‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi
Yüklə 3,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 11) ta’lim maqsadi ( 0 ‘qish, bilim olish maqsadi)
- 13) ta’limni boshqarish - ta’lim muassasalarining faoliyatini yo‘lga qo‘yish, boshqarish, nazorat qilish hamda istiqbollarini belgilash; 14) ta’lim tizimi
- 3.Turli tarixiy davrlarda didaktik tizimlarning shakllanishi va rivojlanishi
|
9) ta’lim jarayoni
- o‘qituvchi va o‘quvchilar o‘rtasida tashkil etiluvchi hamda ilmiy bilimlarni o‘zlashtirishga yo‘naltirilgan pedagogik jarayon; 10) ta’lim mazmuni - davlat ta’lim standartlari asosida belgilab berilgan hamda ma’lum sharoitda muayyan fanlar bo'yicha o‘zlashtirilishi nazarda tutilgan ilmiy bilimlar mohiyati; 11) ta’lim maqsadi ( 0 ‘qish, bilim olish maqsadi) -- ta’limning aniq yo‘nalishini belgilab beruvchi yetakchi g‘oya; 12) ta’lim natijasi (ta’lim mahsuli) - ta’lim yakunining mohiyatini qayd etuvchi tushuncha; o‘quv jarayonining oqibati; belgilangan maqsadni amalga oshirish darajasi; 13) ta’limni boshqarish - ta’lim muassasalarining faoliyatini yo‘lga qo‘yish, boshqarish, nazorat qilish hamda istiqbollarini belgilash; 14) ta’lim tizimi - yosh avlodga ta’lim-tarbiya berish yoiida davlat tamoyillari asosida faoliyat yuritayotgan barcha turdagi o‘quv-tarbiya muassasalari majmui. 3.Turli tarixiy davrlarda didaktik tizimlarning shakllanishi va rivojlanishi Ta’lim va tarbiya insonning shaxs sifatida shakllanishidagi ahamiyatining beqiyosligi qadimgi davrlardanoq ma’lum. Eramizdan awalgi davrlardan buyon olim va mutafakkirlami, siyosatchi va davlat arboblarini befarq qoldirmagan masala 77 shundan iborat ediki, kelajak avlodni qanday qilib tarbiyalash kerak, ularga qanday bilimlami berish va nimalami o‘qitish zarur. Maiumki, qadimgi Sharq va G‘arb sivilizatsiyalaming rivojiga, ulaming ilmiy, madaniy, ma’rifiy jihatdan shakllanishi va rivojlanishiga o‘zining beqiyos ta’sirini o‘tkazgan sivilizatsiyalar - bu qadimgi Antik davrlarda shakllangan qadimgi Yunoniston va Rimdir. Geografik joylashishi nisbatan yaqin boigan bu ikki sivili- zatsiya о‘rtasida madaniy, siyosiy, ijtimoiy va boshqa jabhalarda jiddiy farqlar bo‘lishiga qaramasdan, ulaming o‘sib kelayotgan yosh avlodga beriladigan ta’lim va tarbiya borasidagi umumiy tendensiyalar, o‘ziga xoslik jihatlari mavjud boiganligi sababli ulami ko‘rib chiqish muhimdir. Antik davrdagi qadimgi Yunoniston va Rimda ta’lim jamiyat hayotining ajralmas qismi hisoblangan va ijtimoiy hayotda alohida o‘rin egallagan. Qullikka duchor boimagan bar bir ozod inson ta’lim olishlikni o‘zining burchi hisoblagan. Ushbu hududlardagi ta’lim tizimlari mavjud ijtimoiy munosa batlar, madaniy va tarixiy an’ana va me’roslami saqlab qolish va rivojlantirishga qaratilgan. Har bir ma’muriy hududlardagi {qadimgi Yunonistonning hududi polislar deb ataluvchi та ’muriy hududlarga bo ‘lingan ) maktablar o‘ziga xos jihatlari bilan ajralib turar va bir-birlari bilan ta’lim jarayonini tashkil etish hamda mazmun jihatidan jiddiy farqlanar edi. Lekin, umuman olganda, ushbu davrda ta’lim jarayonini tashkil etish hamda ta’lim shakllari deyarli bir xil boigan. Qadimgi Yunonistonda ikkita polis alohida ahamiyatli hisoblangan - Lakoniyadagi Sparta {qadyun. Lakedemori)va Attikadagi Alina. Tarixdan ma’lumki ushbu ikki shahar-davlatlar G‘arb sivilizatsiyasining beshigi va asoschisi sanalishi bilan birga ularda shakllangan o‘ziga xos taiim madaniyati keyinchalik butun g‘arbda ta’limni shakllantirish yoilarini belgilab berdi. 78 Sparta ta ’lim va tarbiya tizimi Klassik Spartada (er.IV asrdan aw al) yosh avlodni tarbiyalash davlat ahamiyatidagi vazifa sifatida qaralgan va o‘z davrida aynan Spartada insonni shaxs sifatida shakllanishida aniq maqsadga yo‘naltirilgan tizimli ta’lim va tarbiya berish muhim hisoblangan. Sparta davlatchiligi qat’iy qonun va qoidalar asosida yuritilishi sababli davlat manfaatlari shaxs manfaatlaridan va fuqarolaming shaxsiy erkinligidan ustun qo‘yilgan. Shu sababli ta’lim tizimi ham o‘ziga hos xarakterga ega bo‘lib eforlar (qariyalar, oqsoqollar) tomonidan jiddiy nazorat ostiga olingan. Spartada tug‘ilgan barcha bolalar davlat mulki hisoblangan. Sparta ta’lim va tarbiya berish tizimining bosh maqsadi jangchi-fuqarolami tayyorlash edi va bunda asosiy e’tibor ulaming jismoniy tayyorgarligi va rivojlanishiga qaratilgan. Ruhiy tayyorgarlikka ham alohida e’tibor qaratilgan bo‘lib, ularda qat’iylik, tashabbuskorUk va sodiqlikni shakllantirishga katta urg‘u berilgan. Sparta ta’lim va tarbiya tizimi agoge ( qad.yun. ”olib ketish ”, “yulib olish”) 7 yoshdan 30 yoshgacha bo‘lgan o‘g‘il bolalami “spartancha tarbiya” usulida jangchi-fuqarolami tayyorlash edi. Ushbu tarbiya tizimiga faqatgina ozod foqarolar (spartiatlar va perieklar), ya’ni qullikka duchor bo‘lmagan insonlar, farzandlari majburiy jalb qilingan hamda boshqa qatlam va toifadagi insonlar uchun, masalan muhojirlar va qullar ( ilotlar ) farzandlarini bu tarbiya jarayoniga jalb etilishi eng oliy ehtirom sanalgan. Butun Sparta ijtimoiy va siyosiy hayoti urushlar bilan bogiiqligi sababli yosh avlodni tarbiyalashda harbiy tayyorgarlik ustun turgan. Spartaning maqsadli ta’lim va tarbiya tizimi bir nechta bosqichlardan iborat bo‘lgan. 7 yoshdan 15 yoshgacha bo‘lgan o‘g‘il bolalar harbiy turdagi maxsus Yüklə 3,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|