‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi

Uyaltirish, qizartirish.
Odamning eng nozik his-sezgilaridan 
biri uyat, or-nomus, sharm-hayo hissidir. Odam o4z: «shaxsi»ning 
boshqa odamlar ko‘z oldida qadrsizlanishini, ya’ni belgilangan 
qoidalarni buzganini yoki bilishi kerak bo‘lganini bilmay qolganini 
anglagan taqdirda qizaradi, uyaladi.
Bolalami tarbiyalashda ulaming uyat, sharm-hayo hissiga 
ehtiyotlik bilan ta’sir etish kerak. Bolaning uyalishi va qizarishi uni 
shu ayb-xatoni qaytarmaslikka olib kelishi, u tavba qilishi mumkin. 
Lekin uyalish-qizarish natijasi hamma vaqt ham bolani tavba
260

---

qilishga olib bormaydi. Bola boshqalar oldida shannaiida bo‘lish, 
qizarishni istamagani uchun noto‘g‘ri xatti-harakatlami yashirincha 
qilishga intiladi. Mana bunday holda uyat ikki yuziamalik, 
munofiqlikni keltirib chiqaradi. Shuning uchun ham bolalami 
hadeb uyaltiraverish va qizartiraverish yaramaydi. Bundan oqilona 
va o‘z o‘mida foydalanishgina ijobiy natija beradi. Bolalami 
yolgiz ekanida yoki kamroq bolalar o‘rtasida uyaltirish 
kerak.Yuqorida aytib o ‘tilgan metodlardan tashqari kun tartibi, 
odatlantirish va о‘yin hamda sport vositalaridan foydalaniladi.
Odatlantirishda, asosan o‘rgatish, mashq qildirish va biror 
yomon odatdan qaytarib olish shakllaridan foydalaniladi.
2 .0 ‘quvchilarda ilmiy dunyoqarash va taffakurni
shakllantirish
Yosh avlodda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish hamma 
davrlarda millatning ilg‘or kishilari diqqat markazida bo‘lib kelgan. 
Insoniyat boshidan kechirgan barcha tuzumlarda davming 
o‘qimishli, ziyoli, bilimdon kishilari dunyo ilm faniga umumin­
soniy madaniyatiga, salmoqli xissalarini qo‘shganlar. Bilim ilmiy 
dunyoqarashning asosi bo‘lib hisoblanadi. Bilim olish, albatta, 
yoshlikdan boshlanadi. “Yoshlikda olingan ilm toshga o‘jdlgan 
naqshdir”, - deydi dono xalqimiz. Bilimli kishi hech qachon tarix 
sahifalaridan, xalqimizning qalbidan o‘chmaydi.
Dunyoqarash
faqat insongagina xos xususiyat bo‘lib, hayvonot 
dunyosi boshqa narsa, buyumlar va mavjudotlar uchun bu hayotdir. 
Ularda dunyoqarash kishilaming olam va uning o‘zgarishi, 
rivojlanishi haqidagi ilmiy falsafiy, siyosiy, huquqiy, axloqiy, 
estetik diniy, qarashlari va tasawurlari tizimi dan iborat. Demak, 
dunyoqarash bu olam haqidagi yaxlit umumiylashtiri!gan bilimlar 
to‘plamidir. Kishilar tevarak-atrofdagi narsa va hodisalar to‘g‘risi- 
da qancha ko‘p ma’lumotlarga, bilimga ega bo‘lsa, ulaming 
dunyoqarash! ham shu darajada mukammal va puxta bo‘ladi. Awa- 
lo ta’kidlash lozimki ilmiy dunyoqarash turlicha bo‘ladi. Turli. kasb 
egalari turli xil dunyoqarashga ega bo‘ladi.