Zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta maxsus ta’lim vazirligi Islom Karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Internetning ish prinsipi

4.1.4-rasm. Internet tarmog’ining tuzilish sxemasi.

4.1.4-rasmda Internet tarmog‘ining tuzilish sxemasi keltirilgan. Uning asosida yuqori tezlikka ega bo‘lgan superkomp’yuterlar o‘zaro bog‘lanishi mumkin. Keyin esa, doimiy aloqa kanallari orqali ma’lumotlar provayderlarga, so‘ngra oddiy foydalanuvchilarga uzatiladi.
Internet TCP/IP (Transmissions Control Protocol/Internet Protocol) asosida ishlaydi. Protokol deb, Internetdagi ma’lumotlarning formati, ma’lumot
uzatishning o‘zaro kelishilgan qoidalari va tarmoqdagi abonentlar o‘rtasidagi ma’lumot almashinish usullari to‘plami aytiladi.
Internetning asosiy xizmatlari:

• 
  WWW (World Wide Web yoki Butun jahon elektron tarmog’i) - Internetning gipertekst ma’lumot – qidiruv tizimi;
  
• 
  E-mail – elektron pochta;
  
• 
  Telnet – Server va kliyent o‘rtasidagi aloqani boshqarish protokol va dasturlari;
  
• 
  FTP – fayllarni uzatish protokol va dasturlari.
  

WWW ma’lumotlari WWW-server deb nomlanuvchi alohida komp’yuterlarda joylashadi va ular alohida tashkilotlar yoki xususiy shaxslarga tegishli bo‘ladi. Gipermatndagi murojaatlar orqali foydalanuvchi bir xujjatdan ikkinchi xujjatga yoki veb-sahifaga tez va oson o‘tishi mumkin.
WWWning asosida HTTP (HyperText Transfer Protocol) gipermatnli ma’lumotlarni uzatish protokoli yotadi.

Brauzer – maxsus internet dasturlari. MS Internet Explorer brauzerida ishlash

Ma’lumki, hozirgi kunga kelib WWW xizmati juda ham takomillashib, mukammal ma’lumotlar manbaiga aylanib bormoqda. Internet yordamida istalgan sohada, istalgan mavzuda va istalgan vaqtda ma’lumotlarni qidirib topish, ulardan foydalanish, zarur bo‘lsa ulardan nusxalar olish mumkin. Internetning ushbu xizmat turidan foydalanish uchun avvalo mijoz komp’yuterida xuddi shunday imkoniyatlarni yaratib beruvchi maxsus dastur bo‘lishi zarur. Bunday dasturlar brauzerlar (browsers) deb ataladi. Masalan, Microsoft Internet Explorer, Netscape Navigator va h.k.

MS Internet Explorer dasturini ishga tushirish uchun, ekrandagi belgisida sichqonchaning chap tugmasini bosiladi. Ekranda dasturning quyidagi oynasi hosil bo‘ladi (4.2.1 - rasm).

4.2.1-rasm. MS Internet Explorer dasturi oynasining ko‘rinishi.

Oyna boshida menyu satri joylashgan. Menyu – bu dastur bajarishi mumkin bo‘lgan amallar, ya’ni buyruqlar majmui. Dastur menyusi Файл (Fayl), Правка (Taxrirlash), Вид (Ko’rinish), Изображение (Tasvir), Сервис (Xizmat ko’rsatish), Справка (Ma’kumot) buyruqlaridan tashkil topgan. Ikkinchi satrda esa, vositalar paneli joylashgan. Internet bilan ishlaganda ko‘proq vositalar panelidan foydalaniladi. Paneldagi tugmachalarning vazifalari quyidagicha:

- Ekranga oynaning avvalgi ko‘rinishini chiqaradi.
- Ekranga keyingi oynadagi ma’lumotni chiqaradi.
- Bajarilayotgan buyruq ishini to‘xtatadi.
-Ekrandagi sahifani yangilaydi, ya’ni sahifani yangitdan chiqaradi. -Internet ishga tushirilganda chiqqan sahifani ekranga qaytaradi
(domashnyaya stranitsa).
- Ma’lumotni topish xizmatini ishga tushiradi.
- Ko‘p ishlatiladigan sahifalar ro‘yxatini beradi. - Kanallarni ekranga chiqaradi.
Keyingi satrda Adres (Manzil) maydoni joylashgan. Undan keyingi satrda ma’lumotlar oynasi joylashgan. Eng quyi satr holat satri deb nomlanib, unda joriy amal haqidagi ma’lumot beriladi.
MS Internet Explorer dasturi ishini tugatish uchun dastur oynasidagi