Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

O’zbekiston bozorida xizmat ko’rsatuvchi sug’urta kompaniyalar 
1991 yilgacha, ya’ni O’zbekiston Respublikasi o’z mustaqilligini e’lon 
qilgo`nga kadar, mamlakatim
n davlat sug’urta organlari (Gostrax) amalga oshirgan. Iqtisodiyotni bozor 
munosabatlariga o’tkazish bilan bog’liq islohotlar natijasida da
ariga raqobatda bo’la oladigan turli mulk shaklidagi sug’urta tashkilotlari 
vujudga kelgan. 
1
“
Суғурта
иши
” 
фанидан
маъруза
матни
. 
Суғуртанинг
иқтисодий
моҳияти
, 
функциялари
ва
бозор
суносабатларидаги
ўрни
. 
ТМИ
.
Тошкент
.2007
йил
. 
304

---

2006 yilning 1 yanvar holatiga O’zbekistonda 25 ta sug’urta tashqiloti 
O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligining sug’urta faoliyatini amalga 
eksport-import milliy sug’urta 
ompan
mamlakat eksport to`zilmasida 
hloq 
qishloq xo’jalik mahsulotlarini 
ining “O’zbekinvest” kompaniyasiga yuqlatilgan. 
iiy ofatlar, jumladan 
ositalari ro’y berishi tufayli 
tijasida keltirilishi 
umkin
ladi. Sug’urta 
uqlarni sug’urtasi bo’yicha 
g’urta xizmatini 
llanma 
oshirish huquqini beruvchi litsenziyalarga ega bo’lgan. 
Xozirga kelib O’zbekiston Respublikasida 31 ta sug’urta kompaniyalari 
faoliyat yuritishmoqda. 
Yildan yilga respublikamizda sug’urta tashkilotlari tomonidan yigib 
olinadigan sug’urta muqofotlari miqdori o’sib bormoqda. Buni qo’yidagi 
raqamlardan ham bilib olish mumkin: 2008 – 8349.3 mln so’m; 2001-16236,8 mln 
so’m, 2002-21606,3 mln.so’m; 2003 – 27064,5 mln so’m, 2004 – 32875,4 
mln.so’m, 2005 – 42 mlrd.so’m, 2006 – 47,2 mlrd.so’m, 2007 – 56,8 mlrd.so’m, 
2008 – 68,7 mlrd.so’m tashqil etgan. 
O’zbekistonda sug’urta bozorida faoliyat ko’rsatayotgan eng yirik sug’urta 
tashkilotlari tarkibiga “O’zbekinvest” 
k
iyasini, “O’zagrosug’urta” davlat aktsionerlik sug’urta kompaniyasi va 
“UVT-inshurans” sug’urta kompaniyalarini kiritish mumkin. 
O’zbekiston Respublikasining tashki iqtisodiy faoliyatida qishloq xo’jalik 
mahsulotlarini eksporti muhim o’rin egallaydi. Buni quyidagi statistik 
ma’lumotlardan ko’rish mumkin. 2003 yilgi 
qis
xo’jalik korxonalarining asosiy mahsuloti va ayni yaog’da strategik g’om 
ashyo hisoblangan paxta tolasining ulushi 19,8 foizni tashkil etgan. Chetga 
chiqarilgan oziq ovqat mahsulotlari jami eksport jaxmida 2,7% ni tashkil etib, 
uning salsoqli qismi qishloq xo’jalik mahsulotlariga to’g’ri keladi. 
Tajribaning ko’rsatishicha, eksport qilinayotgan qishloq xo’jalik 
mahsulotlarini importerga etkazishgacha bo’lgan jarayonda turli darajadagi xavf-
xatarlar yo`zaga keladi. Bu xavf xatarlarning sodir bo’lishi oqibatida qishloq 
xo’jalik korxonalari katta miqdorda ziyon ko’rishlari mumkin. 
Hozirgi paytda Vatanimizda ishlab chiqilgan
tijorat va siyosiy xavf-xatarlardan sug’urtalash ishlari, asosan, O’zbekiston 
Respublikasi Vazirlar maqkamas
Bugunda sug’urta tashkilotlarining javobgarlik hajmi transport vositalari orqali 
yuqlarni eksporterdan importergacha bo’lgan davrda tab
zilzila, suv toqini, yongin, o’g’irlik, yo’l-transport v
ko’rilgan zararlardan, uchinchi shaxslarning xatti harakati na
m
bo’lgan zararlardan sug’urtaviy himoyalashni o’z ichiga o
ta’rif stavkalari bozorda eksportga mo’ljallangan y
yo`zaga kelgan talab va taklifni, sug’urta tashkilotining ushbu su
ko’rsatish bilan bog’liq harajatlarni va harf xatar darajasini, yo`qlarning turi va 
holati inobatga olgan holda sug’urtalovchi tomonidan mutsaqil ishlab chiqiladi. 
Jahon tajribasidan ma’lumki ixtiyoriy tibbiy sug’o`rtaga alohida e’tibor 
karatilgan. Bo`nga birgina misol chet mamlakatlarda ish beruvchining yo
ishchidan ish berishdan oldin talab qiladigan hujjati tibbiy sug’urta guvohnomasi 
hisoblanadi. Chunki har bir korxona tashkilotlar va fukorolar ayrim tibbiy 
maskanlarni mijozlari hisoblanadi. Ixtiyoriy tibbiy sug’urtani amalga oshirishda 
har ikki tomonni manfatlari hisobga olinishi muhimdir. Bu omil 
305

