‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi

'l.Bayonning ayrim bosqichlarida о ‘quvchilami izlanishga jalb
etish.
Bunda o‘qituvchi muammoni qo‘yadi, о‘quv materialini 
tushuntiradi, lekin ana shu jarayonda o‘quvchilarga ulardan izlanish 
jarayoniga qo‘shilishni va u yoki bu bilish vazifasini mustaqil holda 
hal etishni talab qiladigan savollami beradi.
185

---

З.Та ’limning tadqiqiy metodi
0 ‘quvchilar bilish muammosini 
anglab, o‘zlari izlanish rejasini belgilaydilar, taxmin (gipoteza)ni 
tuzadilar, uni tekshirish yoiini muhokama qiladilar, tajribalami va 
dalillami taqqoslaydilar, umumlashtiradilar.
Muammoli bayon qilish jarayonida izlanishni o‘qituvchi olib 
boradi, o‘quvchilarga ilmiy isbotlash bo‘yicha fikrlash namunasini 
ko‘rsatadi, o‘quvchilar faqat uning mulohazasini kuzatadilar, 
muammoni hal qilishga qaratilgan qiziqishni o‘rganadilar. Shu­
ningdek, ulaming shaxsida qiziquvchanlik, o‘tkir zehnlilik, musta- 
qillik, o‘qishga qiziqish va ijodga intilish kabi fazilatlami 
tarbiyalaydi. Boshlang‘ich taiim da muammoli vaziyatning har xil 
turlari boiishi mumkin. Boshlangich sinf o^qituvchilari bolalarda 
qiziqish va qiziquvchanlikni tarkib toptiradigan topishmoqlarni, 
zehnni o‘ tkirlashtiradigan masala va tegishli jumboqlami ko‘p 
vaqtlardan buyon qoilaydilar. Bunday hollarda muammoli vaziyat 
topishmoqlar mazmunining o‘zida, shuningdek, bolalarda savolni 
va shu savolga javob topish istagini vujudga keltiradigan yo‘sinda 
tuzilgan masalalarda beriladi. Bunda bola to‘g'ri javob uchun 
o‘zidagi bilimlar yetarli ekanini tushunadi. U masalani hal qila 
olishni, buning uchun nima haqida gap borayotganini tasavvur 
qilish va fikrlashning to‘g‘ri yo‘nalishini topish kerakligini his 
etadi. Zehn va topqirlikni o‘stiradigan topishmoqlar hamda 
masalalar bolalami mantiqan to‘g‘ri fikriashga, o‘zlari uchun 
tushunarli daliliy material yuzasidan fikr yuritishning qiziqarli 
tizimini topishga o‘rgatadi.
Ilmiy muammo shaxsdan mazkur sohadagi noma’lum narsa- 
lami yoritishni talab qiladi. Shuningdek, 
0
‘zining hal qilinishi 
uchun fanda ma’lum boimagan anchagina yangi bilimlarning 
o‘zlashtirilishini taqozo etadi. Amaliy muammoni hal qilish uchun 
amalda kuch sarflanishi, oldingi bilimlar, ko‘nikma va malakalar 
yangitdan tashkil etilishi zarur. 0 ‘quv muammosida obyektiv 
yangilik boimaydi. 0 ‘qituvchi o'quvchilar oldiga har qanday 
o‘quv muammosini emas, balki faqat ular tushuna oladigan va 
subyektiv muammo sifatida qabul qilishi mumkin boigan 
muammolami qo'yishi kerak.