‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

70
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Tojdor turna kabi bo ‘Imasin kamyob.
...Hayoni asrangiz, kuymasin hayo,
Otashga duch kelgan polapon misol.
(Abdulla Oripov)
Bu misollarda 
ezgulik
 
va 
hayo
 
— o ‘xshatilgan predmet, 
turna va
polapon —
o ‘xshatiladigan narsa, 
kamyob
 
va 
otashga duch kelish —
o‘xshatish asosi, 
kabi
 
va 
misol —
o ‘xshatish vositasi.
0 ‘xshatish vositalari vazifasida 
sifatida, kabi, go ‘yo, xuddi, misoli,
singari, qadar, aynan, o'xshash, teng, -day, -dek, -simon, -ona,
-larcha, -chasiga, -asiga, -omuz, -dan, -ga
 
kabilar ishlatiladi. Misollar: 
Tog‘lardagi qip-qizi! lola 
Qalbimdagi g ‘ashligimsimon
Bo'Iib go'yo yoqut piyola.Asta bosib keladi oqshom...
Uzatadi buloqlardan suv, 
Ko ‘nglim kabi oy ham yarimta
El ko ‘zjdan qochadi uyqu. Joy izlaydi o 'zin qo ygali.
(Hamid Olimjon) 
(Tursunoy Sodiqoba^)
To‘g ‘ri so'z qilichdan o ‘tkir. (maqol)
0 ‘xshatish chog‘ishtirish orqali ham ifodalanadi. Bunda 
o‘xshatish vositasi ishtirok etmaydi. Masalan:
Meni shersiz deding, yovlar quyondir,
Quyonlaming ishi senga ayondir.
 
(Uyg‘un va Izzat Sultonov) 
Bu misolda o‘xshatilgan predmet o'xshatiladigan narsaga hech 
qanday vositasiz nisbat berilmoqda: 
Men sher
 
bilan, 
yovlar quyon
bilan chog‘ishtirilmoqda.
Ironiya — yunoncha so‘z bo‘lib, bilmaganga olish, degan ma’noni 
bildiradi. Bu tropda muallif voqeani bamaylixotir, jiddiy holda hikoya 
qiladi, amrno so‘zlarni o ‘z m a'nosiga nisbatan qaram a-qarshi 
m a'noda ishlatadi. Bu bilan o ‘zining biror kishi yoki hodisa ustidan 
ustunligini ko'rsatadi. Ironiya shunday tropki, sirtdan qaralganda, 
so‘zlovchi jiddiy gapirayotganga o ‘xshaydi, ammo uning tagida 
kesatiq, piching, yashirin kulgi yotadi. Uyg‘un va Izzat Sultonning 
«Alisher Navoiy» dramasida Navoiy xizmatkorga nisbatan shunday 
deydi: 
«Q o‘rqma! (uzukni olib tomosha qiladi) Qimmatbaho uzuk.
Katta xizmatlar evaziga mukofot qilib bersa, arziydigan uzuk. Ma!»
Qo ‘qon shahrida o ‘zjning duoxon va tabibligi bilan ma ’ru f va
mashhur bo'Hb, k o ‘p bemorlarni osongina tinchitib q o ‘yadigan
«Cho‘loq domla» birozfursat ishni yig ‘ishtirib qoygan edi. (Abdulla
Qahhor)