---

sug’urtalanuvchilarni rag’batlantiradi va ularni huquqiy asoslarini belgilaydi, u o’z 
navbatida ixtiyoriy tibbiy sug’urta faoliyatini rivojlanishini ta’minlaydi. 
Ix
ko’rsatayotgan sug’urta 
O’zbekinvest” sug’urta tashkiloti – 
www.o`zbekinvest.o`z
tiyoriy tibbiy sug’urtani mijozlari ishlab chiqarish korxonalari, fukorolar 
bo’lishi mumkin. 
Sug’urta tashkilotlari har bir sug’urtalanuvchi fuqarolar oldida ham huquqiy 
hqm moddiy javobgarlikni o’z zimmalariga oladilar. Tibbiy sug’urta tashkilotlari 
barcha sug’urtalanuvchi fuqorolarga huquqiy va jismoniy shaxslar tomonidan 
etkazilgan zararni bartaraf qilish uchun qilinayotgan barcha tibbiy yordam 
xajaratlari summasini huquqiy va jismoniy shaxslardan talab qilib undirish 
huquqiga ega bo’ladilar. 
Hozirda O’zbekiston Respublikasida faoliyat
tashkilotlarining ro’yxati va elektron pochtalari: 
1.
“
. 
2.
“TRANSINSURANCE” ST – 
[e-mail].o`z
3.
“Alfainvest” 
Y
ajburiy sug`urtalanish. Sug`urta polisi rangi va shakligi ko`ra 
vchilari orasida birinchilardan bo`lib, ochiq sug`urta 
alashga yunaltirilgan: Eksport, import, tranzit yo`qlari, kema, 
16 shaxrida ish yurituvchi transnatsional sug`urta 
ntligi mahsulot sug`urtasi 
va shikoyatlar» ham kiradi. «Konferentsiya» e’lonlari 
Mahsulot sug`urtasi sug`urta ximoyasini ta’minlaydi. Sug`urta ximoyasida 2 
kishi ishtirok etadi: ximoyachi va ximoyalanuvchi. Birinchi tomonda sug`urtachi 
sifatida sug`urta kompaniyasi yoki jamiyat, yana nodavlat pensiya fondlari bo`ladi. 
Ikkinchi tomondan sug`urtalanuvchi xo`jalik sub’ekti va fukaro bo`lishi mumkin. 
Sug`urta ximoyasi shunday faoliyatki, bunda sug`urtalovchi 
sug`urtalanuvchini yoki o`zining har xil sabablarga ko`ra faoliyatini yo`qotgan 
taqdirda kompensatsiya oladi. Mahsulotni sug`urtasi o`z ichiga sug`urta 
shartnomasi, sug`urta polisi, yashil karta, nafaka shartnomasini oladi.
Sug`urta polisi (ital – tilxat, kvitantsiya) sug`urtalanuvchiga 
sug`urtalanganligi haqida to`lov qog`ozi beriladi.
ashil karta – bu avtomobil egasini yul transport xodisasida boshqa shaxsga 
zarar etkazishdan m
yashil karta nomini olgan. 
Rossiya sug`urtalo
aktsionerlik jamiyati «Ingosstrax»dir. OSAO «Ingrosstrax»ning asosiy faoliyati 
quyidagilarni sug`urt
fraxta, va boshqa mulklar, tarnsporlar ekspluatatsiyasi bilan bog`liq majburiyatlar, 
individlar va jamoalarni baxtsiz xodisalardan sug`urtalashdan iborat. U shuningdek 
boshqa texnik, iqtisodiy risklardan sug`urtani ham amalga oshiradi. 
Bugo`ngi kunda OSAO «Ingosstrax» o`z atrofida jaxonning 18 davlati va 
Rossiya Federatsiyasining
guruxlarini birlashtiradi. «Ingosstrax»da Internet-age
bo`yicha elektron tijorat ishlarini olib boradi. Internet agentligining tarkibiga 
«konferentsiya» «taklif
orqali Internet foydalanuvchilari o`z savollariga javob olishlari mumkin. Masalan, 
Internet agentligi fukarolik majburiyatlari bo`yicha sugirta polisini narxini hisoblab 
beradi. 
306

