6,7 Горчиса 7,0 Редиска, шолғом 5,5 - < Зиғир 5,9 – 6,5 Сабзи 5,5 – 7,0 Кунгабоқар 6,0 – 6,8 Бодринг 6,0 – 7,9 Наша 7,1 – 7,4 Салат 6,0 – 7,0 Чой 4,8 – 6,2 Ғўза 6,5 – 9,0
Тупроқнинг коллоидлари коагуляцияси, микробиологик жараѐнларнинг жадаллиги, озиқа моддаларнинг ҳаракатчанлиги тупроқ эритмаси муҳитига боғлик. Тупроқ муҳити кислотали (подзол, сур тусли ўрмон, қизил торф-ботқоқ тупроқлар), нейтрал (қора тупроқлар), ишқорий (каштан, бўз, шўртоб) бўлиши мумкин. Тупроқ муҳити реакцияси эритмадаги водород (Н + ) ва гидроксил (ОН - ) ионларига боғлиқ. Электролитик диссоциация назариясига кўра сув Н + + ОН - = 10
-14 ионларига парчаланади. Муҳит реакцияси Н + иони концентрацияси билан таърифланиб, рН символи билан ифодаланади. Муҳит рН миқдори 7 дан кичик бўлса кислотали, рН=7 бўлса нейтрал, 7 дан катта бўлса ишқорий муҳит бўлади. Услубнинг моҳияти Тупроқ сувли сўрими универсал индикатор иштирокида рангга бўялишига, рангнинг интенсивлиги шкалага солиштирилиб аниқлаш услубнинг моҳиятини ташкил қилади.
200 мл колбага солинади ва устидан 100 мл дистилланган сув солинади. 30 минут давомида чайқатилади. Сўнг бурма филтр орқали филтрланади. Филтратдан 10 мл олиниб устидан 0,6 мл универсал индикатори қуйилади. Пробиркани оғзини ѐпмасдан туриб чайқатилади. Эритма рангги Алямовский асбоби шкаласи билан солиштирилиб тупроқ муҳити реакцияси (рН) аниқланади.
Назорат саволлари: 1. Тупроқ муҳити нима 2. Тупроқ мухити аниқлш усуллари 3. Тупроқ мухити ўсимликларни озиқланишидаги аҳамияти.
45
Мавзу-11: Тупроқ таркибидаги нитрат азоти миқдорини Гранвальд-Ляжу усули бўйича аниқлаш (4 соат) Машғулотнинг мақсади: Тупроқ таркибидаги нитрат шаклидаги азотни Гранвальд – Ляжу усулида аниқлашдан иборат. Керакли жиҳозлар, реактивлар ва асбоб ускуналар: тупроқ намуналари, улчов колбалари, чинни пиѐла, сув ҳаммоми, Алюминийли аччиқтош MnАl(SO 4
3 *12H
2 O, дисульфофенол кислота, NаOHнинг 10 % ли эритмаси, лакмус қоғоз. Тупроқ таркибидаги нитратлар, асосан тупроқда органик бирикмаларнинг чириши (микроорганизмлар ѐрдамида) ѐки ерга солинган минерал ўғитларга боғлиқ.
Тупроқ таркибидаги нитратлар сувда яхши эрийди, тупроқнинг сингдириш комплексига кирмайди, яъни тупроққа сингмайди. Нитратлар эрувчан бўлгани учун тупроқнинг пастки қатламига кўтарилиши мумкин.
