Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Iste`molchi 
- 
kompaniya
Biznes
Iste`molchi 
– 
ma`muriyat
Biznes 
(biznes)
 
Biznes
jarayon 1
 
 
Internet
 
shlyuzi 
 
Biznes
jarayon 
2
 
Internet
 
shlyuzi 
 
Internet
 
(EDI) 

---

345
imkoniyatlar yaratib beradi. Shunday imkoniyatlardan biri kastomayzing 
(customizing) hisoblanadi. Bu haridorga taklif qilinayotgan shunday imkoniyatki, 
unda kelgusi harid mezoni mustaqil loyihalashtiriladi. Xususan, 
NIKEiD 
www.nike.com
onlayn magazini doirasida, haridorlar o’ziga yoqqan poyafzal 
modelini mustaqil loyihalashtirishlari, taglik qismining qanday materialdan 
bo’lishi, rangni tanlash yoki 8 ta belgigacha bo’lgan biror yozuvni tovarda 
joylashtirishi mumkin. Bunda, haridor tomonidan loyihalashtirilgan tovar 
variantini o’sha vaqtning o’zida kompyuter ekranida ko’rish mumkin. Elektron 
biznes amal qilish tizimining Business-to-Consumer (V2S) modeli 5 - rasmda 
keltirilgan.
5- rasm
Elektron biznesni tashkil etishning biznes-istemolchi modeli 
5 – rasmga ko’ra birinchi firma (kompaniya)da to’qnashgan shlyo`zli
Boshqaruv tizimi saqlanib qoladi, ikkinchi firmada esa boshqarishning ichki tizimi 
Internetga ulanmagan. Bu holda birinchi firma bilan o’zaro avtomatik ravishda 
ma’lumot almashinuvi bo’lmaydi. Bo`nga qaramasdan ikkinchi firma birinchi 
firma bilan elektron biznes tizimini qurishning nazariy asoslariga ko’ra o’zaro 
ta’sirga kirishish mumkin va bo`nga ijtimoiy ta’minot sohasi yaqqol misol bo’la 
oladi. 
Boshqaruvchilar birinchi firma bilan ba’zi interfeyslar (masalan 
brauzer) yordamida aloqa qilishlari mumkin. Ular birinchi firmadan zaruriy 
ma’lumotlarni oladilar (elektron pochta yoki brauzer yordamida) va bu 
ma’lumotlarni o’zlarining biznes jarayonlarini amalga oshirish uchun boshqaruv 
tizimiga kiritib qo’yadilar. Ikkinchi firma boshqaruvchilari esa 1-firmaning 
iste’molchilari bo’ladi.
Elektron biznesni tashkil qilishning 2-biznes iste’molchi modelining asosiy 
xususiyatlari quyidagilardan iborat: 
1.
Sotuvchi (1-firma) savdoni Internet interfeysiga asoslangan 
avtomatlashtirilgan savdo tizimi bilan emas, balki o’zining boshqaruvchilari orqali 
yuritishi; 
2.
Savdo firmasi biznes jarayoni bilan Internet-magazin tashqi interfeysi 
o’rtasidagi to’liq bog’lanishning yo’qligi. 
Internet orqali har qanday tovarni sotish yoki ma’lum xizmatlarni ko’rsatish 
mumkin. Biznes-biznes bozori ularning Internet orqali sotayotgan tovar, xizmatlar 
nomi va tarkibiga bog’liq emas. Sho`nga qaramasdan, biznes-iste’molchi bozori 
uchun etarlicha iqtisodiy foyda keltirmaydigan tovar va xizmatlar turlari majud.
Elektron 
biznes 
modelining 
uchinchi 
ko’rinishi biznes-administratsiya – 
firmalar va davlat tashkilotlari o’rtasida tuzilgan barcha kelishuvlarni o’z ichiga 
oladi. Masalan AQSh da hukumat rejalashtirayotgan taxminiy haridlar to’g’risidagi