Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Bu bosqichda ham quyidagilarga ahamiyat berish maqsadga muvofiq: 
•
Masalani kompyuterda echish uchun qanday turdagi matemat
apparatni ishlatgan ma’o`ul; 
•
Nima uchun bu matematik apparatni qo`
keladi; 
•
Oldin ham bunday masalalar echilganmi va 
usullar qo`llanilgan; 
•
Modelning real xayot va amaliyot bilan mos keli
tekshirish mumkin; 
•
Masalani bunday 
242

---

3. Masalani yechish usulining tanlanishi. 
Masala matematik ifodalanib bo`lgandan keyin uni yechish usuli tanlanishi 
ker
iqligini 
aniqlaydi va hisoblash jarayonini EHMd
ma
viy hisoblash 
ma
lalarni yechish uchun ishlatilishi 
mu
a algoritmlarga ega. Har bir 
tur
arni qo`llash mumkinki, ular 
xilm
asala echilishining turli xildagi 
sam
masala
vaqt sarf qilgan holda echib beradigan usulni tanlab 
lish katta ahamiyatga ega bo`ladi.
Bu bosqichda asosan quyidagilarga ahamiyat berish maqsadga muvofiq: 
•
Masalaning eng samarali usulda kompyuterda echilishi uchun 
qanday turdagi usullarni o`o`llagan maqsadga muvofiq; 
•
Bu
riga qaraganda 
tezroq echimni topishga im n beradi; 
•
Tanlangan usul qanda
boshlang`ich ma’lumotlarni talab 
hisoblash tezligi 
u usulni ishlatganmi va u qanday 
natijalarga erishgan. 
 
Ushbu bosqichda amalga oshirilishi lozim bo`lgan hisoblash jarayonini 
etarlicha to`la, aniq va bir ma`noli tavsiflash zaruriyati tug`iladi. Ushbu tavsif 
lani 
aytirish yaxshi natijalarga olib keladi. Keyinchalik tuziladigan 
d
mumkin.
ak. Bu usul izlanayotgan natijalarning boshlang`ich ma`lumotlarga bog`l
a bajariladigan elementar arifmetik va 
ntiqiy ketma-ketliklarga ajratish yo`li amalga oshiriladi. Zamona
tematikasi fan va texnikaga doir turli masa
mkin bo`lgan ko`plab sonli matematik usullarga v
dagi matematik modelni echish uchun turli xil usull
a-xil shart sharoitlarga bog`liq ravishda m
aradorligini ta’minlab beradi. Shuning uchun ham bunday usullar ichidan
ni eng tez, aniq va kam
o
usullar ichida qaysi biri eng qulay va boshqala
ko
y turdagi 
qiladi; 
•
Usulning aniqligi va model ko`rsatgichlarini 
qo`yilgan talablarga javob beradimi; 
•
Sizdan oldin biror bir kimsa u shb
4.
 
Masalani yechishning algoritmini ishlab chiqish.
y
hisoblashlarni bajarish uchun zarur bo`lgan formulalarni o`z ichiga olishi, ularni 
qo`llash ketma-ketligini, u yoki bu formuladan foydalaniladigan sharoitlarni 
aniqlashi, shuningdek hisoblash jarayonining bir qismidan boshqa qismiga o`tish 
qoidalarini ko`rsatishi kerak. Mashinaga hisoblash jarayonida paydo bo`lishi 
mumkin bo`lgan holatlar haqida zarur ko`rsatmalar ham berilishi kerak. Ana shu 
barcha ishlar masalani yechish algoritmi bilan amalga oshiriladi. Masalani yechish 
algoritmini izlash, ishlab chiqish va tavsiflash algoritmi deb ataladi. Masalani 
echish algoritmi kompyuterning imkoniyatlarini, echish aniqligini hamda masa
echish vaqtini hisobga olgan holda yaratilishi maqsadga muvofiqdir. Algoritmni 
yaratishda oraliq ma’lumotlarni iloji boricha kamaytirish, tashqi qurilmalar bilan 
aloqalarni kam
dasturning samara orligi va unumdorligi masalani echish algoritmining qanchalik 
puxta tuzilganligiga bog`liq bo`ladi. Masalaning echish usuli qanday tanlanganiga 
bog`liq ravishda bir masalaning bir necha echilish algoritmi mavjud bo`lishi 
243

---

Algoritmlash, ya’ni masalaning algoritmini tuzish jarayonida oldin to`zib 
qo`yilgan tayyor algoritm bo`laklaridan yoki qismlaridan foydalanish, modulli 
r ko`rinishida ifodalanadi, chunki bu ish ularni keyinchalik 
ritmlarni keng miqyosida 
dasturlashda 
masalaning dasturlash tili vositasida dasturini tuzish. 
Bu bosqichda alohida-alohida buyruqlardan iborat bo`lgan va bajariladigan 
igini belgilaydigan programma tuziladi va u EXM xotirasiga 
n 
obol, Ada, Algol, Fortran, 
lning buyruqlari yordamida uning sintaktik va semantik qoidalaridan foydalangan 
olda yozib chiqiladi. Algoritm qanchalik mukammal tuzilgan bo`lsa, uni 
asturlash