Гранвальд-Ляжу усули билан аниқланади. Бу усул ишқорий муҳитда дисулфофенол кислота таъсир эттириш йўли билан суюқликни чўкмага туширишга асосланган. Бунинг учун маълум миқдорда сувли сўрим тайѐрланиб, сўнгра у буғлатилади. Қолган қуруқ қолдиққа дисульфофенол кислотаси таъсир эттирилади. Натижада нитратлар билан дисульфофенол тринитрофенолга айланади. Бунда қуйидагича реакция боради: C 6 H 3 (HСO 3 ) 2 OH + 3HNO 3 = C 6 H 2 (OH)(NO 2 ) 3 + 2H
2 СO 4 + H 2 O Кейинчалик тринитрофенол ишқорий муҳитда аста-секин сариқ тусга киради. C 6 H 2 (OH)(NO 2 ) 3 +NH 3 = C 6 H 2 (NO 2 ) 3 ONH
4
сариқ нитро бирикма Эритманинг ранги қанча кўп сарғайса нитрат миқдори шунча кўп бўлади. Иш тартиби: Тупроқ таркибидаги нитратни аниқлаш учун сувли сўрим тайѐрланади. Бунинг учун (тупроқ билан сув 1:5 нисбатда олинади) 1 мл сув элакдан ўтказилган тупроқдан 30 г ни тарозида тортиб олиб конуссимон колбага солинади. Унга жуда оз миқдорда алюминийли аччиқтош қўшилади ва устига 150 мл сув солиб беш минут қайнатиб кейин фильтрланади. Фильтратдан 10 мл ўлчаб олиб, чинни косачага қўйилади. Чинни косачада сув ҳаммомига қўйиб фильтрат буғлатилади чинни косача совутилади, косачага 18 - 20 томчи дисульфофенол кислота томизилади. Унинг устига 15 мл сув қўйилади ва аралашманинг ранги сариқ тусга киргўнга қадар (ѐки эритмага тегизилган қизил лакмус кўкаргунча) оз-оздан ишқор томизилади. Шундан сўнг аралашма 100 мл ли ўлчов колбага солиб колбанинг белгисигача сув қўйилади. Колба яхшилаб аралаштирилади ва калориметр ѐрдамида текширилади. Агар аралашма тўқ сариқ рангда бўлса, уни суюлтириб сўнгра колориметрдан ўтказиш керак.
46
Тажриба натижаси қуйидагича ҳисобланади:
*сўримнинг умумий миқдори * 1000 мг/кг Х= -------------------------------------------------------------------------- намуна учун олинган сўрим миқдори * тупроқ массаси
Х – NO 3 миқдори, мг/кг тупроқда; а – NO 3
1 гектар ердаги нитрат миқдорини ҳисоблаш учун анализдан чиққан сонни 4000000 га кўпайтириб (1 га ернинг ҳайдов қатлами тупроқнинг массаси) сўнгра 1000000 га бўлинади (мг ни кг айлантириш учун) Маълумки, 1 га ернинг сатҳи С=10000 м 2 , ўртача ҳайдов қатлами 0-30 см олинади, 1 м 3 тупроқнинг солиштирма массаси 1,200 кг га тенг, буларнинг ҳаммасини бир-бирига кўпайтириб чиққан 3600 тонна ѐки 3600000 кг ни яхлитлаб, 4000000 кг ҳосил қилинади.
Назорат саволлари: 1. Тупроқ таркибидаги нитрат азоти ҳақида тушунча. 2. Нитрат азотини аниқлаш услуби нимага асосланган 3. Нитратларнинг тупроқдаги тарқалиш градацияси (кам, ўртача, юқори) 4. Тупроқ таркибида 22 мг/кг нитрат бўлса 1 га майдондаги миқдори
Мавзу- 12: Минерал ўғитларни сифат реакциялари ѐрдамида аниқлаш (4 соат) Ишнинг моҳияти: Хўжаликларда минерал ўғитларни нотўғри сақлаш оқибатида уларнинг таркиби ўзгариши ҳоллари ҳам учрайди. Шунинг учун уларни қўллашдан олдин сифатини текшириб, сўнг меъѐрини белгилаш керак. Сифат реакциясини аниқлаш учун пробирка (бирор кичкина шиша идишча) сув (дистилланган) ва кўмир чўғи зарур. Булардан ташқари ВаCl 2 , NaOH, АgNО 3 реактивлари ҳам керак бўлади. Агар ўғит таркибида СI бўлса, кумуш нитрат билан реакцияга киришади оқ чўкма ҳосил бўлади. КCl+АgNО 3 = КNО 3 +АgCl