---

Mahsulot sug`urtasi sug`urta ximoyasini ta’minlaydi. Sug`urta ximoyasida 2 kishi 
ishtirok etadi: ximoyachi va ximoyalanuvchi. Birinchi tomonda sug`urtachi sifatida 
sug`urta kompaniyasi yoki jamiyat, yana nodavlat pensiya fondlari bo`ladi. 
Ikkinchi tomondan sug`urtalanuvchi xo`jalik sub’ekti va fukaro bo`lishi mumkin. 
Sug`urta ximoyasi shunday faoliyatki, bunda sug`urtalovchi 
sug`urtalanuvchini yoki o`zining har xil sabablarga ko`ra faoliyatini yo`qotgan 
nuvchiga 
dan majburiy sug`urtalanish. Sug`urta polisi rangi va shakligi ko`ra 
«Ingosstrax» o`z atrofida jaxonning 18 davlati va 
 Sug
saytlarida quyidagi xizmat turlari haqidagima’lumatlarni joylashtirgan. 
S
zlar bilan o`zaro 
taqdirda kompensatsiya oladi. Mahsulotni sug`urtasi o`z ichiga sug`urta 
shartnomasi, sug`urta polisi, yashil karta, nafaka shartnomasini oladi.
Sug`urta polisi (ital – tilxat, kvitantsiya) sug`urtala
sug`urtalanganligi haqida to`lov qog`ozi beriladi.
Yashil karta – bu avtomobil egasini yul transport xodisasida boshqa shaxsga 
zarar etkazish
yashil karta nomini olgan. 
Rossiya sug`urtalovchilari orasida birinchilardan bo`lib, ochiq sug`urta 
aktsionerlik jamiyati «Ingosstrax»dir. OSAO «Ingrosstrax»ning asosiy faoliyati 
quyidagilarni sug`urtalashga yunaltirilgan: Eksport, import, tranzit yo`qlari, kema, 
fraxta, va boshqa mulklar, tarnsporlar ekspluatatsiyasi bilan bog`liq majburiyatlar, 
individlar va jamoalarni baxtsiz xodisalardan sug`urtalashdan iborat. U shuningdek 
boshqa texnik, iqtisodiy risklardan sug`urtani ham amalga oshiradi. 
Bugo`ngi kunda OSAO 
Rossiya Federatsiyasining 16 shaxrida ish yurituvchi transnatsional sug`urta 
guruxlarini birlashtiradi. «Ingosstrax»da Internet-agentligi mahsulot sug`urtasi 
bo`yicha elektron tijorat ishlarini olib boradi. Internet agentligining tarkibiga 
«konferentsiya» «taklif va shikoyatlar» ham kiradi. «Konferentsiya» e’lonlari 
orqali Internet foydalanuvchilari o`z savollariga javob olishlari mumkin. Masalan, 
Internet agentligi fukarolik majburiyatlari bo`yicha sugirta polisini narxini hisoblab 
beradi.