‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi

195

---

3. 
Gumanistik (fenomenologik) paradigmaga
ko‘ra (A.Mas- 
lou, A.Kombs, K.Rodjers, L.S.Vo‘godskiy va boshqalar) ta’lim 
oluvchi erkin shaxs, ijtimoiy munosabatlar subyekti sifatida o‘ziga 
xos rivojlanish imkoniyatlariga ega. Ular bolani rivojlantirish 
maqsadida uni shaxslararo munosabatlar jarayoniga yo‘naltiradi. 
Taiimning fenomenologik (fenomen yimoncha “phainomenon” -
hisoblangan, ya’ni, mashliur, alohida nodir odam) modeli o‘quvchi- 
laming individual-psixologik xususiyatlarini hisobga olib, ulaming 
talab va qiziqishlariga hurmat bilan munosabatda bo‘lishni ko‘zda 
tutadi. Uning vakillari o‘quvchini nodir shaxs deb hisoblaydilar. 
Gumanistik paradigma doirasida faoliyat olib bomvchi har bir 
taiim tizimi ijodiy rivojlanadi va o ‘quvchi hamda o'qituvchining 
erkinligi va ijodkorligini yoqlaydi.
Gumanistik paradigma g‘oyalari 1991 yildan keyin respublika 
uzluksiz taiim tizimiga joriy etila boshlandi. Paradigmaning diqqat 
markazida o‘quvchinmg barkamol rivojlanishi, uning intellektual 
ehtiyojlari, “erkin fikrlaydigan shaxsni tarbiyalash” masalasining 
ijobiy hal etilishi yotadi. Ayni vaqtda, respublika taiim muas- 
sasalarida qo‘yidagi g‘oyalarga amal qilinmoqda: “Demokratik 
jamiyatda bolalar, umuman har bir inson erkin fikrlaydigan etib 
tarbiyalanadi. Agar bolalar erkin fikrlashga o'rganmasa, berilgan 
taiim samarasi past boiishi muqarrar. ... Mustaqil fikrlash - ham 
katta boylikdir”1.
Ezoterik paradigma
(yunoncha “esoterikos” ichki, sirli, 
yashirin, faqatgina biluvchilar uchun moijallangan insonning 
dunyo bilan о‘zaro aloqalari yuksak darajalarini aks ettiradi). Mo- 
delning mohiyati haqiqat abadiy va o‘zgarmas, doimiy ekanligini 
ta’kidlashdan iborat. Paradigma tarafdorlari haqiqatni bilib b o i- 
masligi, unga faqatgina fahmlash asosida erishish mumkinligini 
ta’kidlaydilar. Pedagogik faoliyatning oliy maqsadi koinot bilan 
muloqot, o‘quvchming tabiiy kuchlarini ozod etish va 
rivojlantirishdan iborat. Shu bilan birga, o‘qituvchining himoyalash 
vazifasi muhimdir, u o‘quvchining mavjud imkoniyatlarini uni 
ma’naviy, jismoniy, psixik jihatdan rivojlantirishga yo‘naltiradi.
1 Karimov I.A. Barkamol avlod - O ‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. - Toshkent, Sharq 
nashriyot-matbaa konsemi, 1997,9-bet.