Кумуш нитрат фосфорли ўғитлар билан реакцияга киришганда сариқ чўкма ҳосил бўлади: K 3
4 +3AgNO
3 = Ag
3 PO 4 + 3KNO 3
Ўғит таркибида SО 4 бўлса, у BаCI 2 билан реакцияга киришиб, суцимон чўкма ҳосил қилади: (NH
4 ) 2 SO 4 +BaCl 2 =BaSO
4 +2NH
4 Cl
Ўғит таркибида аммиак бўлса, у ишқор билан реакцияга киришиб, аммиак ажратиб чиқаради(албатта, пробиркани чайқатиш керак). 47
NH 4 NO 3 +NaOH=NaNO 3 +(NH
4 )OH
NH 3 +H 2 O Тажрибани бошлашдан олдин пакетдаги ўғитнинг ярмисини ѐки тахминан 0,5-1,0 граммини пробиркага солиб, устига 6-8 мл дистилланган сув қуйилади. Пробиркани яхшилаб чайқатиб ўғитнинг эриш даражаси аниқланади. Одатда ўғитлар сувда яхши эрийдиган, қисман эрийдиган ва эримайдиган бўлади. Агар ўғит сувда эриса ҳосил бўлган эритма учта пробиркага бўлиб қуйилади ва уларнинг ҳар қайсисига 2-3 томчидан BаCI 2 , ва АgNО 3 эритмаларидан таъсир эттирилади. Сувда эрийдиган ўғитларнинг қуруқ донаси, юқорида қайд этилганидек, кўмир чўғида текширилади. Масалан, селитра чўғда портлаганга ўхшаб ѐнади, аммиакли ўғитлар эса бўлиниб тутун чиқаради ва аммиак ҳидини беради. Калийли ўғитлар эса сачрайди. (қандай ўзгариш бўлса дафтарга ѐзилади). Агар ўғит сувда эримаса, у ҳолда эритма бир оз тиндирилгач, ундан 3-4мл олиб, иккинчи пробиркага солинади ва унга кумуш нитрат (АgNО 3 ) таъсир эттирилади. Сувда эримайдиган ўғитлар кўмир чўғи ѐрдамида текширилмайди.
8-жадвал Ўғитларнинг ўзига хос характерли реакцияларини ѐзиш учун қуйидаги жадвалдан фойдаланиш мумкин:
№
тн ин г ташқ и кў ри ни ш и ва
ран ги
Су вд а ер ув - чан ли ги кў м ир чў
ғи да
Реактивлар Ўғи
тн ин г форм ул аси
Ўғи тн ин г но м и N aO H
Ба C l 2 А gN О 3
1. Оқ донадор эрийди бор
NH 4 NО 3 Аммиакли селитра 2.
3.
4.
Муҳим минерал ўғитларни аниқлаш.
Минерал ўғитлар кристалл ва аморф ҳолларда бўлади. Кристалл ҳолатдаги ўғитлар сувда яхши ерувчан, аморф ўғитлар эса кам эрийдиган ѐки еримайдиган бўлади. Кристалл ҳолатдаги ўғитларга ҳамма азотли (калсий сианамиддан ташқари) калийли ўғитлар (тошкўмир кули ва калимагдан ташқари) ҳисобланади. Мураккаб ўғит аммофос ҳам кристалл ҳолатдаги ўғитларга киради. Фосфорли ва оҳакли ўғитлар ҳамда калсий сианомид ва калимаг ўғитлари аморф ҳолатдаги ўғитлар жумласига киради.
48
Шундай қилиб, ўғитлар ерувчанлигига кўра икки группага, яъни кристалл ҳолатдаги азотли ва калийли ўғитлар, аморф ҳолатдаги фосфорли ва оҳакли ўғитларга бўлинади. Азотли ўғитлардан аммиакли селитра (NH 4 NО 3 ). Унинг таркибидаги азот аммоний ва нитрат ҳолида бўлади. Ҳозирги вақтда бу ўғит майдонда донадор шаклда чиқарилмоқда. Бу ўғитдан ташқари натрий (NaNО
селитраси ишлатилади, калийли селитра мураккаб ўғит ҳисобланади. Бу ўғитларни фақат кўмир чўғида ажратиш мумкин. Бунда сариқ аланга берса NaNО
ва бинафша аланга берса КNО 3 ўғитлари бўлади. NH 4 NО 3 ишқор эритмаси томизилганда аммиак ҳиди ажралади. Бунда қуйидагича реакция боради:
NH
NO 3 +NaOH=NaNO 3 +NH
4 OH -H
2 ONH
3
NH 4 OH H
2 ONH
3
Натрий ва калийли селитрада бундай бўлмайди, яъни аммиак ҳиди ажралмайди. Аммоний сульфат (NH Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|