Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

’urta kompaniyasida avtomatlashtirilgan axborot tizimlari ta’minoti 
Butun jaxon global tarmogi (Internet) sug’urta kompaniyalarining 
xizmatlarini tarkatuvchi bo`lib faoliyat ko`rsatadi. Hamda mijazlarga xizmat 
ko`rsatish turini yangilash va sifatini oshirish maqsadida faydalaniladi. 
Yirik kompaniyalar o`z investitsiyalarini Internet orqali joylashtirmokdalar 
foydalanuvchilar (haridorlar) Ushbu imkoniyatdan unumli foydalanmokdalar. 
MORGAN STANLEY DEAN WITTER (AKSh) sug’urta okmpaniyasining 
utkazgan statistik tadqiqotlari shuni ko`rsatiki dunyodagi eng yirik kompaniyalar 
1999 yil oxiriga kadar WEBning imkoniyatlaridan kam foydalanganlar. Ular 
asosan o`z 
ug`urta biznesiga AKTni joriy qilish kata ahamiyatga ega bo`lib, sug`urta 
kompaniyalarining AKTga bo`lgan talab va manfaatdorliklari yil sayin ortib 
bormokda. Hozirgi kunda sug`urta biznesini axborotlashtirish quyidagi 
ko`rinishlardat shakllantiriladi: asosiy biznes jarayonlarni avtomatlashtirish uchun 
axborot tizimi majmuasini (ERP-tizimlar) joriy qilish; mijo
307

---

m
batlarni boshqarish tizimlarini joriy qilish (CRM-tizimlar va Business 
Intelligence); Internet-sug`urta. 
Sug`urta qiluvchilar o`rtasida polislarni ro`yxatga olish, sug`urtalash va 
qayta sug`urtalash, brokerlik va agentlik shartnomalarini yuritish, buxgalterlik 
hisobi va xodimlar ro`yxatini yuritish kabi to`liq funktsiyalar to`plamini o`z ichiga 
oluvchi ERP- tizimlar zamon talabidan kelib chiqqan holda qo`llanilib butunlay 
boshqaruv tizimini avtomatlashtirishga imkon beradi. ERP-tizimlar sug`urta 
kompaniyalarida sug`urta shartnomalari, risklar, mukofotlar, to`lovlar , 
kompaniyalarning statistik 
unosa
va iqtisodiy hisob kitoblari uchun zarur bo`lgan barcha 
ma va klassifikatorlar tuzish, sug`urta shartnomasi va 
da ikki 
tomon
aynan 
zamon
beradi. Sug`urta tashkilotlarida ERP tizimlaridan tashqari CRM 
(custo
– strategiyalari mijozlarga xizmat ko`rsatish, savdo 
va 
sus texnologiyalar va dasturiy ta’minotlar 
majmu
tmachilariga eng 
optima
imkoniyatini beradi. 
darajada 
ishlab
Sug`u
i mijozlarni saralab olish; 
-bo`lib utgan yo`qotishlarni taxlil qilish; 
axborotlar haqidagi boshlangich ma’lumotlarni tuplab berish maqsadida keng joriy 
qilinib, bu tizim ma’lumotno
polislarni ro`yxatga olish , qayta sug`urtalash shartnomalarini yuritish, 
shartnomalarni asosiy ko`rsatkimchlarini kiritish yoki hisob-kitob qilish, brcha 
shartnomalar bo`yicha hisob-kitoblarni avtomatlashtirish funktsiyalarni o`z ichiga 
oladi va buxgalterlik, sug`urta hamda qayta sug`urtalash bloklari o`rtasi
lama axborot ayrboshlash mavjudligini e’tiborga oladi. 
Sug`urta xizmatlari iste’molchilariga xizmat ko`rsatish sohasida 
aviy AKTlarni joriy kilinishi raqobatchilar bilan ko`rashda kushimcha 
ustunliklarni 
mer relationship management) boshqaruv tizimlaridan hozirgi kunda keng 
foydalanib kelinmokda. CRM
marketing sohasidagi biznes jarayonlarni avtomatlashtirish va 
takomillashtirishga imkon beruvchi max
asi kurpinishida amalga oshiriladi. Bu esa xizmatlar buyur
l vaqt mobaynida va eng qulay aloqa tarmoqlari orqali daromad keltiruvi 
takliflar qilish
Sug`urta tarmogidagi hozirgi vaziyatda biznes tuzilishini anik 
chiqish, risklarning real darajasini bexato baholash hamda bu risklar 
bahosini mos holda belgilashga imkon beruvchi Business Intelligence (BI) 
vositalaridan foydalanish lozimdir. 
Business Intelligence(tadbirkor intellekt) tizimini sug`urta tashkilotlarida 
joriy qilish analitik axborotlar muxitiga tegishli bo`lgan quyidagi ko`rsatkichlarni 
samarali ta’minlab beradi: 
•
Ma’lumotlarni o`z vaqtida va anik kiritish: 
•
Ma’lumotlar integratsiyasini amalga oshirish: 
•
Ma’lumotlarni interpretatsiya qilishni soddaligi: 
•
Ma’lumotlar mutanosibligi: 
•
Axborotlardan hamkorlikda foydalanish: 
rtachilar Business Intelligence turidagi dasturiy mahsulotlar yordamida 
quyidagi ko`rinishdagi jarayonlarni amalga oshirib, bu ularga turli vaziyatlardagi 
risklarni oldindan aniklash va boshqarishga imkon beradi: 
- manfaatl
308

