Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

tarmoq
 
deyiladi.
Tarmoqlarni turli me’yorlarga ko’ra sinflarga ajratish mumkin. Bular: 
1) o’tkazish qobiliyati, ya’ni ma’lumotlarni tarmoqqa uzatish tezligiga muvofiq: 
- past 100 Kbit/ s gacha; 
- o’rta 0,5-10 Mbit/s gacha; 
- yuqori 10 Mbit/s dan ortiq. 
2) o`zoq kommunikatsiya tarmoqlari bilan ishlash tezligi, ularning fizik o’lchoviga 
muvofiq: 
- LAN
( Local-Area Network) lokal tarmoq (bir ofis, bino ichidagi aloqa); 
176

---

- CAN
(Campus-Area Network) - kampus tarmoq, bir-biri bilan telefon yoki 
modemlar bilan ulanish, ammo etarlicha bir-birlaridan o`zoqda joylashgan 
kompyuter lokal tarmoq; 
- MAN
(Metropolitan-Area Network) katta tezlik bilan aloqa uzatish (100 Mbit/s) 
imkoniyatiga, katta radiusga (bir necha o’n km) axborot uzatuvchi kengaytirilgan 
tarmoq; 
- WAN
(Wide-Area Network) keng masshtabli (mintaqaviy) maxsus qurilma va 
dasturlar bilan ta’minlangan alohida tarmoqlarni birlashtiruvchi yirik tarmoq; 
- GAN
(Global-Agea Network) global (halqaro, qit’alararo) tarmoq; 
3) tarmoq tugunlari turi bo’yicha (tugun - hisoblash tarmoqlari va ularning alohida 
elementlari ulangan joyi). Boshqacha aytganda, tugo`nga shaxsiy, mini- va katta 
kompyuterlar, alohida tarmoq ham kiradi. Masalan, umumiy foydalanish 
tarmoqlaridagi alohida kompyuterlar (boshqachasiga ularni stantsiyalar deb ham 
yuritishadi) tugunlarga misol bo’la oladi. Unchalik katta bo’lmagan alohida 
tarmoqlar kampus tarmog’i uchun tugun bo’ladi. 
4) tugunlar munosabatiga ko’ra: 
- bir xil rangli (peer-to-peer), uncha katta bo’lmagan, bir xil mavqega ega 
kompy
iy 
foydal
oqni boshqarmaydi; 
-server (Server based) yoki markazlashgan boshqarishga ega tarmoqlar. Bu erda 
tarmoqning bosh elementi serverdir. Qolgan tugunlar serverning resurslaridan 
foydalanishi mumkin (masalan, Novell NetWare, Microsoft LAN Mananger va 
boshqalar). 
5) tarmoq operatsion sistemalarini ishlatish bo’yicha (tarmoq OS): 
gomogenli - hamma tugunlarda bir xil yoki yaqin operatsion sistemalardan 
foydalaniladi (masalan, WINDOWS OS tarmog’i); 
geterogenli - bir vaqtning o’zida bir nechta tarmoq operatsion sistemalari 
ishlatiladi (masalan, Novell NetWare va WINDOWS). 
 
laridan fayllarga 
uterlar (bu erda hamma kompyuterlar ham «mijoz», ya’ni tarmoqning odd
anuvchisi, ham «server», ya’ni tarmoq foydalanuvchilariga xizmat 
ko’rsatishni ta’minlovchi bo’lishi mumkin). Macalan, WINDOWS 95 OS tarmog’i 
tarqatilgan (Distributed) tarmoqlar. Bunda serverlar tarmoq foydalanuvchilariga 
xizmat ko’rsatadi, biroq tarm