Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги термиз давлат университети иқтисодиёт ва туризм факультети

2.4. Demografik omillar

Turizm iqtisodida demografik omillar deganda - bu aholining umumiy tarkibi, yoshi, millati, bilimlari saviyasi, urf-odatlari, madaniy mavqei tushuniladi. Turizmda ijtimoiy-demografik guruhlarning asoslari ijtimoiy – madaniy psixologik mezonlar xisoblanadi. Mezonlarning guruhi bo’yicha turizm talablarini o’rganish sayyohning yoshi va jinsini xisobga olgan holda ajratishni nazarda tutadi:

uning oilasini tipi va daromadi (oilaning har bir a’zosiga to’g’ri keladigan daromadning xisobga olgan holda);

sayyohning kasbi uning ijtimoiy maqomi (biznesmenlar, xizmatchilar, badiiy va ilmiy ziyolilar, ijtimoiy kam ta’minlangan oilalar)

sayyohning millati (xususan yetnik va qumsash turizmning bozor xususiyatini aniqlash uchun)

uning ye’tiqodi siyosiy mafkuraviy, o’z-o’zini aniqlash, tarjimai faktlar va boshqalar;

Jumladan sayyohning yoshi talab segmentining ulushini va u yoki bu yosh guruhlarning turizm xizmatlariga asosiy talablarini (bolalarga, yoshlarga atalgan, o’rtacha yoshlilar) belgilaydi. Masalan, bugungi kunda yoshi belgisi bo’yicha talablar turizm bozorining dolzarb guruhini 35 yoshgacha bo’lgan oilasiz yoshlar tashkil yetadiki, ular bilim darajasining yuqoriligi muvaffaqiyatga intilishlari, moddiy jihatdan ta’minlanganliklari, o’zining oila va uy tashvishlari bilan bog’lashni istamasliklari bilan xarakterlanadi. yevropaning yirik sanoat shaharlarida «yolg’iz»lar guruhi umumiy aholi sonining qariyb 50 foizni tashkil qiladi. Turizmning g’arbiy bozorida faqat shu segment bilan ishlaydigan firmalar mavjud. Jumladan, Germaniyada bu segmentdagi talablar darajasi 6-8 million kishini tashkil yetadi, yoki talabning yana bir istiqbolli yosh guruhi «sen’iorlar» (50 yosh va undan katta yoshdagilar)dir. Bu guruh vakillari moddiy jihatdan ta’minlanganlar hayotdan faol huzurlanishga intiladilar va shaxsiy yehtiyojlariga «chiroyli hayot»ga pul sarflashga tayyordirlar.

Turizm oqimlarining statistik tahlili shuni ko’rsatadiki, katta yoshdagi sayohatchilar soni doimiy ravishda o’smoqda va 55 yoshdan o’tgan kishilar xalqaro turizmda muhim rol o’ynay boshlaydilar. Sayyohlar bu toifasining asosiy qismi aholisi tez qariydigan AQSh, Kanada, YAponiya kabi bir qancha mamlakatlarga to’g’ri keladi. Umr ko’rishning o’rtacha darajasi 1985 yildan 1995 yilgacha YAponiyada 1-2 yilga, yevropa va Amerikada 1 yilga ko’paydi. Odamlar uzoq yashabgina qolmadan balki qarigan chog’ida ham yuqori jismoniy faolligini saqlab qolmoqdalar. Katta yoshdagi kishilar ancha sog’lom bo’la boshladilar. Bu iqtisodiy jihatdan ta’minlanishda muhim ahamiyatga yega bo’lib, sayohat qilish uchun zaruriy shart-sharoitlarni yaratadi. 55 yoshdan 59 yoshgacha bo’lgan kishilar yiliga o’z mamlakati doirasida 2.4 marta safarga chet yellarga 0,8 marta chiqadilar. 2005 yilgacha bo’lgan ma’lumotga kura Buyuk Britaniya, AQSh va YAponiyada 55-59 yoshgacha mamlakati hududiga 18.8 mln. chet yelga yesa taxminan 6.3 mln. qo’shimcha sayohat qiladilar. Oilaviy tipga bog’liq holda oilaviy turizmni bolalar bilan birga va bolalarsiz yolg’izlar turizmi ko’p oilali bolalar turizmi va boshqalarga ajratish mumkin. Kasb belgisi bo’yicha talablar guruhining biron muassada yoki iqtisodiyotning muayyan sohasida ishlaydigan muayyan kasbga yegaligi bilan birlashgan anchagina turlarini aniqlash mumkin.

Xulosa

Turizm murakab sotsial-iqtisodiy sistema sifatida turli vazifalarni bajaradi. Ular: tanishtiruv, rekreaitson yoki sog’lomlashtirish, siyosiy, iqtisodiy, tarbiyaviy. Sayohat orqali inson dunyoni taniydi, tajriba orttiradi, yangiliklar kashf etadi, o’zini dunyo qarashini shakillantiradi va buning natijasida fan, madaniyat, san’at rivojlanib ijtimoiy rivojlanishning asosiy omillariga aylanadi. Sayohat orqali odamlar o’zlarining sog’liqlarini yaxshilaydilar, yangi ta’ssurotlar olib o’zlarining fizik va psixologik sog’liqlarini yaxshilaydilar.