‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi

Huquqiy tarbiya metodlari:
-
ishontirish; majburlash; kasbiy па ’типа; rag ‘batlantirish.
Bolalaming qalbi va vujudiga go‘daklik paytidan boshlab 
odob-axloq, huquqiy qonun-qoidalar haqida ilk tasavvur va 
tushunchalami singdirishda jamiyatning asosi, negizi bo‘lgan 
oilaning roli va ahamiyati katta. Daho xalqimiz bu borada ham 
o‘ziga xos huquqiy tarbiya maktabim yaratgan. Ota-bobolarimiz 
bolalarga turli mavzularda ertaklar aytib berish orqali ulaming 
ongida ilk huquqiy tushunchalami shakllantirganlar. 
“Теkin tomoq
b o ‘lma”, “Mehnatdan qochma”, “Yolg'on gapirma”, “Yomonga
yaqinlashma ”, “Yomon bilan yurma 
”
kabi ibrat, о‘git mazmunida- 
gi gaplar ham kichkintoylami tasavvurida ilk huquqiy tushuncha­
lami paydo qiladi. Huquqiy tarbiya serqirra, o‘ta murakkab, uzoq 
davom etadigan jarayondir. Aslida 
“Qonunlar qonuni vijdondir”.
“Faqat vijdongina insonlar hayotining odil rahnamosidir”
(Lev 
Tolstoy). Yoshlami huquqiy savodxon qilib tarbiyalashda huquqiy 
ta’lim katta ahamiyatga ega. Huquqiy ongni shakllantirish orqali 
huquqiy tarbiya me’yorlarini hayotga tadbiq etish muayyan 
qoidalarga amal qilishga yordam beradi. Huquqiy ongni oshirish va 
huquqiy madaniyatni yuksaltirish 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasi va boshqa mavjud qonunlar yoki huquqiy me’yoriy 
hujjatlar asosida amalga oshiriladi.
Huquqiy tarbiyaning umumiy pedagogik xususiyatlari
Maktabdagi huquqiy tarbiya - o‘z ichiga o‘quvchilami huquqiy 
bilimlar bilan qurollantirish, mazkur bilimlar asosida o‘z xulq- 
atvoriga nisbatan mas’uliyatli munosabatni shakllantirish, qonun va 
qoidalarga rioya qilish muhimligini uqtirish, muayyan huquq va 
erkinliklardan foydalanish yo‘l-yo‘riqlarini singdirishni qamrab 
oladi. Umuman, uslubiy rejadan kelib chiqib, tarbiyaga kompleks 
yondashuv prinsipi nuqtayi nazardan qaralganda, uni g‘oyaviy, 
siyosiy, axloqiy, estetik tarbiya ta’sinning yig‘indisi sifatida
283

---

tushunish mumkin. Huquqiy tarbiyaning quyidagi uslublarini 
ajratish iozim:
1. Huquqiy ongni shakllantirishda:
- e’tiqod, isbot; huquqiy mavzularda suhbatlar, ma’ruzalar, 
hikoyalar;
- Huquqiy mavzularga oid bosma materiallami va san’at 
asarlarini muhokama qilish.
2. Huquqiy axloq asosini, malakasini, odatlarini va huquqni 
himoya qilish faoliyati tajribasini shakllantirish usuli:
- Umumiy talab (ayrim holatlarida huquqiy asoslar bilan):
- 0 ‘matish:
- Misol:
- 0 ‘quvchilaming huquqini himoya qilish faoliyatini 
tashkillashtiradi;
- Ijodiy o‘yindan foydalanish:
- Musobaqa:
3. Huquqiy tarbiyani kuchaytirish uchun rag‘batlantirish yoki 
jazo usulladni qo‘llash.
0 ‘quvchilar huquqiy tarbiyaning nafaqat subyektlarida, balki 
subyektlari sifatida ular awalo jamoa fikri bilan o‘z a’zolariga faol 
ta’sir etib jamoa a’zolari sifatida ham qatnashmoqdalar. Maktab 
o‘quvchilarini huquqiy tarbiyalash shakllar tizimi ikki qismdan 
iborat bo‘lib, og‘zaki va amaliy ishlardir. Ular o‘zaro bog‘liq. 
Huquqiy tarbiyaning asosiy og'zaki shakli darslar jarayonida o‘z 
ifodasini topadi. Fikrimizning dalili sifatida olib borilayotgan 
darslarni misol tariqasida keltirish mumkin. Shu o‘rinda huquqiy 
tarbiya o‘quvchilar ruhiyatiga qanday singdirilayotganligi ma’lum 
bo‘ladi. Darhaqiqat, yaxshi dars yirik bir asardir.
Huquqiy darslar davomida o'quvchilami qonuniy va qay 
holatlarda qonun buzilishlar sodir etilishini chuqur idrok etib 
borishlari lozim. Shuningdek, ushbu darajalarda davlat ramzlari, 
ularga nisbatan faxr-iftixor, Ona Vatanga cheksiz mehr tuyg‘ulari 
singdirilib borilishi lozim.
Huquqiy tarbiyaning og‘zaki yana bir shakli yoki ko‘rinishi bu 
qonunchilikning asoslari bo‘yicha fakultativ darslardir. Bunday 
darslarga amaliy tashkiliy tadbirlar, jumladan, qonunni muhofaza
284

---

qiluvchi idoralar xodimlari, qonunshunoslar bilan uchrashuvlar 
bilan, huquqiy mavzuda uyushtirilgan muloqotlami