‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

TUFAYLI VA BOSHQA ATOM OBYEKTLARIDAGI
FALOKATLAR OQIBATIDA NOGIRON BO‘LIB QOLGAN
FUQAROLARNING PENSIYA TA'MINOTI
8 .1 . 
CH AESda yuz bergan avariya zararlanish tufayli
va boshqa atom obektlaridagi falokatlar tufayli nogiron
bo‘lib qolgan fuqarolarning pensiyasi ta'minotining
o ‘ziga xos xususiyatlari
Chemobil atom elektrostansiyasida 1986-yil aprel oyida sodir 
boMgan avariya tufayli k o ‘plab fuqarolar jiddiy jab r k o 'rd i, 
tabiat, atrof-muhitga ulkan talafot yetkazildi. Ushbu XX asrning 
eng mudhish hodisasi zamonaviy texnologiyalardan e'tiborsizlik 
bilan foydalanish insoniyatga nechogMiq katta falokatlar keltirishi 
mumkinligini yaqqol isbotladi.
U kraina R espublikasining C hernobil shahrida joylashgan 
atom obyektidagi halokat natijasida 0 ‘zbekiston Respublikasidan 
borgan va muddatli harbiy xizmatni o ‘tayotgan fuqarolar ham 
jiddiy aziyat chekdilar, bir umrga nogiron boMib qoldilar yoki 
bevaqt hayotdan ko‘z yumdilar.
0 ‘zbekiston Respublikasi davlati o ‘z mustaqilligi dastlabki 
davrlaridanoq ana shunday halokat va falokatlardan jabr ko'rgan 
fu q aro larn i m o d d iy -ijtim o iy him oyalash, u lar salom atligini 
muhofaza qilish yoMida kerakli chora-tadbirlarni ko‘rdi.
Jumladan, Chernobil atom elektrostansiyasida (keyingi o ‘rin- 
larda CHAES deb yuritiladi) jabr ko‘rgan fuqarolarni qoMlab- 
quvvatlash m aqsadida 1992-yil 6-aprelda O'zbekiston Respub- 
likasi Oliy K engashi R ayosati va V azirlar M ahkam asining 
„Chernobil halokatidan ziyon ko'rgan 0 ‘zbekiston Respublika- 
sida istiqomat qiluvchi fuqarolami ijtimoiy himoyalash haqida“gi 
170-sonli qarori qabul qilindi'.
M azkur qarorga ko‘ra Chernobil halokatidan ziyon ko‘rgan 
0 ‘zb ek isto n R esp u b lik asid a istiq o m at qilu v ch i fu q aro larg a 
beriladigan h a q -h u q u q lar, kom pensatsiya puli va im tiyozlar 
ro'yxati tasdiqlandi. Ziyon ko‘rganlar haqidagi maMumotlaming 1
1 ,,0 ‘zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlari to‘plami“, 1992-yil, 4- 
son, 10-modda.
69
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Davlat ro'yxati tuzilib, unga 1986-yilda zararlangan zonada 
m uddatli xizm atni o'tagan harbiy xizm atchilar ham kiritildi. 
U larning 1986-yildan keyin tu g 'ilg an bolalarini diagnostika 
qilish, sog‘liqlarini kuzatib borish va davolash bo‘yicha chora- 
tadbirlar tizimini ishlab chiqish joriy etildi. Ushbu toifaga kiruv- 
chi fuqarolarga statsionar davolanish chog‘ida parhez ovqatlanish 
ham da dori-darm on ta'm in o ti bo'yicha II Jahon urushi qat- 
nashchilari va baynalmilalchi jangchilar uchun nazarda tutilgan 
imtiyozlar joriy etilishi belgilab qo‘yildi.