---

-mos k
ozor segmentidir. 
Sug`u
tib borish; barcha sanab utilgan sug`urta ko`rinishlarini 
lingan «Elektron 
raqam
qobatbardoshligini oshishi, sug`urta kompaniyasini tashki bozorda 
ham s
elishlikni taxlil qilish; 
Muvofiqlashtirilgan marketingdan foydalanish; 
Kompaniya faoliyatini taxlil qilish. 
Ayni damda sug`urta kompaniyalarini instituttsional rivojlantirishdagi eng 
progressiv AKT Internet-sug`urta hisoblanadi. 
Internet-sug`urta-bu mijozni sug`urta kompaniyasi (bevosita o`zining sayti orqali) 
bilan kelgusida zarur sug`urta mahsulotini tanlash uchun virtual mulokot qilish va 
o`z navbatida joriy xizmatlarni namoyish qilish, sug`urta qoplamalarini olishni 
Internet-texnologiyalaridan foydalanib amalga oshirishga imkon beruvchi 
moliyaviy b
rta kompaniyalari birinchi bosqichda xususiy Internet saytlarini yaratishlari 
lozim va bu elektron vizitka funktsiyasini amalga oshirib, unda mijoz bilan 
aloqalarni urnatish yullari haqidagi ma’lumotlar, litsenziyalar, sotiladigan 
mahsulotlarning qisqacha tasniflari berib boriladi. Keyingi bosqichda sug`urta 
kompaniyalari o`z Internet – vakolatxonalarini rivojlantirish yulida e’tiborlarini 
mukofotlarini onlayn-to`lovlar orqali amalga oshirish, mijozni sug`urta ro`yxatiga 
kirishi va personlashtirilgan ma’lumotlarni yangilab borish kabi yo`nalishlardagi 
sug`urta xizmatlariga qaratishlari lozim. 
Ayni damda respublikamiz sug`urta kompaniyalari Internet sug`urta 
segmentidagi Internet muxitida ikki yo`nalishdagi biznes echimlardan biridan 
foydalanib faoliyat yuritish imkoniyatiga ega bo`ladilar: 
•
Internetda sug`urta biznesini tashkil qilish (virtual vakolatxonalar ochish; 
Internet orqali sug`urta polislarini olish; sug`urta shartnomalarini Internet 
orqali kuza
birlashtiruvchi portallar) 
•
Internet bilan bog`liq risklarni sug`urta qilish (kiberjinoyatchilik; elektron 
qurilmalarni sug`urta qilish; moliyaviy risklarni sug`urta qilish; turli 
ko`rinishdagi javobgarliklarni sug`urta qilish va boshqalar). 
O`zbekistonda Internet sug`urtani rivojlantirilishi istiqbolli ahamiyatga ega 
bo`lib, O`zbekiston Respublikasida 2003 yil dekabr oyida qabul qi
li imzo haqida», 2004 yil may oyida qabul qilingan «Elektron tijorat 
haqida» , «Elektron hujjat aylanishlar tizimi» haqidagi qonunlar bu tizimni 
rivojlantirishning huquqiy asoslari hisoblanadi. Yangi turdagi bunday xizmatlarni 
joriy qilish kelgusida sug`urta xizmatlari bozori xajmining o`sishi, mijozlarga 
samarali va sifatli xizmatlar ko`rsatish, kompaniya daromadlarini o`sishiga shu 
bilan birga ra
amarali faoliyat yuritish imkoniyatlariga ega bulishlariga xizmat qiladi. 
309

---

M


. Ayni 
vaqtda
l tasavvur etish 
lozim. Xato tanlov qimmatga tushadi. Nafa
inot harid 
etish 
tirish uchun sarflangan 
inson 
bankni yangi 
xizma