Q arom ing ilovasida C hem obil halokatidan ziyon ko‘rgan 
0 ‘zbekiston Respublikasida istiqomat qiluvchi fuqarolarga beri- 
ladigan haq-huquqlar, pul kompensatsiyalari va imtiyozlar ro'y- 
xati ko‘rsatilgan bo‘lib, mazkur hujjat ushbu imtiyozlardan foy- 
dalanishga haqli bo ‘lgan jabrdiydalar tarkibini belgilaydi va unga 
ko‘ra quyidagilar ana shu toifaga mansub sanaladi:
1) Chernobil AES halokati oqibatida nurlanish kasalligiga 
chalingan va uni boshidan kechirgan shaxslar, shuningdek, 
Chemobil halokati sababli nogiron bo‘lib qolganlar;
a) Chemobil AESda ishlagan yoki halokat natijasida zarar- 
langan zonada halokat oqibatlarini tugatish ishlarida ishtirok etgan 
(shu jumladan, vaqtincha ishga yuborilgan yoki xizmat safariga 
jo ‘natilgan) shaxslar;
b) maxsus yig‘inlarga chaqirilgan va halokat oqibatlarini 
'ugatish bilan bog‘liq zararlangan zonadagi ishlarni bajarishga 
_a!b etilgan harbiy xizmatchilar va harbiy majburiyatli shaxslar.
2) 1986—1987-yillarda Chem obil halokati oqibatlarini tuga- 
tish bo‘yicha zararlangan zonada ishlagan yoki shu yillar davo- 
m ida A ESdan foydalanish va boshqa yum ushlarni bajargan 
(vaqtincha ishga yuborilgan yoki xizm at safariga jo ‘natilgan) 
shaxslar, shuningdek, joylashish o ‘rni va bajarayotgan vazifasi- 
dan q a t'i nazar, maxsus yig‘inlarga chaqirilgan va halokat 
oqibatlarini tugatish bilan bog‘liq bu davrdagi ishlami bajarishga 
jalb qilingan harbiy xizmatchilar va harbiy majburiyatli shaxslar, 
shuningdek, 1986— 1987-yillarda zararlangan zonada xizm at 
vazifasini o‘tagan ichki ishlar organlarining boshliqlari va oddiy 
tarkibidagi shaxslar.
3) 1988— 1989-yillarda C hem obil AES halokati oqibatida 
nu rlan ish kasalligiga ch alin g an va uni boshidan kechirgan 
shaxslar, shuningdek, Chemobil halokati sababli nogiron bo'lib 
qolganlarga quyidagi imtiyozlami berish nazarda tutilgan:
70
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

a) dori-darm onlam i bepul olish (shifokoming retsepti bo ‘yi- 
cha), har yilgi sanatoriy va kurortda bepul davolanishni ta ’min- 
lash yoki kurort yo'llanmasi o'rtacha qiymati miqdorida kom- 
pensatsiya pullarini olish, turarjoydan davolanish, dispanserlik, 
ambulatoriya yoki klinik kuzatuv joyigacha transportda bepul 
(taksidan tashqari) borish va kelish;
b) yasama tishlam i bepul tayyorlash va tuzatish (qim m at- 
baho metalldan tayyorlangan yasamalar bundan mustasnodir);
d) m ehnatga vaqtincha layoqatsizligi tufayli, uzluksiz ish 
faoliyatidan q at‘i nazar, oylik maoshining 100 foizi miqdorida 
nafaqa olish;
e) m ehnatga vaqtincha layoqatsizligi tufayli sumnkasiga 4 
oygacha yoki kalendar yilda 5 oygacha nafaqa olish, agar ular 
ishlovchi nogironlar bo ‘lib hisoblansalar;
f) im tiyozlilar orasida tu ra r jo y sh aro itin i yaxshilashga 
muhtoj deb topilgan taqdirda ustun darajada turar joy maydoni 
yoki alohida xona ko‘rinishidagi qo‘shimcha turar joy maydoni 
bilan ta ’minlanish;
g) o‘zi va oila a'zolari yashayotgan turar joy uchun ishchi 
va xizmatchilarga belgilangan kvartira haqining 50 foizi miqdorida 
haq to ‘lash;
h) qonun hujjatlarida belgilangan boshqa imtiyoz va yengil- 
liklar berish.